ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ. Το νταούλι ηχεί δαιμονισμένα, η γκάιντα σκούζει και οι στριγγλιές της λύρας σκίζουν τη μαγιάτικη νύχτα. Στο κονάκι οι χορευτές λικνίζονται αμίλητοι στους παραδοσιακούς θρακιώτικους σκοπούς. Κρατάνε θρησκευτικές εικόνες τις οποίες ασπάζονται ευλαβικά και κάπου κάπου βγάζουν δυνατές κραυγές. Οταν φτάσουν στα όρια της έκστασης, βγαίνουν ένας ένας από το κονάκι, κατευθύνονται στη φωτιά και χορεύουν γύρω από τα αναμμένα κάρβουνα. Πρώτος ο αρχιαναστενάρης ορμάει στη φωτιά χοροπηδώντας στα πυρωμένα κάρβουνα υπό τους ξέφρενους ρυθμούς του νταουλιού που τον εμψυχώνει και ακολουθούν και οι άλλοι.
Οποιος τους βλέπει για πρώτη φορά να χορεύουν ξυπόλητοι, να ακουμπούν με άνεση στους 200 βαθμούς Κελσίου, το πιθανότερο είναι ότι δεν θα πιστέψει πως πρόκειται για αναμμένα κάρβουνα.
Θέμα πίστης
Τι προστατεύει, λοιπόν, αυτούς τους ανθρώπους και χορεύουν με γυμνά πόδια στη φωτιά, με την ίδια άνεση που θα χόρευαν στο γκαζόν;
Ο κ. Τάσος Ρέκλος, αρχιαναστενάρης στην Αγία Ελένη Σερρών, όπου μαζί με τη Μαυρολεύκη Δράμας, τη Μελίκη Ημαθίας, την Κερκίνη Σερρών και τον Λαγκαδά Θεσσαλονίκης αναβιώνουν από σήμερα και για τρεις μέρες τα Αναστενάρια, τονίζει ότι ο καθένας μπορεί να πατήσει τα κάρβουνα, φτάνει να πιστέψει στη διαδικασία του δρώμενου. «Είναι μια καθαρά θρησκευτική διαδικασία που προϋποθέτει πίστη πρώτα στον Θεό και μετά στον Αγιο Κωνσταντίνο, πίστη ότι δεν θα σ’ αφήσουν απροστάτευτο. Εάν καταφέρεις να νιώσεις ασφαλής σ’ αυτό το περιβάλλον, μπορεί να καταφέρεις να μην καείς στα κάρβουνα», λέει και προσθέτει: «Τα αναστενάρια είναι τελετουργία, μέρος της οποίας αποτελεί και η πυροβασία. Για τον αναστενάρη δεν έχει τόση σημασία το πάτημα στα κάρβουνα, όσο όλο το τελετουργικό».
Για όσους δεν πείθονται από την ερμηνεία των ίδιων των αναστενάρηδων και αναζητούν την επιστημονική εξήγηση του φαινομένου, ο κ. Ρέκλος, νευρολόγος γιατρός ο ίδιος, έχει να πει: «Κατά καιρούς έχουν επιχειρηθεί επιστημονικές ερμηνείες καμία όμως έως τώρα δεν έχει παραχθεί στο εργαστήριο». Τέτοια ερωτήματα δεν απασχολούν πάντως κάποιους εκκλησιαστικούς κύκλους που θεωρούν τα αναστενάρια αιρετικά και σατανιστικά.
«Καταδικαστική απόφαση από την επίσημη εκκλησία δεν υπάρχει, αλλά οι κατά τόπους ιεράρχες τα πολεμούν. Στέλνουν ιεροκήρυκες πριν από την έναρξη της τελετουργίας και τα κατακεραυνώνουν. Παλαιότερα μας είχαν κατασχέσει τις εικόνες αλλά τις πήραμε πίσω».
Η περίπτωση του μητροπολίτη Λαγκαδά είναι χαρακτηριστική. Παλαιότερα τα αναστενάρια στην κωμόπολη αυτή της Θεσσαλονίκης ανθούσαν, συγκεντρώνοντας διεθνές ενδιαφέρον και πολλούς επισκέπτες. Σε ρόλο «σταυροφόρου» κατά του «σατανικού» εθίμου ο τοπικός εκκλησιαστικός ηγέτης πέτυχε, ασκώντας πιέσεις σε όσους με τον έναν ή τον άλλο τρόπο εμπλέκονταν στις εκδηλώσεις, να τα περιθωριοποιήσει και εν τέλει να τα μαραζώσει. Παρά τις διώξεις, το λατρευτικό έθιμο των Θρακιωτών προσφύγων αναβιώνει με επιτυχία στη Βόρεια Ελλάδα. Το ότι οι τοπικές κοινωνίες δεν έχουν καταφέρει να το αναδείξουν, αξιοποιώντας την από πάσης απόψεως εντυπωσιακή αυτή μυσταγωγία, για να προσελκύσουν τουρισμό, δεν αγγίζει τους αδιάφορους για προβολή αναστενάρηδες.