«Ποιο άρθρο; Δεν γνωρίζω την ύπαρξη τέτοιου άρθρου», είπε ο εισαγγελέας της έδρας στον συνήγορο υπεράσπισης. Αμέσως άνοιξε τον προσωπικό του τόμο του Ποινικού Κώδικα. «Δεν το βρίσκω». Ο τόμος ήταν παλιός. Παράγοντας της δίκης τού δίνει τον δικό του (την τελευταία έκδοση του αρεοπαγίτη Μιχάλη Μαργαρίτη). «Α, να το. Ωστε υπάρχει τέτοιο άρθρο…».
Το περιστατικό, που είναι πέρα για πέρα αληθινό, αποκαλύπτει πολλά περισσότερα από απλό έλλειμμα γνώσεων του συγκεκριμένου εισαγγελικού λειτουργού. Το εν λόγω άρθρο, που εισήχθη στον Ποινικό Κώδικα με τον νόμο 2928/2001, είναι ίσως το πιο χρήσιμο «εργαλείο» για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, καθώς δίνει τη δυνατότητα σε μέλη εγκληματικών οργανώσεων να απαλλαγούν από τις κατηγορίες που τους βαρύνουν εάν συμβάλουν ουσιωδώς στην εξάρθρωση της οργάνωσης της οποίας είναι μέλη. Αλλά δεν έχει εφαρμοστεί ποτέ, κυρίως λόγω άγνοιας εισαγγελέων και δικαστών. Η παραπάνω δίκη κατέληξε στην καταδίκη μιας 20χρονης κοπέλας για εμπορία ναρκωτικών, μολονότι η ίδια είχε συμβάλει καθοριστικά στην εξάρθρωση πολυμελούς σπείρας διακίνησης ναρκωτικών.
Το κίνητρο της συνεργασίας
Οπως αποκαλύπτει στην «Κ» ο κ. Εμμανουήλ Παπαδάκης, δικηγόρος Αθηνών και μέλος μιας νομικής ομάδας που μελετά τις αποφάσεις δικαστηρίων, το άρθρο 187Β δεν έχει εφαρμοστεί ποτέ στην Ελλάδα, μολονότι το όφελος για την Πολιτεία είναι μεγάλο, καθώς σε ορισμένα είδη βαρύτατων εγκλημάτων η ποινική καταστολή είναι ιδιαιτέρως δυσχερής χωρίς την παροχή πληροφοριών «εκ των έσω». Μέχρι στιγμής ωστόσο η Πολιτεία δεν έχει ωφεληθεί από τη συγκεκριμένη διάταξη, αφού την έχει καταστήσει σε αχρηστία. «Δεν λαμβάνεται υπόψη από τους εισαγγελείς και στη συνέχεια από τους δικαστές, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα την ακύρωση του όποιου κινήτρου για συνεργασία με τις αρχές». Εως σήμερα, εάν κάποιος κατηγορούμενος δώσει στοιχεία για την εγκληματική οργάνωση της οποίας είναι μέλος, αυτό λαμβάνεται υπόψη μόνο ως ελαφρυντικό. «Τι να το κάνεις; Εάν αντί για 20 πάρεις 12 χρόνια και παράλληλα έχεις και τον φόβο της αντεκδίκησης από τη σπείρα που έχεις καταδώσει;». Σύμφωνα με τον κ. Παπαδάκη, εάν εφαρμοζόταν η συγκεκριμένη διάταξη, «πολλοί θα ήταν σήμερα έξω από τη φυλακή, ενώ άλλη θα ήταν και η κατάσταση με το οργανωμένο έγκλημα στη χώρα μας».
Ισως λοιπόν να μην είναι τυχαίο που, σύμφωνα με την τελευταία σχετική έκθεση της ΕΛ.ΑΣ., οι επιτυχίες των διωκτικών αρχών στη μάχη με το οργανωμένο έγκλημα παρουσιάζουν κάμψη, αναντίστοιχη της αύξησης που παρουσιάζει ο «κύκλος εργασιών» του οργανωμένου εγκλήματος. Το 2003 έγιναν 157 έρευνες για υποθέσεις οργανωμένου εγκλήματος, το 2004 178 έρευνες και το 2005, 139.
Ως γνωστόν, από τις δημοφιλέστερες δραστηριότητες του οργανωμένου εγκλήματος είναι το εμπόριο ναρκωτικών. Οπως λέει ο κ. Παπαδάκης, όμως, πρόσφατα υπήρξε πρωτοβάθμια απόφαση δικαστηρίου που καταδίκασε σε 12 χρόνια κάθειρξη έναν νέο που συνέτεινε στο να εξαρθρωθεί μια διεθνής εγκληματική οργάνωση εμπορίας ναρκωτικών. «Κι όμως, σύμφωνα με τον νόμο, η ποινική αξίωση της Πολιτείας έπρεπε να αρθεί, να μην τιμωρηθεί ο κατηγορούμενος. Γιατί το όφελος για την κοινωνία ήταν μεγαλύτερο από τη βλάβη που αυτός προκάλεσε».
Σαν να το πέταξε στα σκουπίδια
Ανάλογη ποινή, 8 ετών, καταλογίστηκε πριν από λίγους μήνες, από το Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων και σε ένα 20χρονο κορίτσι, χρήστη ναρκωτικών, το οποίο κατηγορούνταν για εμπορία. Και σε αυτή την περίπτωση, ωστόσο, όπως καταγγέλλει στην «Κ» ο πατέρας της Κ.Κ. (τα στοιχεία του βρίσκονται στη διάθεση της εφημερίδας) και προκύπτει και από τη δικογραφία, η κατηγορούμενη, με δική της πρωτοβουλία, συνετέλεσε στην ανακάλυψη και εξάρθρωση πολυμελούς σπείρας εμπορίας και διακίνησης ναρκωτικών. Εξαιτίας της, αυτή τη στιγμή βρίσκονται στη φυλακή 8 έμποροι ναρκωτικών.
«Στην κλεισθείσα άτυπη συμφωνία κυρίων, η αστυνομία εκπλήρωσε πλήρως την αποστολή της και τήρησε στο ακέραιο την υπόσχεσή της. Στη συνέχεια όμως, όταν ζητήσαμε την αναστολή της ποινικής δίωξης κατά της κόρης μου στον κ. εισαγγελέα Πλημμελειοδικών, σύμφωνα με το άρθρο 187Β του Π.Κ., το αίτημα δεν κρίθηκε καθόλου, παρά παραπέμφθηκε σε αντεισαγγελέα Εφετών, ο οποίος το συσχέτισε ως «έγγραφο» στη δικογραφία. Ηταν σαν να το πέταξε στα σκουπίδια», λέει ο ίδιος. «Στις κατ’ ιδίαν συζητήσεις, οι εισαγγελείς δήλωναν αναρμόδιοι και ισχυρίζονταν ότι τα πράγματα θα ξεκαθαρίσουν στο δικαστήριο. Στην ποινική δίκη όμως, ο εισαγγελέας της έδρας δήλωσε ότι δεν γνωρίζει το εν λόγω άρθρο – μάλιστα ξεφύλλισε μπροστά μας τον προσωπικό του τόμο του Ποινικού Κώδικα και δεν το βρήκε, διότι ήταν παλαιάς έκδοσης! Παράγοντας της δίκης, τότε, του έδειξε το συγκεκριμένο άρθρο στην τελευταία έκδοση του Π.Κ., του αρεοπαγίτη κ. Μιχάλη Μαργαρίτη, και εισαγγελέας και δικαστές έμειναν άφωνοι».
Θα περίμενε κανείς η δίκη να διακοπεί ώστε οι δικαστικοί λειτουργοί να ενημερωθούν σχετικά, ωστόσο κάτι τέτοιο δεν συνέβη. Το παιδί καταδικάστηκε και μάλιστα με αυστηρή ποινή, ενώ η συνεργασία με τις αρχές εξελήφθη ως «ελαφρυντικό».
Οξύ πρόβλημα δικαιοσύνης
«Αντιμετωπίζουμε οξύτατο πρόβλημα δικαιοσύνης», υποστηρίζει ο κ. Παπαδάκης (ο οποίος να σημειωθεί δεν σχετίζεται με τη συγκεκριμένη υπόθεση). «Οι περισσότεροι δικαστές μας είναι αστικοί και δεν υπεισέρχονται στη μελέτη του ποινικού νόμου. Ιδιαίτερα δε μετά την αποκάλυψη του παραδικαστικού κυκλώματος, οι δικαστές φοβούνται μην παρεξηγηθούν και οι ποινές έχουν αποκτήσει μια απάνθρωπη οξύτητα. Ανθρωποι άρρωστοι, ναρκομανείς λαμβάνουν εξοντωτικές ποινές. Θεωρούνται έμποροι, είτε είναι είτε δεν είναι. Είναι το σύγχρονο κυνήγι μαγισσών – παλιά κυνηγούσαν μάγισσες, σήμερα αρρώστους. Η μεγάλη αυστηρότητα όμως δεν έχει σχέση με τη δικαιοσύνη».
Αξίζει να σημειωθεί πάντως ότι τα άρθρα 187 και 187Β εντάσσονται στη διδακτέα ύλη των Νομικών Σχολών της χώρας.