Μεγάλος εχθρός για τους ασθενείς αλλά και τους γιατρούς αποτελούν οι χειρουργικές λοιμώξεις που αναγνωρίζονται διεθνώς ως η πιο σοβαρή αιτία επιπλοκών και θανάτων μετά μία εγχείρηση. Υπολογίζεται ότι ένας στους δύο θανάτους ασθενών ύστερα από εγχείρηση οφείλεται σε λοιμώξεις με πιο «επικίνδυνες» την πνευμονία και τη σηψαιμία.
Οπως είπε στην «K», με αφορμή το 19ο Πανευρωπαϊκό Συνέδριο Χειρουργικών Λοιμώξεων που διεξάγεται αυτές τις ημέρες στην Αθήνα, ο πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής του Συνεδρίου, καθηγητής Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης και διευθυντής της Μονάδας Εντατικής Θεραπείας στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο κ. Στέφανος Γερουλάνος, η συχνότητα των μετεγχειρητικών λοιμώξεων κυμαίνεται μεταξύ του 3% και του 5% των ασθενών. Μία μετεγχειρητική λοίμωξη μπορεί να εμφανιστεί από 48 ώρες έως και ένα μήνα μετά την επέμβαση, ενώ σε σπανιότερες περιπτώσεις ακόμα και μετά 1 – 2 χρόνια. Την ευθύνη για την εμφάνιση μετεγχειρητικών λοιμώξεων μοιράζονται από κοινού το νοσοκομείο (συνθήκες υγιεινής) και ο ασθενής. Οπως εξηγεί στην «Κ» ο κ. Γερουλάνος, «υπάρχουν περιπτώσεις που όσο σχολαστικά κι αν απολυμάνεις το δέρμα του ασθενούς δεν μπορείς να φτάσεις σε βάθος. Ετσι, κατά τη χειρουργική τομή μπορεί να μεταφερθούν παθογόνοι οργανισμοί από το δέρμα στο εσωτερικό του ασθενούς και ανάλογα με την άμυνα του οργανισμού να εμφανιστεί λοίμωξη».
Το κόστος των μετεγχειρητικών λοιμώξεων είναι υψηλό τόσο σε ανθρώπινες ζωές όσο και σε ημέρες νοσηλείας. «Υπολογίζεται», επισημαίνει ο κ. Γερουλάνος, «ότι στο 50% των περιπτώσεων ασθενών που χάνουν τη ζωή τους έπειτα από εγχείρηση, η αιτία είναι μία λοίμωξη. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις αιτία θανάτου είναι η ίδια η νόσος». Οι δύο βασικότεροι εχθροί των γιατρών είναι η πνευμονία και η σηψαιμία, που επιφέρουν υψηλά ποσοστά θνητότητας. Είναι ενδεικτικό ότι στην περίπτωση της σηψαιμίας το ποσοστό θνητότητας φθάνει το 35% και στην πνευμονία το 50%. Επιπλέον, η πνευμονία αυξάνει τον χρόνο νοσηλείας του ασθενούς κατά 7 – 30 ημέρες (με οικονομικό κόστος από 3.000 έως και 40.000 ευρώ), η σηψαιμία κατά 7 – 24 ημέρες (3.000 έως 40.000 ευρώ), μία λοίμωξη του χειρουργικού τραύματος κατά 7 – 21 ημέρες (2.000 – 2.500 ευρώ) και μία ουρολοίμωξη κατά 1 – 4 ημέρες (500 – 900 ευρώ).
Οπως επισημαίνει ο κ. Γερουλάνος, «οι χειρουργικές λοιμώξεις στην πλειονότητα των περιπτώσεων αντιμετωπίζονται με τη χορήγηση αντιβιοτικών -συνίσταται και η προληπτική χορήγηση των συγκεκριμένων φαρμάκων πριν από την εγχείρηση- ενώ μπορεί να εφαρμοσθεί και καθαρισμός του τραύματος ή αφαίρεση του καθετήρα που προκαλεί τη λοίμωξη. Κι εδώ μπαίνει το μεγάλο θέμα της σωστής χορήγησης των αντιβιοτικών, καθώς οι Ελληνες είναι πρωτοπόροι στο να δημιουργούν πολυανθεκτικά στα αντιβιοτικά μικρόβια». Και προσθέτει «σχεδόν κανένας Ελληνας γιατρός δεν έχει το θάρρος να σταματήσει εγκαίρως τη χορήγηση αντιβιοτικών, με αποτέλεσμα να αυξάνει τον κίνδυνο να βλάψει τον ασθενή του αλλά και τους άλλους νοσηλευομένους».
«Η Ευρωπαϊκή, η Αμερικανική και η Ελληνική Εταιρεία Χειρουργικών Λοιμώξεων» σημειώνει ο καθηγητής, «έχουν εκδώσει κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με την προληπτική χορήγηση των αντιβιοτικών σε ασθενείς που πρόκειται να χειρουργηθούν. Σύμφωνα με αυτές, συστήνεται μόνο μία δόση αντιβιοτικού στην αρχή της εγχείρησης. Κάθε επιπλέον δόση είναι σφάλμα, εκτός από τις περιπτώσεις που προϋπάρχει λοίμωξη. Αλλά τότε μιλάμε για θεραπεία και όχι για προφύλαξη από ενδεχόμενη λοίμωξη».
Ο Ιωάννης Β΄ Κομνηνός και τα καθαρά χέρια
Το επιμελές πλύσιμο των χεριών των γιατρών και γενικότερα του υγειονομικού προσωπικού πριν και αφότου έρθουν σε επαφή με έναν χειρουργημένο ασθενή, αποτελεί έναν από τους βασικούς τρόπους πρόληψης των μετεγχειρητικών λοιμώξεων.
Οπως είπε στην «K» ο πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής του 19ου Πανευρωπαϊκού Συνεδρίου Χειρουργικών Λοιμώξεων, που διεξάγεται αυτές τις ημέρες στην Αθήνα, καθηγητής Χειρουργικής και διευθυντής της ΜΕΘ του Ωνασείου κ. Στέφανος Γερουλάνος, «στο Συνέδριο θα αποτίσουμε φόρο τιμής στον Βυζαντινό Αυτοκράτορα Ιωάννη B΄ Κομνηνό (1118 – 1143 μ.Χ.) ο οποίος είναι ο πρώτος ηγέτης που εξέδωσε νόμο του κράτους σύμφωνα με τον οποίο όλοι οι γιατροί υποχρεώνονταν να πλένουν τα χέρια τους πριν εξετάσουν έναν ασθενή και όλοι οι θάλαμοι νοσηλείας θα έπρεπε να έχουν μία κανάτα νερό και λεκάνη για τον σκοπό αυτό. Κάτι που -τηρουμένων των αναλογιών- δεν έχει επιτευχθεί ακόμα στον βαθμό που θα έπρεπε».