Ενώ οι βορειοευρωπαϊκές πρωτεύουσες αναθεωρούν τον αντιπλημμυρικό τους σχεδιασμό υπό την πίεση των έντονων καιρικών φαινομένων, η Αττική των τεσσάρων εκατ. κατοίκων πασχίζει ακόμα να αποκτήσει τα στοιχειώδη. Στα χρονίζοντα αντιπλημμυρικά προβλήματα της πόλης προστέθηκαν τώρα και οι καμένες δασικές εκτάσεις στην Πάρνηθα, την Πεντέλη και τον Υμηττό, που αναμφίβολα θα επιβαρύνουν την κατάσταση.
Εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ έχουν διατεθεί την τελευταία εικοσαετία από το ΥΠΕΧΩΔΕ για τοπικές «ανακουφιστικές» επεμβάσεις, συνήθως μετά μια καταστροφή. Ομως οι επιστήμονες που ασχολούνται με την κατασκευή αντιπλημμυρικών έργων επιμένουν στη χρησιμότητα μιας στρατηγικής μελέτης για το Λεκανοπέδιο. «Ολα γίνονται αποσπασματικά», λέει στην «Κ» ο κ. Δημ. Κουτσογιάννης, αναπλ. καθηγητής του τομέα Υδατικών Πόρων και Περιβάλλοντος στη σχολή Πολιτικών Μηχανικών του ΕΜΠ. «Κάθε περιοχή μελετά και πραγματοποιεί ένα έργο, συχνά μεταβιβάζοντας το πρόβλημα στον γείτονά του. Τα αποτελέσματα αυτής της πρακτικής τα βλέπουμε σε κάθε μεγάλη νεροποντή».
Η απουσία επαρκών αντιπλημμυρικών έργων στην Αττική, σε συνδυασμό με την ταχεία αστικοποίηση έφεραν σταδιακά την κατάσταση σε αδιέξοδο. «Εγιναν και πολλές λάθος επιλογές. Για παράδειγμα, «σκεπάσαμε» τα ποτάμια του Λεκανοπεδίου, όπως τον Ιλισό και τον Κηφισό, δίνοντάς τους ορισμένη διατομή, άρα και ορισμένη ικανότητα παροχής. Ομως οι ποσότητες νερού που δέχονται είναι ολοένα και μεγαλύτερες. Αρα θα συνεχίζουν να πλημμυρίζουν. Το νερό δεν σταματά πουθενά», εξηγεί στην «Κ» ο κ. Μανώλης Αφτιάς, επίκουρος καθηγητής του τομέα Υδατικών Πόρων και Περιβάλλοντος στη σχολή Πολιτικών Μηχανικών του ΕΜΠ. «Μάλιστα, δεν φθάνει που κλείσαμε τα ποτάμια της Αττικής, συνεχίζουμε να αστικοποιούμε τις λεκάνες τους. Στο Χαλάνδρι και τα Βριλήσια η κοίτη του Κηφισού μετατρέπεται σε μπετόν. Αποτέλεσμα είναι να την πληρώνουν οι «χαμηλές» περιοχές: του Ρέντη, το Μοσχάτο, η Καλλιθέα και άλλες».
Προστασία
Με δεδομένα τα προβλήματα δεκαετιών, τι μπορεί να γίνει ώστε κάθε νεροποντή να μη μετατρέπεται σε εφιάλτη για τους Αθηναίους; «Καταρχήν πρέπει όλοι οι δήμοι να σπεύσουν, αν δεν το έχουν ήδη κάνει, να καθαρίσουν τα φρεάτια», λέει ο κ. Αφτιάς. «Στις νέες περιοχές όπως τα Μεσόγεια, που αστικοποιούνται ανεξέλεγκτα, πρέπει να γίνουν άμεσα ορισμένα μεγάλα έργα υποδομής. «Στους παραλιακούς δήμους, όπως το Μοσχάτο, το Φάληρο, η Καλλιθέα, η Γλυφάδα, το Ελληνικό και ο Αλιμος πρέπει να γίνουν τα αντιπλημμυρικά έργα που είχαν αποφασιστεί προ-Ολυμπιακά. Στο Θριάσιο, που θα επηρεαστεί από καταστροφή του δάσους της Πάρνηθας, χρειάζονται ειδικά έργα ανάσχεσης του νερού και συστηματικοί καθαρισμοί των ρεμάτων. Στις μητροπολιτικές περιοχές της Αθήνας, όπου δεν υπάρχει πλέον περιθώριο για μεγάλες νέες υποδομές, πρέπει να αναζητηθούν άλλες λύσεις».
Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι πρέπει να αυξηθούν οι χωμάτινες επιφάνειες στις μητροπολιτικές περιοχές της Αθήνας, ώστε να απορροφάται το νερό. «Πρέπει οι πλατείες να έχουν χώμα και όχι πλακόστρωτο. Στα πεζοδρόμια, οι πλάκες να τοποθετούνται επάνω σε άμμο και όχι σε τσιμέντο, ώστε να δίνεται διέξοδος στο νερό και να «ανακουφίζεται» το σύστημα ομβρίων», λέει ο κ. Αφτιάς.
Υπάρχουν επίσης και αρκετές νέες μέθοδοι. «Στο Σαν Φρανσίσκο των ΗΠΑ, για παράδειγμα, έχουν δημιουργήσει ένα δίκτυο υπόγειων αποθηκευτικών δεξαμενών μέσα στην πόλη -λ.χ. σε πλατείες- στις οποίες καταλήγουν τα νερά της βροχής και αδειάζουν αργότερα, όταν πέσει η στάθμη των χειμάρρων», λέει ο κ. Κουτσογιάννης. «Μια άλλη παρέμβαση θα μπορούσε να γίνει σε επίπεδο μεμονωμένης οικοδομής. Να υπάρξει ειδική ρύθμιση στον Γενικό Οικοδομικό Κανονισμό, ώστε να μην επιτρέπεται η πλήρης τσιμεντοκάλυψη του ακάλυπτου χώρου των πολυκατοικιών και να επιβληθεί η δημιουργία μιας υπόγειας δεξαμενής. Στη Γαλλία, οι μελέτες της οικοδομής υπολογίζουν υποχρεωτικά πόσο νερό «βγάζει» το οικόπεδο, ανάλογα με τις βροχοπτώσεις της περιοχής και το εμβαδόν του και ο κατασκευαστής μεριμνά ώστε να συγκρατείται επιτόπου ίση ποσότητα νερού όταν χτιστεί το κτίριο».
Πιλοτικό στο Μενίδι
Το δρόμο ενδεχομένως να δείξουν πιλοτικές παρεμβάσεις που γίνονται σημειακά στην Αττική, εφόσον βέβαια αποδείξουν σε μεγάλες βροχοπτώσεις τη χρησιμότητά τους. Μια από αυτές εκπονήθηκε από επιστημονική ομάδα με επικεφαλής τον κ. Αφτιά στον δήμο Αχαρνών (Μενίδι). «Μετά από μελέτες στην περιοχή και στα ρέματά της, «ξηλώσαμε» την άσφαλτο σε ένα τμήμα κεντρικής οδού της πόλης. Σκάψαμε το χώμα σε βάθος ενός μέτρου και το αντικαταστήσαμε με χαλίκι και κατόπιν επανατοποθετήσαμε άσφαλτο. Ετσι, σε περίπτωση δυνατής βροχής, το νερό διοχετεύεται κάτω από το δρόμο, στη στρώση χαλικιού και συγκρατείται χωρίς να υποχωρεί το οδόστρωμα». Σε κοντινή απόσταση, κοντά στην εκκλησία της Αγίας Τριάδας, δημιουργήθηκε μια υπόγεια αποθηκευτική δεξαμενή 1.500 κ.μ. «Εφόσον το νερό φτάσει στην πλατεία, η ροή του ανακόπτεται καθώς μπαίνει στη δεξαμενή. Αν γεμίσει, τότε το νερό βγαίνει από άλλη έξοδο και πέφτει σε ένα περιμετρικό χαντάκι με αμμοχάλικο, όπου απορροφιέται. Με τα τρία αυτά εργαλεία, το οδόστρωμα με ικανότητα αποθήκευσης, τη δεξαμενή ανάσχεσης και τη διηθητική τάφρο, συγκρατείται το νερό και στέλνεται στον υδροφόρο ορίζοντα. Μετά τη βροχή η δεξαμενή αδειάζει από μόνη της και αυτοκαθαρίζεται».