Μετά τις πυρκαγιές, η «ανάπτυξη» έρχεται να ολοκληρώσει την καταστροφή στην Ηλεία. Τη μονιμοποίηση εκατοντάδων αυθαιρέτων και την κατασκευή ξενοδοχείων, ταβερνών και μπαρ σε προστατευόμενη περιοχή του νομού αποφάσισε να δρομολογήσει την περασμένη εβδομάδα το υπουργείο Οικονομικών διά της Κτηματικής Υπηρεσίας Δημοσίου. Με αυτό τον τρόπο υποστηρίζει ότι θα προωθήσει την οικονομική ανόρθωση της περιοχής, που επλήγη από τις πυρκαγιές. Η συμφωνία που υπεγράφη ανάμεσα στην ΚΕΔ και στον πυρόπληκτο δήμο Ζαχάρως, τέσσερις μόλις ημέρες πριν από τις εκλογές, προβλέπει την παραχώρηση για 49+20 χρόνια του δικαιώματος εκμετάλλευσης του παραλιακού μετώπου του δήμου, το οποίο έχει βάναυσα καταπατηθεί κατά τα προηγούμενα έτη, προφανώς με σημαντικά οικονομικά οφέλη για τον δήμο κυρίως. Η συμφωνία (που μοιάζει να επιβραβεύει τις καταπατήσεις και τις αυθαιρεσίες) επετεύχθη έπειτα από πολυετείς προσπάθειες παραγόντων της περιοχής, που έχουν κατά νου μεγαλεπήβολα σχέδια για την τουριστική ανάπτυξη της περιοχής. Σχέδια που όμως προσκρούουν καταφανώς στο ισχύον νομικό καθεστώς προστασίας της περιοχής. Θα αλλάξει, προκειμένου να υλοποιηθούν;
Οι καταστροφικές πυρκαγιές στην Ηλεία φαίνεται ότι έδωσαν την κατάλληλη αφορμή για τη νομιμοποίηση αυθαιρεσιών και την προώθηση σχεδίων σε βάρος του ευαίσθητου οικοσυστήματος της παραλίας, με πρόφαση την ανάπτυξη της πυρόπληκτης περιοχής. Το Μνημόνιο Συναντίληψης και Συνεργασίας (που υπέγραψαν ΚΕΔ και δήμος Ζαχάρως και παρουσιάζει σήμερα η «Κ») προβλέπει την παραχώρηση στον δήμο 780 δημόσιων κτημάτων στα διοικητικά του όρια -η πλειονότητα των οποίων είναι καταπατημένη- για διάστημα έως 69 έτη. Ιδιαίτερη αναφορά στο μνημόνιο γίνεται σε πέντε συνεχόμενα ακίνητα (ΑΒΚ 98-102), έκτασης 2.593 στρεμμάτων, τα οποία αποτελούν το «φιλέτο» της περιοχής, καθώς καταλαμβάνουν σχεδόν το σύνολο της παραλιακής έκτασης της Ζαχάρως.
Το Μνημόνιο σχεδιάζει την ανάπτυξη της παραλίας σε δύο φάσεις. Στην πρώτη φάση προβλέπει τη δημιουργία τουλάχιστον δέκα λυόμενων καντινών, που θα μισθωθούν από τον δήμο σε ιδιώτες με διαγωνισμό. Ο δήμος θα αναλάβει την υποχρέωση να υποστηρίξει τις καντίνες με τις απαραίτητες υποδομές: αποχωρητήρια, χώρους στάθμευσης κ.λπ. Στη δεύτερη φάση «θα θεσμοθετηθούν χρήσεις, οι οποίες σε επιλεγμένες περιοχές του ακινήτου θα επιτρέπουν και τη δημιουργία μόνιμων και σημαντικών εγκαταστάσεων τουρισμού και αναψυχής (αναψυκτήρια, ξενοδοχειακά καταλύματα, camping κ.ά.)». Για την ανέγερση των νέων εγκαταστάσεων τουρισμού, ο δήμος Ζαχάρως αναλαμβάνει «να προωθήσει έγκαιρα όλες τις αναγκαίες πολεοδομικές ρυθμίσεις, όπως αυτές απορρέουν από τη μελέτη ανάπλασης που θα εκπονήσει».
Ωστόσο απορίας άξιον είναι το πώς θα υλοποιηθεί η προβλεπόμενη από το μνημόνιο δεύτερη φάση της «ανάπτυξης». Κι αυτό γιατί η επίμαχη περιοχή ανήκει στο δίκτυο Natura 2000 και εμπίπτει στους περιορισμούς που έχουν καθοριστεί με το Προεδρικό Διάταγμα 1161/20 Σεπτεμβρίου 1993, το οποίο χαρακτηρίζει τη συγκεριμένη έκταση ως «Ζώνη Β1». Σε αυτήν επιτρέπονται (με βάση το άρθρο 19 παρ. 1 και 3 του ν.1577/1985) μόνο «ελαφρές» εγκαταστάσεις (στέγαστρα, αποχωρητήρια, τέντες, κιόσκια κ.λπ.) και μικρά έργα για τη διαμόρφωση του εδάφους. Ειδικά στην παραλιακή ζώνη το διάταγμα επιτρέπει λυόμενες κατασκευές, αυστηρά για την εξυπηρέτηση των λουομένων (όπως καμπίνες αποδυτηρίων, στέγαστρα κ.ά.). Παράλληλα γίνεται σαφές ότι στη ζώνη Β1 δεν επιτρέπονται η κατοικία, οι ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις, ή οποιεσδήποτε εγκαταστάσεις εμπορίου, εστίασης ή αναψυχής (λ.χ. καταστήματα, αποθήκες, ταβέρνες, καφετέριες, μπαρ).
Ο μόνος τρόπος να «παρακαμφθεί» η Ζώνη Οικιστικού Ελέγχου Ηλείας είναι φυσικά να τροποποιηθεί. Το ενδεχόμενο αυτό άλλωστε αφήνει εμμέσως ανοιχτό το μνημόνιο, προβλέποντας τον «καθορισμό χρήσεων γης και όρων δόμησης επί τμημάτων του ακινήτου» προκειμένου να υλοποιηθεί η δεύτερη φάση της επένδυσης. Η αλλαγή του πλαισίου θα μπορούσε να δρομολογηθεί μέσω του υπό διαβούλευση Ειδικού Χωροταξικού Σχεδίου για τον Τουρισμό, στο οποίο υποχρεούνται να προσαρμοστούν όλα τα κατώτερα επίπεδα πολεοδομικού σχεδιασμού. Πρέπει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με το μνημόνιο, για την ανέγερση των τουριστικών εγκαταστάσεων θα διενεργηθεί διεθνής διαγωνισμός «για το επιχειρηματικό σχήμα που θα αναλάβει την ανάπτυξη, διαχείριση και λειτουργία του ακινήτου, σε ό,τι αφορά τη δεύτερη φάση ανάπτυξης».
Οι καταπατητές
Ενα άλλο σημείο του Μνημονίου, που αξίζει προσοχής αφορά στη διαχείριση των καταπατημένων εκτάσεων. Οπως αναφέρεται, «για τα 780 περίπου δημόσια ακίνητα, η πλειονότητα των οποίων είναι καταπατημένα, η ΚΕΔ και ο δήμος Ζαχάρως προτίθενται να ελέγξουν και να αξιολογήσουν τη σημερινή τους κατάσταση και να τα εντάξουν στον μέγιστο δυνατό βαθμό στο πρόγραμμα ανασυγκρότησης που διαμορφώνεται». Με άλλα λόγια, το μνημόνιο αφήνει ανοιχτό το «παράθυρο» για τη νομιμοποίηση των αυθαιρέτων και των καταπατήσεων. Το επιβεβαιώνει άλλωστε και ο δήμαρχος Ζαχάρως κ. Πανταζής Χρονόπουλος· όπως δήλωσε στην «Κ», «οι κάτοικοι οικισμού που δημιουργήθηκε σε καταπατημένες εκτάσεις της παραλίας μπορούν να πληρώσουν -με βάση νόμο του 1997- τη σημερινή αντικειμενική αξία προκειμένου να αποκτήσουν την κυριότητα του ακινήτου.
Από τα έσοδα που θα προκύψουν, το 75% θα το εισπράξει ο δήμος και το 25% η ΚΕΔ. Οσοι έχουν μόνο δύο έως πέντε στρέμματα στην περιοχή αλλά έχουν καταπατήσει και καλλιεργούν 200 στρέμματα, θα φύγουν σε μια ημέρα». Με αυτό τον τρόπο, όπως ανέφερε στην «Κ», ο δήμαρχος Ζαχάρως εκτιμά ότι «θα γλιτώσουμε από τους καταπατητές».
Αντιδράσεις
Η ανέγερση ξενοδοχείων, ταβερνών και καντινών σε προστατευόμενη περιοχή, ως μέσο ανάπτυξης της πυρόπληκτης Ζαχάρως συνάντησε από την πρώτη στιγμή αντιδράσεις. «Το γνωστό μακάβριο έργο: πάνω στ’ αποκαΐδια και τα συντρίμμια, γύρω από τα μνήματα των νεκρών και τα καψαλισμένα μνημεία ιστορίας και πολιτισμού, στήνεται η γνωστή αγοραπωλησία της καταστροφής», δηλώνει στην «Κ» ο πρώην πρόεδρος του Συνασπισμού κ. Νίκος Κωνσταντόπουλος. «Αντί για ανάπλαση, αποκατάσταση και ανόρθωση της περιοχής, σε μια από τις ωραιότερες περιοχές της Ευρώπης του δικτύου Natura, αρχίζει το παζάρι με τα αυθαίρετα, τα καταπατημένα, τα διεκδικούμενα, τους ντελάληδες και τους μεσίτες, που χρόνια τριγυρνάνε στην περιοχή. Το ελληνικό κράτος διά των κυβερνητικών επιλογών, επιμένει σε μοντέλα στρεβλής ανάπτυξης και πελατειακών σχέσεων, ξεπουλάει συλλογικά αγαθά και διδάσκει τους πολίτες να λεηλατούν και να καταστρέφουν τον εθνικό πλούτο, για να κερδοσκοπούν οι μεσάζοντες και να ανταγωνίζονται σε νεοπλουτισμό οι επιτήδειοι. Ομως αυτά που γίνονται στη Ζαχάρω δεν είναι μοιραία ούτε αναπόφευκτα». Από την πλευρά του ο δήμαρχος Ζαχάρως υποστηρίζει ότι ο δήμος θα σεβαστεί το ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον της περιοχής. «Πάμε να ομορφύνουμε τον τόπο και να διώξουμε τους καταπατητές και όχι να τσιμεντοποιήσουμε».
Σε κάθε περίπτωση, οι καταπατήσεις και οι αυθαιρεσίες δεν είναι καινούργια υπόθεση στο παραλιακό μέτωπο της Ηλείας. Οπως επιβεβαιώνει ο τέως προϊστάμενος της ΚΕΔ Ηλείας, κ. Νίκος Παπαβασιλείου, ολόκληρη η παραλία της Ζαχάρως, αλλά και τμήματα άλλων γειτονικών περιοχών είναι καταπατημένα, ενώ οι τελευταίες κατεδαφίσεις αυθαιρέτων έγιναν το 1987. Ο ίδιος ο κ. Παπαβασιλείου δέχθηκε ιδιαίτερη πολεμική από πολιτικούς παράγοντες του νομού και τελικά απομακρύνθηκε από τη θέση του…
Προστατευόμενος παράδεισος από θίνες, λίμνη και δάσος
Σύμφωνα με τον επίσημο κατάλογο του ΥΠΕΧΩΔΕ για τις περιοχές Natura, η επίμαχη ζώνη, δηλαδή η παράκτια περιοχή της Ζαχάρως, είναι ιδιαίτερης σπουδαιότητας «καθώς αποτελεί πολύ σημαντικό οικοσύστημα, με πλούσια χλωρίδα και πανίδα, λόγω του συνδυασμού παράκτιου δάσους, θινών και λίμνης».
Ολόκληρη η περιοχή της Natura είναι παράκτια, καλύπτει έκταση 31.270 στρεμμάτων και περιλαμβάνει, εκτός από την επίμαχη ζώνη, το πευκοδάσος της Στροφυλιάς, τη λίμνη Καϊάφα, τις θίνες που εκτείνονται μεταξύ της αποξηραμένης λίμνης Αγουλινίτσας και του χωριού Κακόβατος, τον λόφο Ελληνικό (ή Σταυρός), τον αρχαιολογικό χώρο της περιοχής του Καϊάφα, τα σπήλαια των Ανυγρίδων Νυμφών και τις ιαματικές πηγές του Καϊάφα.
Οπως σημειώνεται στον κατάλογο Natura του ΥΠΕΧΩΔΕ, στην παραλία αναπτύσσονται θίνες με κυρίαρχη τη φυτοκοινωνία Ammophila arenariae. Πίσω από αυτές τις θίνες αναπτύσσονται και πάλι σταθερές θίνες. Στην ευρύτερη περιοχή βρίσκει καταφύγιο η απειλούμενη χελώνα Caretta caretta, καθώς και δύο ακόμα είδη χελωνών, οι Testudo hermanni και Mauremys caspica. Προστατευόμενη είναι και η θαλάσσια περιοχή του κόλπου της Κυπαρισσίας και η παραλία του, στην οποία επίσης βρίσκει καταφύγιο η Caretta caretta.
Υπουργείο: επενδύστε τώρα, τα δικαιολογητικά… αργότερα
Στο σκεπτικό της «ανάπτυξης» με κάθε τρόπο, παρά τις εξαγγελίες για ολοκληρωμένα σχέδια και προσεκτικές κινήσεις όσον αφορά έργα και επενδύσεις στις πυρόπληκτες περιοχές, είναι και η απόφαση της 31ης Αυγούστου του 2007 του υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών (ΦΕΚ 1292) που απαλλάσσει τους μελλοντικούς επενδυτές στις πυρόπληκτες περιοχές από την υποχρέωση της προσκόμισης μιας σειράς δικαιολογητικών, μεταξύ των οποίων και η μελέτη περιβαλλοντικών όρων. Ετσι, σύμφωνα με την απόφαση, μπορεί κάποιος να ενταχθεί τώρα στον επενδυτικό νόμο και να επιδοτηθεί, εφόσον βρίσκεται σε πυρόπληκτη περιοχή, αλλά να προσκομίσει τα υπόλοιπα δικαιολογητικά αργότερα… πριν από την πρώτη δόση της ενίσχυσης.
Οπως αναφέρεται στο άρθρο 1 της εν λόγω Υπουργικής Απόφασης, «για την υποβολή αιτήσεων των επενδυτικών σχεδίων του Ν. 3299/2004 όπως ισχύει, που θα υλοποιηθούν στις χαρακτηριζόμενες ως πυρόπληκτες περιοχές, απαιτούνται μόνο τα γενικά δικαιολογητικά όπως ορίζονται από το άρθρο 1 της υπ’ αριθμόν 33017/25-7-2007 απόφασης του υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών».
Τα δικαιολογητικά, η κατάθεση των οποίων αναβάλλεται, είναι τα λεγόμενα «ειδικά δικαιολογητικά» τα οποία σχετίζονται με το είδος της επένδυσης. Ωστόσο, στις περισσότερες επενδύσεις ορίζεται ως «ειδικό δικαιολογητικό» και η μελέτη περιβαλλοντικών όρων που σύμφωνα με την νέα απόφαση δεν χρειάζεται να κατατεθεί αρχικά.
Προκειμένου βέβαια για μια μεγαλύτερη επένδυση, όπως μια ξενοδοχειακή μονάδα, η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) κρίνεται στη συνέχεια απαραίτητη. Το πρόβλημα είναι ότι, όταν ο επενδυτής έχει κάνει συγκεκριμένες ενέργειες, όπως π.χ. να μισθώσει μια έκταση, δημιουργούνται σαφώς συνθήκες πίεσης ώστε να εγκριθεί η επένδυση ακόμη κι αν δεν πληροί τους περιβαλλοντικούς όρους.