«Πράσινο» φως για διπλή περιβαλλοντική καταστροφή έχει δώσει η κυβέρνηση στη ΛΑΡΚΟ. Οι τεράστιες ποσότητες σκουριάς που παράγει το εργοστάσιο στη Λάρυμνα εξακολουθούν να ρίχνονται στη θάλασσα (λες και είναι ο Ευβοϊκός σκουπιδοντενεκές), ενώ εάν υλοποιηθεί η χερσαία απόθεση στην περιοχή που αδειοδοτήθηκε θα δοθεί η χαριστική βολή στο χωριό. Φτάσαμε έτσι στο σημείο «μπρος γκρεμός (θαλάσσιος) και πίσω ρέμα».
Το εργοστάσιο της ΛΑΡΚΟ στη Λάρυμνα κατεργάζεται νικελιούχα λατερικά κοιτάσματα και παράγει κράμα σιδηρονικελίου για την παραγωγή ανοξείδωτου χάλυβα. Παράγεται όμως και σκουριά (σκωρία) από τις ηλεκτροκαμίνους, η οποία φτάνει τους 2.000.000 τόνους τον χρόνο, από τους οποίους 400.000-450.000 τόνοι πουλιούνται ως υλικά αμμοβολής. Πάνω από 1.500.000 τόνοι τον χρόνο πετιούνται -εδώ και 40 χρόνια- στη θάλασσα, σε σημείο βάθους 95 μέτρων, κατά παράβαση διεθνών συνθηκών (όπως η Σύμβαση του Λονδίνου για την αποφυγή της θαλάσσιας ρύπανσης), που έχει υπογράψει η χώρα μας. Αν και η απόρριψη στη θάλασσα θα έπρεπε να έχει σταματήσει τουλάχιστον εδώ και μια δεκαετία, η ΛΑΡΚΟ εξασφάλισε νέα άδεια έως τα τέλη του 2007.
Αύξηση μετάλλων
Η ΛΑΡΚΟ βεβαίως ισχυρίζεται ότι η σκωρία είναι «αδρανές υλικό» και δεν δημιουργεί κανένα κίνδυνο για το περιβάλλον. Δυστυχώς, τα πράγματα δεν είναι έτσι. «Το υλικό αυτό αντιδρά με το θαλασσινό νερό, με αποτέλεσμα να εκλύονται ποσότητες σιδήρου, νικελίου και χρωμίου» λέει στην «Κ» η δρ Νομική Σύμπουρα, υπεύθυνη του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) για την παρακολούθηση των επιπτώσεων από την απόρριψη της σκουριάς. «Η σκουριά επηρεάζει τα επίπεδα των μετάλλων, αυξάνοντάς τα στους οργανισμούς (και στα ψάρια) που διαβιούν στην περιοχή απόρριψης», τονίζει η δρ Σύμπουρα. Μάλιστα μελέτη της Greenpeace είχε καταγράψει τους κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία από την κατανάλωση ψαριών «εμπλουτισμένων» με μέταλλα. Ιδιαίτερα ανησυχητική είναι η επισήμανση του ΕΛΚΕΘΕ ότι «τελευταία υπάρχουν στοιχεία για επιβάρυνση του θαλάσσιου οικοσυστήματος και από πολυκυκλικούς αρωματικούς υδρογονάνθρακες πυρολυτικής προέλευσης», που πιθανώς συνδέονται με το εργοστάσιο και είναι καρκινογόνοι!
Καθώς, ΛΑΡΚΟ και Πολιτεία δεν μπορούσαν να συνεχίσουν για πολύ το περιβαλλοντικό έγκλημα του μπαζώματος της θάλασσας αναζήτησαν χώρο χερσαίας απόθεσης. Και, ω του θαύματος(!), απορρίπτοντας όλες τις άλλες λύσεις, τα συναρμόδια υπουργεία και υπηρεσίες κατέληξαν στην αδειοδότηση μιας «χωματερής σκουριάς» (ή ενός ΧΥΤΑ αν προτιμάτε) σε μια πλαγιά δίπλα στο εργοστάσιο, στη θέση Κοκκίνη, που προφανώς είναι και η πιο οικονομική για την εταιρεία. Μάλιστα, για να ξεπεραστεί το εμπόδιο της χωροθέτησης πεδίου απόθεσης αποβλήτων βιομηχανικής επεξεργασίας σε δημόσια, δασική έκταση, χρειάστηκε απόφαση του υπουργικού συμβουλίου, στις 30 Ιανουαρίου 2007, με την οποία θεωρεί τη συγκεκριμένη έκταση «επέκταση της ήδη υφιστάμενης βιομηχανικής εγκατάστασης»! Το υπουργικό συμβούλιο δηλαδή «βάφτισε το κρέας, ψάρι» και τον χώρο, όπου θα διατεθεί «αποκλειστικά και μόνο για απόθεση σκωρίας, χωρίς δυνατότητα εγκατάστασης νέων βιομηχανικών εγκαταστάσεων» (όπως αναφέρει η ίδια η απόφαση) επέκταση της βιομηχανίας…
Ομως η θέση Κοκκίνη έχει οπτική επαφή με το χωριό, υποβαθμίζοντας βίαια την ποιότητα ζωής των κατοίκων. Υπάρχουν κίνδυνοι ρύπανσης του εδάφους και του υδροφόρου ορίζοντα (που επικοινωνεί με τις πηγές της Λάρυμνας) σε περίπτωση αστοχίας ή φθοράς της κατασκευής, η οποία δεν αντέχει αιώνια. Επίσης σε πολύ κοντινή απόσταση υπάρχουν αρχαιολογικά σημεία. «Η αισθητική καταστροφή είναι σημαντική ζημιά για μια περιοχή» σημειώνει ο κ. Δημήτρης Καλιαμπάκος, αναπληρωτής καθηγητής στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο. «Επιπλέον η σκουριά της ΛΑΡΚΟ περιέχει πολλά βαρέα μέταλλα, τα οποία κάτω από ειδικές συνθήκες μπορεί να διαφύγουν στο οικοσύστημα. Στις περιπτώσεις που δεν είμαστε σίγουροι για το τελικό αποτέλεσμα, πρέπει να ακολουθούμε την Αρχή της Πρόληψης».
Εντονες αντιδράσεις
Οι κάτοικοι αντιδρούν σφόδρα. Ηδη με λαϊκή συνέλευση και προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας έχουν εκφράσει την διαφωνία τους. «Δεν πρόκειται να επιτρέψουμε αυτό το έργο», μας τόνισε ο δήμαρχος Οπουντίων κ. Θεόδωρος Καραμέρης. «Εμείς λέμε στη ΛΑΡΚΟ να βρούμε μια συμβιβαστική λύση. Πενήντα χρόνια κάνατε ό,τι θέλατε, αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί». Η αντίδραση είναι σύσσωμη. Η πρώην δήμαρχος και επικεφαλής της αντιπολίτευσης σήμερα κ. Δήμητρα Καρβούνη επιμένει στην πρόταση της απόθεσης της σκουριάς στα παλιά λατομεία.
Ολα αυτά έχουν φέρει σε δύσκολη θέση την εταιρεία. «Δεν θέλουμε μια λύση με αντίθετη την τοπική κοινωνία», τόνισε στην «Κ» ο κ. Κωνσταντίνος Θανάσουλας, διευθύνων σύμβουλος της ΛΑΡΚΟ. «Εάν μας υποδείξουν μια άλλη, κατάλληλη θέση, είμαστε πρόθυμοι να συμφωνήσουμε. Μέχρι όμως να πάρουμε την έγκριση και να ετοιμαστεί ο χώρος χρειάζεται μια προσωρινή λύση», συμπλήρωσε. Οι κάτοικοι φοβούνται όμως ότι η «προσωρινή λύση» μπορεί να διαρκέσει για χρόνια και να εγκαταλειφθεί όταν έχει ήδη γίνει μεγάλη καταστροφή.
Ο κ. Θανάσουλας υπογράμμισε ότι πρέπει να δούμε αλλιώς την σκωρία. «Δεν είναι απόβλητο, πρέπει να δούμε πώς θα την εκμεταλλευθούμε. Ηδη κλείσαμε μια σημαντική συμφωνία με την EXXON για την παροχή 750.000 τόνων σκουριάς, από το καλοκαίρι του 2008, σε έργο κατασκευής υποθαλάσσιων δεξαμενών αερίου στην Αδριατική», τόνισε ο διευθύνων σύμβουλος. Παρόλα αυτά πρόκειται για ένα υλικό που έχει δυσκολίες χρήσης. Ισως περισσεύουν ποσότητες που θα πρέπει να απορριφθούν. Στο ΥΠΕΧΩΔΕ έχει κατατεθεί μελέτη καθηγητών του ΕΜΠ για την αξιοποίηση παλιών μεταλλείων για απόρριψη βιομηχανικών αποβλήτων.
«Τα σπίτια μας, τα σωθικά μας είναι γεμάτα σκόνη»
Αντικρίζοντας τον όρμο της Λάρυμνας, το βλέμμα μένει στο «μαύρο θηρίο» που έχει καταλάβει τον πάλαι ποτέ «χρυσό κόλπο» του Ευβοϊκού. Από τις καμινάδες του εργοστασίου της ΛΑΡΚΟ βγαίνει μαύρος καπνός, ενώ η σκόνη που παράγεται «βομβαρδίζει» το χωριό. «Οι δρόμοι, τα σπίτια μας, τα σωθικά μας είναι γεμάτα σκόνη», μας λέει ένας κάτοικος. «Μερικές φορές στη σκόνη υπάρχουν κάτι μικρά κομματάκια σαν γυαλάκια». Οι καταγγελίες για αυξημένη παθογένεια και θνησιμότητα βρίσκονται παντού – μαζί με την έντονη δυσοσμία. Το νερό του κόλπου της Λάρυμνας είναι ιδιαίτερα επιβαρυμένο, καθώς πάνω από 30.000 τόνοι λεπτόκοκκης σκουριάς -μαζί με βαρέα μέταλλα- καταλήγουν κάθε χρόνο στον μικρό αυτό όρμο, λόγω υπερχείλισης των δεξαμενών επεξεργασίας. Τα τείχη του αρχαίου οχυρωμένου λιμανιού πολιορκούνται από λάσπη και ρύπανση. Η χειρότερη πολιορκία. Κι όμως τέσσερις – πέντε μεγάλες ιχθυοκαλλιέργειες λειτουργούν μέσα στον κόλπο! Τα πάντα έχουν αλλάξει στην περιοχή. Ακόμα και ο όρμος έχει μείνει μισός, καθώς μπάζα από το εργοστάσιο -ανάμεσά τους και τεράστιοι όγκοι πιθανώς τοξικής σκουριάς- κατακλύζουν όλη την περιοχή.
«Η ΛΑΡΚΟ δεν καταβάλλει ούτε το τέλος νερού, που πλήρωνε παλιότερα. Δεν πληρώνει αντισταθμιστικά τέλη, ούτε καν το τέλος για τη φωτιζόμενη επιφάνεια», μας λέει η κ. Δ. Καρβούνη. Πανίσχυρη εταιρεία του ιδιωτικού και μετά του κρατικού τομέα, η ΛΑΡΚΟ δεν υπολόγιζε τη μικρή κοινότητα που τη φιλοξενούσε, πόσω μάλλον όταν πολλοί κάτοικοι «έτρωγαν ψωμί» από τη ΛΑΡΚΟ, έστω και «βρώμικο». Ποιος θα μιλήσει, ποιος θα αντισταθεί… Αλλά το κακό παράγινε. «Μας έκαναν χαβούζα, θα μας κάνουν και χωματερή;» ρωτάει αγανακτισμένος ο κ. Σταματάκης, πρόεδρος της τοπικής Περιβαλλοντικής Κίνησης.