Μέχρι σήμερα λειτουργούσαν (;) πεντακόσιες σχολικές βιβλιοθήκες. Οι 638 επόμενες βρίσκονται στην τελική φάση της δημιουργίας τους. Επρεπε όμως να προηγηθεί η επιλογή των τίτλων που θα κοσμούν τα ράφια τους. Αυτή η δουλειά ανατέθηκε στους καθηγητές, που κλήθηκαν να επιλέξουν από μια λίστα 13.500 τίτλων. Και αποφάσισαν.
Το «Λεξικόν της φιλοσοφίας» και η «Ελληνική λαϊκή φορεσιά» θα είναι οι εκδόσεις που θα βρίσκονται στις περισσότερες από τις νέες σχολικές βιβλιοθήκες της χώρας, στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Μαζί με την «Πολιτεία» του Πλάτωνα, «Το εκκρεμές του Φουκώ», «Το όνομα του Ρόδου» τον «Κόσμο της σοφίας» και πολλές εκδόσεις για τους Ελληνες και ξένους ζωγράφους. Επιλογές με εγκυκλοπαιδική λογική, με έμφαση στις συγκεντρωτικές ιστορίες, τα αρχαία ελληνικά κλασικά κείμενα και τα λευκώματα, με έντονη την παρουσία των χρηστικών βιβλίων, της ψηφιοποιημένης γνώσης και των πρακτικών γνώσεων Ιατρικής. Παρούσες όμως και οι «σταθερές αξίες» (Παπαδιαμάντης, Σεφέρης, Ελύτης, Καραγάτσης, Τερζάκης, Βενέζης, Παλαμάς, Ρίτσος, Ντοστογιέφσκι, Τολστόι, κ.ά.). Απουσίες; Από τις πιο ηχηρές εκείνη του Νίκου Καζαντζάκη. Και ένα ακόμη ενδιαφέρον στοιχείο: Πολύ ψηλά στην επιλογή όλων των περιφερειών της χώρας είναι οπτικοακουστικό υλικό με θέμα το αλκοόλ! Πριν από 4 περίπου χρόνια, η Ομάδα Εργασίας Εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Παιδείας κατέληξε στους 13.500 τίτλους. Το κριτήριο ήταν φανερό: όσο το δυνατόν λιγότερα παράπονα από τους εκδότες. Αποτέλεσμα; Πολλές θεματικές επικαλύψεις θεμάτων και βιβλίων, από διαφορετικούς εκδοτικούς οίκους, αλλά και συγγραφέων.
Τώρα, ήρθε η σειρά των συλλόγων των καθηγητών. Οι οποίοι, μέσα σε μια εβδομάδα, στα τέλη του περασμένου χειμώνα, έπρεπε να αποφασίσουν για 5.000 τίτλους περίπου, από διάφορες θεματικές κατηγορίες. «Φανταστήκαμε ότι θα είχαμε τη δυνατότητα να προτείνουμε κάποια βιβλία, ανάλογα με την ειδικότητα του καθενός μας και ότι θα μπορούσαμε να συμπεριλάβουμε κάποιους τίτλους από την τοπική μας ιστορία», λέει στην «Κ» καθηγήτρια από Λύκειο του νομού Αχαΐας, μάλλον απογοητευμένη από τη διαδικασία. «Βλέποντας τον κατάλογο, διαπιστώσαμε ότι πολλά από τα βιβλία ήταν παρωχημένα και δεν πρόκειται ποτέ να τα ανοίξουν τα παιδιά. Τελικά, σκεφτήκαμε να διαλέξουμε κάποια βιβλία, κι ας υπάρχουν, τέλος πάντων, στη βιβλιοθήκη. Και διαλέξαμε κάποια που «έκλειναν» το ποσόν που μας αναλογούσε. Αυτή την περίοδο εκπαιδεύεται το προσωπικό, που δεν είναι βιβλιοθηκονόμοι, αλλά καθηγητές. Βέβαια, εμείς πιστεύουμε ότι πρέπει να υπάρχουν και εκπαιδευτικοί και βιβλιοθηκονόμοι σε μια σχολική βιβλιοθήκη». Οσο για την πληρότητα των τίτλων, η καθηγήτρια επισημαίνει ότι «υπήρχε μια ακαταστασία στα αρχαία ελληνικά κείμενα. Εβλεπες 10 φορές, σε διαφορετικά σημεία, τον ίδιο συγγραφέα και κάποιος άλλος απουσίαζε εντελώς από τον κατάλογο».
Η τέχνη, η φιλοσοφία, η αρχαία ελληνική γραμματεία, οι κλασικοί της λογοτεχνίας (Ελληνες και ξένοι), η παράδοση, η ψυχολογία και η ψυχανάλυση, αλλά και βιβλία που αφορούν τη σύγχρονη καθημερινότητα και τις σύγχρονες αξίες είναι στις πρώτες επιλογές κάθε περιφέρειας. Οι μεμονωμένοι τίτλοι βιβλίων δύσκολα επιλέγονται (εκτός αν πρόκειται για κλασικά κείμενα λογοτεχνίας ή θετικές επιστήμες), και το κυρίαρχο κριτήριο είναι στη λογική της σειράς και της εγκυκλοπαιδικής πληρότητας, έτσι ώστε να διευκολύνουν και τον καθηγητή και τον μαθητή.
Ομως, μη νομίζετε ότι οι 638 σχολικές βιβλιοθήκες θα στηθούν σύντομα. Ακολουθούν διεθνείς μειοδοτικοί διαγωνισμοί για να βρεθούν εκείνοι που θα συγκεντρώσουν τα βιβλία από τους εκδότες και θα τα διανείμουν. Μια διαδικασία που θα χρειαστεί, στην καλύτερη περίπτωση, ένα χρόνο. Μέχρι τότε μπορούμε να σκεφτούμε πώς κινήθηκε αυτό το σύστημα επιλογής βιβλίων για τις σχολικές βιβλιοθήκες και να προβληματιστούμε. Μια ομάδα «σοφών» που επιλέγει τίτλους· σύλλογοι καθηγητών που αποφασίζουν βιαστικά και με υποκειμενικά κριτήρια (πώς αλλιώς;) τα βιβλία της κάθε βιβλιοθήκης· και ένας νόμος που ισχύει από τη δεκαετία του ’50, βάσει του οποίου για οποιοδήποτε βιβλίο μπει σ’ ένα σχολείο χρειάζεται η έγκριση επιτροπής. Δηλαδή, αν ένας σύλλογος καθηγητών θέλει να επιλέξει ένα βιβλίο για τη σχολική βιβλιοθήκη εκτός λίστας (μην ξεχνάμε ότι από το 2003 οπότε εγκρίθηκε ο κατάλογος έχουν κυκλοφορήσει αρκετά σημαντικά βιβλία) χρειάζεται μια μεγάλη γραφειοκρατική διαδικασία. Αλλά, όπως είπε εύστοχα και ένας εκδότης, «οι βιβλιοθήκες δεν στήνονται μόνο. Πρέπει και να εμπλουτίζονται».