Είναι πλέον βέβαιον ότι ο μηχανισμός των Αντικυθήρων ήταν ένα αστρονομικό όργανο πολλαπλών χρήσεων και ένας εξελιγμένος αστρολάβος. Στην ουσία όμως το περίεργο αντικείμενο που ανέσυραν από αρχαίο ναυάγιο του νησιού Συμιακοί σφουγγαράδες το Πάσχα του 1900, λειτουργεί ως μηχανή του χρόνου.
Γύρισε τους επιστήμονες που το μελέτησαν 2.000 χρόνια πίσω και τους ανάγκασε να αναθεωρήσουν τις έως σήμερα παγιωμένες αντιλήψεις τους για τις τεχνολογικές γνώσεις ων αρχαίων Ελλήνων.
«Τον εξετάσαμε με βάση τις πλέον προηγμένες τεχνολογικές μεθόδους της εποχής μας. Κι όμως, ο μηχανισμός μας έκανε να ντρεπόμαστε» υπογράμμισε ο αστρονόμος Μάικ Εντμουντς από το πανεπιστήμιο του Κάρντιφ, που συμμετείχε στη μελέτη. Μαζί με τους υπόλοιπους Ελληνες και ξένους επιστήμονες αφιέρωσαν τα τελευταία 2 χρόνια από τη ζωή τους για να λύσουν έναν από τους μεγαλύτερους γρίφους της αρχαιότητας. Τα συμπεράσματά τους είναι αποκαλυπτικά. Δεν προσθέτουν απλώς ένα νέο κεφαλαιο στην ιστορία της επιστήμης και της τεχνολογίας, αλλά την ξαναγράφουν από την αρχή!
Σαν καλοκουρδισμένο ρολόι
Τα πορίσματα της διεθνούς διεπιστημονικής επιτροπής ανακοινώθηκαν στην κατάμεστη αίθουσα του Μεγάρου Καρατζά την Πέμπτη το βράδυ. Το αντικείμενο που σώθηκε μέχρι τις ημέρες μας κι εκτίθεται στις προθήκες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου είναι ενας από τους πρώτους υπολογιστές που έφτιαξε ο άνθρωπος. Ενδεχομένως να μην έχουν διασωθεί άλλοι, διότι οι αρχαίοι Ελληνες ανακύκλωναν τα υλικά με τα οποία ήταν φτιαγμένοι.
Κατασκευαστής του ήταν μάλλον ο αστρονόμος, μαθηματικός, γεωγράφος και μετεωρολόγος Ιππαρχος και χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 2ου π.Χ. αιώνα. Είναι βέβαιον ότι μέχρι και τα μεσαιωνικά ρολόγια της Πράγας, δεν έχει βρεθεί πουθενά στον κόσμο κανένας άλλος μηχανισμός που να μοιάζει με αυτόν που ανασύρθηκε από τον βυθό των Αντικυθήρων.
Το παζλ των γραναζιών
Το αντικείμενο -που θα μπορούσε να δούλευε καλοκουρδισμένα μέχρι σήμερα, αν τα μεταλλικά του τμήματα δεν είχαν υποστεί διάβρωση από την παραμονή στη θάλασσα- είχε πολλαπλές χρήσεις. Εμοιαζε με επιτραπέζιο ρολόι και έφερε τρία καντράν.
Αυτά έδειχναν τις θέσεις του Ηλίου και της Σελήνης, ένα ημερολόγιο 365 ημερών (που μπορεί να ρυθμιστεί για τα δίσεκτα έτη), τις φάσεις της Σελήνης, τις εκλείψεις των δύο αυτών ουρανίων σωμάτων. Επίσης προέβλεπε τη θέση του Ερμή και της Αφροδίτης. Ο μηχανισμός υπολόγιζε την ελλειπτική τροχιά της σελήνης, αλλά και τις ανάδρομες πορείες των πλανητών. Ο αστρονόμος Ξ. Μουσάς -επίσης μέλος της επιτροπής που τον μελέτησε- υπογράμμισε στην «Κ» ότι πρόκειται για μια μετεξέλιξη του πλανηταρίου, του περίπλοκου αστρονομικού μηχανισμού που είχε φτιάξει ο Αρχιμήδης, αλλά και των πολύ πιο πρώιμων μεγαλιθικών κτισμάτων, όπως το Stonehedge της Βρετανίας, που λειτουργούσαν ως αστεροσκοπεία.
Σε αντίθεση με τους παλαιότερους ερευνητές που είχαν αρκεστεί αναγκαστικά στην προσεκτική παρατήρηση του εξωτερικού του μηχανισμού, η επιστημονική επιτροπή που έβαλε το αντικείμενο στο μικροσκόπιο κατάφερε να δει με λεπτομέρεια τι υπήρχε στο εσωτερικό του. Το παζλ των γραναζιών λύθηκε.
Γνώριζαν την Ισπανία!
Στη διάθεσή της είχε αλλωστε δύο σπουδαία «εργαλεία». Τον Σεπτέμβριο του 2005 το τμήμα έρευνας της Hewlett-Packard έστειλε στην Αθήνα ειδικευμένους επιστήμονες οι οποίοι ανέπτυξαν τον πρωτοποριακό μηχανισμό ψηφιακής απεικόνισης PTM Dome. Ετσι έγινε δυνατή η επανεμφάνιση σχεδόν σβησμένων κειμένων και στοιχείων της επιφάνειας του μηχανισμού που δεν είναι ευδιάκριτα ακόμα και με τα καλύτερα συστήματα συμβατικής και ψηφιακής φωτογράφησης.
Ενα μήνα αργότερα η εταιρεία X-Tek έστειλε στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο τον πρωτοποριακό τομογράφο Blade Runner, βάρους 8 τόνων, που σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε μόνο και μόνο για τη συγκεκριμένη έρευνα. Η εξέταση αποκάλυψε άγνωστες πτυχές του εσωτερικού του μηχανισμού. Διαβάστηκαν για πρώτη φορά επιγραφές, το πάχος των οποίων δεν ξεπερνά το ένα δέκατο του χιλιοστού. Ετσι, λ.χ. αποκρυπτογραφήθηκαν και τοποθεσίες που ήταν χαραγμένες στο εσωτερικό όπως Φάρος (Αλεξάνδρεια) και Ισπανία. Πρόκειται για την αρχαιότερη αναφορά στο όνομα της χώρας τη Ιβηρικής στα χρονικά.
Διεθνές ενδιαφέρον
Οπως δηλώνουν οι επιστήμονες, η έρευνά τους ακόμα συνεχίζεται. Το ίδιο και το διεθνές ενδιαφέρον. Προχθες η βρετανική εφημερίδα Guardian έγραφε λ.χ. ότι ο μηχανισμός χαρακτηρίζεται σπουδαιότερος και από τη Μόνα Λίζα.
Η επιτροπή αποτελείται από τον αστρονόμο Μάικ Εντμουντς και τον μαθηματικό Τονι Φριθ (Πανεπιστήμιο του Κάρντιφ), τον αστρονόμο Ιωάννη Σειραδάκη (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), τον αστρονόμο Ξενοφώντα Μουσά και τον φυσικό, ειδικευμένο στην ανάλυση ιστορικών αντικειμένων, Ιωάννη Μπιτσάκη (Πανεπιστήμιο Αθηνών), τη δρα χημικό Ελένη Μάγκου και την αρχαιολόγο-μουσειολόγο Μαίρη Ζαφειροπούλου (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο). Από το Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τραπέζης συμμετέχει ο φιλόλογος και παλαιογράφος Αγαμέμνων Τσελίκας.