H ανάπτυξη της τεχνολογίας στον τομέα των μεταφορών και των συγκοινωνιών έχει φέρει πολίτες και αγαθά πιο κοντά· έχει επιβαρύνει όμως αντίστοιχα και το περιβάλλον. Οι μεταφορές μάλιστα ενοχοποιούνται για την αύξηση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και κατά συνέπεια για την αδυναμία πολλών κρατών-μελών να ανταποκριθούν στους στόχους που έχουν καθοριστεί από το Πρωτόκολλο του Κιότο. Δεδομένου ότι οι μετακινήσεις αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο, έκθεση της Ευρωπαϊκής Ενωσης εξετάζει τα νέα δεδομένα στα 25 κράτη-μέλη και στις τρεις υπό ένταξη χώρες, τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία και την Τουρκία, προκειμένου να ληφθούν τα αναγκαία μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση βρίσκεται μπροστά σε ένα σημαντικό δίλημμα. Πώς θα καταφέρει να συγκεράσει τη διαρκή αύξηση των μετακινήσεων μετριάζοντας τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις που αυτές προκαλούν. Τις τελευταίες δεκαετίες, οι μετακινήσεις εντός και εκτός των χωρών για πολίτες και αγαθά έχουν αυξηθεί δραστικά. Μάλιστα, η δυνατότητα απόκτησης ιδιωτικού οχήματος ή η πραγματοποίηση ενός ταξιδιού αποτελούν για τον μέσο Ευρωπαίο αποδεικτικά στοιχεία ευζωίας, καλύτερου βιοτικού επιπέδου. Ιδού λοιπόν το πρόβλημα: οι μεταφορές διευκολύνουν όσο και βλάπτουν τους πολίτες. Ωστόσο, η δυνατότητα εύκολης μετακίνησης έχει δημιουργήσει συγκεκριμένες συνθήκες και συνήθειες που δύσκολα μπορούν να αλλάξουν. Οι άνθρωποι εργάζονται μακριά από το σπίτι τους, τα παιδιά πηγαίνουν στο σχολείο με το αυτοκίνητο και οι περισσότεροι «πετάγονται» μέχρι τη διπλανή πόλη για να ψωνίσουν ή για να κάνουν απλώς βόλτα. Μόνο οι μετακινήσεις πολιτών την τελευταία δεκαετία αυξήθηκαν κατά 30%. (Εξαίρεση αποτελεί η Γερμανία που έχει καταφέρει τη μείωση των μετακινήσεων.) Αντίστοιχα, ακόμα περισσότερα προϊόντα ταξιδεύουν εκατοντάδες χιλιόμετρα απ’ όλα τα μέρη του κόσμου προκειμένου να προμηθεύσουν στις αγορές των μεγάλων πόλεων όλα τα αγαθά. Εκτιμάται ότι την τελευταία δεκαετία, οι μετακινήσεις αγαθών αυξήθηκαν κατά 34%.
Αύξηση διοξειδίου του άνθρακα
Το δεδομένο αυτό οδήγησε στην αύξηση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, του βασικού αερίου που ενοχοποιείται για το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Υπολογίζεται ότι οι μεταφορές συμβάλλουν κατά 21% στις συνολικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Εκτός από τις εκπομπές που προκύπτουν από την καύση της βενζίνης θα πρέπει να συνυπολογιστούν και οι εκπομπές που προκύπτουν για την παραγωγή της καύσιμης ύλης – εφόσον δεν πρόκειται για βιοκαύσιμα. Παρ’ όλα αυτά το ένα τρίτο των κρατών-μελών κατόρθωσαν να περιορίσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κυρίως λόγω της βελτίωσης της τεχνολογίας. Εκτιμάται, ωστόσο, ότι οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τις μετακινήσεις που πραγματοποιούνται οδικώς θα αυξηθούν κατά 10,3% ανάμεσα στο 2005 και το 2015. Σε όλα αυτά τα νούμερα δεν έχουν υπολογιστεί οι εκπομπές από τις εναέριες και θαλάσσιες μετακινήσεις που όπως φαίνεται συμβάλλουν στις συνολικές εκπομπές.
Εκτός όμως από τις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου οι οδικές μετακινήσεις, ιδιαίτερα όταν συνοδεύονται από κυκλοφοριακή συμφόρηση, όπως συμβαίνει πολύ συχνά, ρυπαίνουν και τα κατώτερα σστρώματα της ατμόσφαιρας με ανυπολόγιστες συνέπειες για την υγεία των πολιτών. Εκτιμάται ότι οι οδικές μετακινήσεις ευθύνονται για τον πρόωρο θάνατο 370.000 ανθρώπων το χρόνο στην Ευρωπαϊκή Ενωση, καθώς προκαλούν μόλυνση της ατμόσφαιρας. Αυτοί οι θάνατοι οφείλονται κυρίως στα μικροσωματίδια και το όζον που εκπέμπονται εξαιτίας της αυτοκίνησης. Ομως η περιβαλλοντική επιβάρυνση εξαιτίας των μαζικών μεταφορών εξαρτάται πολύ από την τεχνολογία αλλά και τη χρήση της αυτοκίνησης. Και ενώ περισσότερο φιλικές για το περιβάλλον τεχνολογίες αναπτύσσονται διαρκώς, η θετική τους επίδραση εκμηδενίζεται από την αύξηση των οδικών μετακινήσεων, που πάντως θεωρείται ότι τιθασεύονται εξαιτίας της αύξησης της τιμής του πετρελαίου.
Σημαντική λύση για την αυτοκίνηση στη μετακίνηση των πολιτών είναι σύμφωνα με την έκθεση η ανάπτυξη των μέσων μαζικής μεταφοράς. Η πόλη Κουρίμπα της Βραζιλίας με 1,5 εκατ. κατοίκους διαθέτει ένα τέτοιο σύστημα δημόσιων συγκοινωνιών -χωρίς μάλιστα μετρό- που αν και οι κάτοικοί της διαθέτουν ιδιωτικά αυτοκίνητα σε ποσοστό ανάλογο με αυτόν των περισσότερων ευρωπαϊκών πόλεων, το 70% χρησιμοποιεί τα μέσα μαζικής μεταφοράς για τις μετακινήσεις του. Οπως επισημαίνεται στην έκθεση, το επίτευγμα αυτό δεν πραγματοποιήθηκε από τη μια στιγμή στην άλλη. Χρειάστηκαν 30 χρόνια οργάνωσης και σχεδιασμού από την πλευρά των ιθυνόντων ώστε και φτιαχτεί το σύστημα των δρόμων που θα επιτρέπει την εύκολη και γρήγορη μετακίνηση με μέσα μαζικής μεταφοράς, αλλά και να «συνηθίσουν» οι άνθρωποι στη χρήση του.