Πληθώρα εκδηλώσεων έχουν προγραμματιστεί για σήμερα σε κάθε γωνιά της Ευρώπης, με αφορμή τον εορτασμό της Ευρωπαϊκής Ημέρας Πάρκων. Ελάχιστα είναι τα κράτη που δεν συμμετέχουν στη γιορτή, μεταξύ των οποίων και η χώρα μας. Δεν είναι τυχαίο. Με τη μεταολυμπιακή Αθήνα να κατέχει τη θλιβερή θέση της ευρωπαϊκής πρωτεύουσας (και γενικότερα των μεγαλουπόλεων) με τη χαμηλότερη αναλογία πρασίνου ανά κάτοικο -μόλις 2 τ.μ.- και με τα υφιστάμενα πάρκα και ελεύθερους χώρους να δέχονται ασφυκτικές πιέσεις εξαιτίας της δόμησης, ποιος έχει διάθεση για πανηγυρισμούς; Σε κάθε κάτοικο της Βόννης αναλογούν περίπου 35 τ.μ. χώρου πρασίνου, στο Αμστερνταμ ο σχετικός αριθμός αγγίζει τα 27 τ.μ., ενώ στο Ρότερνταμ τα 24 τ.μ. H Βαρσοβία προσφέρει σε κάθε κάτοικό της 18 τ.μ. πρασίνου, ενώ το Λονδίνο, η Ρώμη και το Παρίσι από 9 τ.μ. H ελληνική πρωτεύουσα, ωστόσο, σύμφωνα με στοιχεία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, κατόρθωσε τα τελευταία χρόνια να «σπάσει» και το δικό της αρνητικό ρεκόρ των περίπου 2,5 τ.μ. ανά κάτοικο, το οποίο διατηρούσε από το 1984 έως το 2000, φθάνοντας σήμερα στα 2 τ.μ. Υπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, για να είναι μια πόλη ανθρώπινη, βιώσιμη, πρέπει να εξασφαλίζει τουλάχιστον 9 τ.μ. ελεύθερης και φυτεμένης έκτασης ανά κάτοικο.
Χαρακτηριστικό της απόστασης που μας χωρίζει από άλλες ευρωπαϊκές πόλεις είναι ότι τα δέκα μεγαλύτερα πάρκα της Αθήνας καλύπτουν έκταση περίπου 4.000 στρεμμάτων, τη στιγμή που μόνο το Χάιντ Παρκ του Λονδίνου ξεπερνά τα 2.500 στρέμματα. Ερευνητές πάντως του Τομέα Οικολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών «κατέγραψαν» περισσότερα από 1.500 στρέμματα ελεύθερων χώρων σε διάφορες περιοχές της πρωτεύουσας, τα οποία θα μπορούσαν ενδεχομένως να αλλάξουν το πρόσωπο της πόλης, αλλά μένουν αναξιοποίητα.
Οπως λέει στην «K» η αρχιτέκτων – πολεοδόμος κ. Ειρήνη Φρεζάδου – Τριποδάκη, οι ελεύθεροι χώροι, δηλαδή τα πάρκα, τα άλση, οι χώροι ανασκαφών και οι αναδασωμένοι λόφοι, καλύπτουν μόλις το 10% της επιφάνειας του Λεκανοπεδίου. Στις υπόλοιπες πρωτεύουσες, το ποσοστό αυτό φθάνει το 30%.
«Αυτό που «σώζει» μέχρι σήμερα την Αθήνα είναι οι λόφοι που έχουν παραμείνει αδόμητοι, αλλά και οι χώροι πρασίνου που είχαν δημιουργηθεί παλαιότερα -ο λόφος του Λυκαβηττού, ο Εθνικός Κήπος, ο Λόφος των Νυμφών, το Αλσος Συγγρού. Ακόμα και το A΄ Νεκροταφείο βοηθά το μικροκλίμα της περιοχής και γενικά όλης της πρωτεύουσας», σημειώνει. «Αλλωστε, είναι απαραίτητο να γίνονται παρεμβάσεις και σε επίπεδο γειτονιάς. H συνένωση των ακάλυπτων των πολυκατοικιών, για παράδειγμα, θα βοηθούσε πάρα πολύ την Αθήνα». Γιατί όχι και οι δενδροφυτεύσεις στα σχολεία. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του Κέντρου Εκπαιδευτικής Ερευνας, στο 40,6% των σχολείων οι χώροι πρασίνου είναι λιγοστοί, ενώ στο 26,6% ανύπαρκτοι.
Σύμφωνα με την ίδια, οι Ολυμπιακοί Αγώνες ήταν μια ευκαιρία που χάθηκε. «Είχαμε τη δυνατότητα να κερδίσουμε την παραλία Φαλήρου, να «ανοίξουμε» την πόλη προς τη θάλασσα, να δημιουργήσουμε κι άλλους χώρους πρασίνου. Αντίθετα, κλείσαμε μια για πάντα το θαλάσσιο μέτωπο της πρωτεύουσας. Αυτό ήταν πραγματικό «έγκλημα»».
Εκτός από ελάχιστα, όμως, τα πάρκα της Αθήνας δεν επιτελούν τον σκοπό για τον οποίο δημιουργήθηκαν. «Πέρα από το γεγονός ότι δεν είναι φροντισμένοι, πάρα πολλοί χώροι δεν είναι προσβάσιμοι στο κοινό», αναφέρει χαρακτηριστικά η κ. Τριποδάκη.
Οι κοπές δένδρων και τα κάγκελα
– Εθνικός Κήπος: Διαμορφώθηκε το 1862 και μαζί με το Ζάππειο έχει έκταση 160 στρέμματα. Οπως τονίζει η αρχιτέκτων κ. Ειρήνη Τριποδάκη,«είναι ένα θαυμάσιο πάρκο, το οποίο ωστόσο δημιουργήθηκε με τα πρότυπα του 19ου αιώνα. Σε ένα σύγχρονο πάρκο θα υπήρχε μέθεξη μεταξύ ανθρώπων και πρασίνου και πιο έντονο το στοιχείο του νερού». Εντάσσεται με έξυπνο τρόπο στην πόλη, τμήμα του όμως έχει μετατραπεί σε πάρκινγκ.
– Πεδίον του Αρεως: Σχεδιασμένο το 1934, με έκταση 277 στρέμματα. «Λυπητερή περίπτωση. Εχουν φάει «δαγκωνιές» για διάφορες άλλες χρήσεις, ενώ έχουν ανοίξει στα σωθικά του δρόμους πλάτους 3-4 μέτρων, καμία σχέση με την κλίμακα του πεζού, ώστε να περνούν αυτοκίνητα. Δεν είναι περιποιημένος». Στα αρνητικά του επίσης, η ελλιπής πρόσβαση πολιτών, η στάθμευση των αυτοκινήτων.
– Λόφος Φιλοπάππου: Εκταση 700 στρέμματα. Δυστυχώς, έχει καταστραφεί μέρος του έργου του Πικιώνη, ενώ έχουν κοπεί αδικαιολόγητα πολλά δέντρα. «Το τελευταίο πράγμα που θα έπρεπε να γίνει είναι η περίφραξή του. Τα κάγκελα δεν κάνουν ένα χώρο ασφαλή, αλλά όταν οι κάτοικοι τον νιώσουν δικό τους».