Η υπερβολική ταχύτητα ευθύνεται για το 1/3 του συνόλου των ατυχημάτων ή δυστυχημάτων που σημειώνονται στους δρόμους, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του τομέα μεταφορών του ΟΟΣΑ, με αποτέλεσμα τα όρια ταχύτητας να συνδέονται άμεσα με τη θνησιμότητα και τους σοβαρούς τραυματισμούς από τροχαία. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι η αύξηση της ταχύτητας κίνησης ενός οχήματος κατά 5% οδηγεί σε 10% άνοδο των τροχαίων ατυχημάτων και κατά 20% των δυστυχημάτων.
Η έρευνα καταρρίπτει τη λανθασμένη εντύπωση πως εάν πατήσουμε το γκάζι λίγο παραπάνω περιορίζουμε τον χρόνο της μετακίνησής μας. Είναι αποδεδειγμένο ότι η παρουσία φαναριών και διασταυρώσεων δεν επιτρέπει τη μείωση του χρόνου μετακίνησης στην πόλη ακόμη κι αν αυξήσουμε την ταχύτητα του αυτοκινήτου, ενώ η δυνατότητα ενός αυτοκινητόδρομου σε αστική περιοχή δεν ξεπερνά τα 70 χλμ./ώρα. Επίσης έχει εκτιμηθεί, σύμφωνα με μελέτη του ΟΟΣΑ, ότι σε περίπτωση που διερχόμενο όχημα με ταχύτητα 50 χλμ./ώρα χτυπήσει πεζό, η πιθανότητα θανάσιμου τραυματισμού του πεζού αγγίζει το 80%, ενώ εάν η ταχύτητα του οχήματος είναι 30 χλμ./ώρα ο κίνδυνος περιορίζεται στο 10%. Παράλληλα, ο οδηγός οχήματος που θα συγκρουστεί πλάγια με ταχύτητα μεγαλύτερη των 50 χλμ./ώρα εκτιμάται ότι δεν έχει καμία πιθανότητα επιβίωσης, ενώ σε περίπτωση που η σύγκρουση είναι μετωπική, πιθανότητα επιβίωσης του οδηγού ή επιβάτη υπάρχει μόνον εάν η ταχύτητα δεν ξεπερνά τα 70 χλμ./ώρα. Η υπερβολική ταχύτητα ευθύνεται για το 18% των σοβαρών τραυματισμών και το 28% των θανάτων.
Πειραματισμοί στην Ε.Ε.
Η διαχείριση της ταχύτητας κρίνεται ιδιαιτέρως σημαντική σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, ενώ η πλειονότητα των χωρών της Ε.Ε. πειραματίζονται με διάφορες πρακτικές και πολιτικές διαχείρισης των ορίων ταχύτητας. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στις περισσότερες περιπτώσεις η αποτελεσματικότητα των μέτρων που λαμβάνονται -για τον περιορισμό της ταχύτητας στους δρόμους- αξιολογείται με βάση τα στοιχεία θνησιμότητας και τραυματισμών από τροχαία ατυχήματα. Οσο περιορίζεται, δηλαδή, ο αριθμός των τροχαίων ατυχημάτων, τόσο αποτελεσματικότερα κρίνονται τα μέτρα.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Γαλλία, όπου το 2002 η πολιτεία κήρυξε ανοιχτά τον πόλεμο κατά των θανατηφόρων τροχαίων. Ενα από τα σημαντικότερα μέτρα που έλαβε η γαλλική κυβέρνηση αφορούσε στην εντατικοποίηση της αστυνόμευσης με παράλληλη αύξηση των προστίμων. Τα στοιχεία κάνουν λόγο για δραστική μείωση των ατυχημάτων και δυστυχημάτων μετά τη λήψη των παραπάνω μέτρων.
Σημαντικός αριθμός παραγόντων οδηγεί στον ορθολογικό καθορισμό των ορίων ταχύτητας στους δρόμους. Προκειμένου να καθοριστούν τα ανώτατα επιτρεπόμενα όρια ταχύτητας, πρέπει να συνυπολογιστούν παράγοντες όπως είναι τα χαρακτηριστικά των οδών (μήκος, πλάτος, οδόστρωμα, φανάρια, κυκλοφοριακός φόρτος) ενώ σε πολλές χώρες της Ε.Ε. λαμβάνεται υπόψη και το ιστορικό των ατυχημάτων και δυστυχημάτων που έχουν σημειωθεί στους συγκεκριμένους δρόμους – στην Ελλάδα δεν υπάρχει τέτοιο μητρώο.
Η αγγλική πρακτική
Στην Αγγλία δόθηκε μεγάλη έμφαση στη συμβολή και την εμπλοκή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης όσον αφορά στη θέσπιση και κυρίως επιβολή των κυρώσεων αλλά και της ενημέρωσης του κοινού για τα θέματα της οδικής ασφάλειας.
Εκτιμήθηκε πως οι τοπικοί φορείς είναι πιο ευέλικτοι και γνωρίζουν καλύτερα τόσο τους δρόμους και τα όρια που θα έπρεπε να θεσπιστούν, έχουν ευκολότερη πρόσβαση στους πολίτες της περιοχής τους, γνωρίζοντας και τον καταλληλότερο τρόπο επικοινωνίας των μηνυμάτων που αφορούν στην οδική ασφάλεια.
Επίσης, δόθηκε η δυνατότητα στις τοπικές διοικήσεις να ορίσουν τα ανώτερα επιτρεπόμενα όρια ταχύτητας στις διάφορες περιοχές, καθώς θεωρήθηκε ότι έχουν καλύτερη γνώση της περιοχής. Παράλληλα, η αύξηση των καμερών που καταγράφουν τις παραβάσεις κυρίως των ορίων ταχύτητας φαίνεται ότι απέδωσε καρπούς στη Βρετανία. Τριετής έρευνα απέδειξε ότι ο αριθμός των νεκρών στην Αγγλία περιορίστηκε κατά 40% στα σημεία όπου υπήρχαν κάμερες, ενώ οι τραυματίες μειώθηκαν κατά 33%. Επίσης παρατηρήθηκε μείωση κατά 7% της ταχύτητας των οχημάτων στη θέα κάμερας, ενώ μειώθηκε κατά 32% ο αριθμός των παραβατών.
Αυστρία: Κυμαινόμενα όρια στους αυτοκινητόδρομους
Γιωργος Λιαλιος
Τη στιγμή που στην Ελλάδα η συζήτηση γύρω από τα όρια ταχύτητας εξαντλείται σε θεωρητικό επίπεδο, στην Αυστρία το αρμόδιο υπουργείο Συγκοινωνιών δοκιμάζει την αυξομείωση του ορίου ταχύτητας σε αυτοκινητόδρομο από τα 80 έως τα 160 χλμ/ώρα. Τα πρώτα αποτελέσματα είναι θετικά, δείχνοντας μείωση των τροχαίων ατυχημάτων έως και 35%.
Το σχετικό πείραμα πραγματοποιείται στον αυτοκινητόδρομο Α10, σε τμήμα 12 χιλιομέτρων στο κρατίδιο Κέρντεν. Τα όρια της κυκλοφορίας αυξομοιώνονται χάρη στη χρήση ηλεκτρονικών πινακίδων σήμανσης από τα 80 χλμ. έως τα 160 χλμ./ώρα (ανώτατο όριο ταχύτητας στην Αυστρία είναι τα 130 χλμ). Οι παράγοντες βάσει των οποίων μεταβάλλονται τα όρια είναι οι καιρικές συνθήκες και το κυκλοφοριακό, με το ανώτατο όριο να επιτρέπεται όταν όλες οι συνθήκες είναι άριστες.
Τα πρώτα αποτελέσματα είναι θετικά. Σύμφωνα με τα προκαταρκτικά στοιχεία, η αυξομοίωση του ορίου ταχύτητας και η αύξηση του ανώτατου ορίου οδήγησαν σε καλύτερη διαχείριση της κυκλοφορίας. Αυτό είχε αποτέλεσμα οι θάνατοι από τροχαία να μειωθούν φέτος κατά 12%, τα ατυχήματα κατά 35% και οι βαριά τραυματισμένοι κατά 30%.