Στο βιβλίο «Εθνικότητα Ελληνας: Ενοχος!» έχουν συγκεντρωθεί τα αποτελέσματα από τις έρευνες στα αρχεία της Επιτροπής Κρατικής Ασφάλειας (Κα Γκε Μπε), οι μαρτυρίες αυτοπτών μαρτύρων και η ανάλυση της κοινωνικής θέσης των απογόνων των εθνικά καταπιεσμένων Ελλήνων.
Κατά τη διάρκεια αιώνων οι Ελληνες μετανάστες συνεργάζονταν ενεργά με τον ντόπιο πληθυσμό της Ουκρανίας και συμμετείχαν στην πολιτική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή τους. Ενας από τους στόχους των Ελλήνων ήταν η οργάνωσή τους, κάτι που έγινε στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν οι Ελληνες που κατοικούσαν στη Ρωσία ενώθηκαν με την ονομασία «Ελληνες – Πόντιοι».
Σύμφωνα με την καταγραφή του πληθυσμού του 1926 στην Ουκρανία κατοικούσαν 104.666 άτομα ελληνικής εθνικότητας, που αποτελούσε το 0,36% του πληθυσμού της Ουκρανίας, από αυτούς στην περιοχή της Οδησσού κατοικούσαν 3.487 άτομα.
Εν σχέσει με τους Ελληνες που καταπιέστηκαν, παρατηρείται η τάση της μέγιστης εξολόθρευσης του ανδρικού πληθυσμού. Μόνο τη νύχτα της 30ής Δεκεμβρίου του 1938 εκτελέστηκαν στην Οδησσό 62 Ελληνες ηλικίας από 14 έως 70 ετών. Κάτι που ήταν προσχεδιασμένο, επειδή οι Ελληνες προσπαθούσαν να συνάπτουν γάμους με Ελληνίδες, κατά το μεγαλύτερο ποσοστό, ενώ η κυβέρνηση τους ήθελε να αφομοιωθούν πλήρως, ώστε να εξαλειφθούν οι εθνικές παραδόσεις τους.
Ενώ οι μαζικές καταπιέσεις πολιτικού χαρακτήρα συνεχίζονταν με γοργούς ρυθμούς μετά το διάταγμα της 2ας Ιουλίου 1937 για τα «Αντισοβιετικά στοιχεία», η Λαϊκή Επιτροπή Εσωτερικών Υποθέσεων με εντολή του Στάλιν σχεδίασε μυστική επιχείρηση, σκοπός της οποίας ήταν η εξορία των μικρών λαών και εθνικοτήτων στον Βορρά σε σχεδόν απάτητα μέρη από τον άνθρωπο, «για την ανάπτυξη της λαϊκής οικονομίας».
Με την υπ’ αριθμ. 50215 από τις 11 Δεκεμβρίου του 1937 εντολή, του Λαϊκού Επιθεωρητή Εσωτερικών Υποθέσεων Ν. Γιεζόβ, εξορίστηκαν μέσα σε μία νύχτα οι Ελληνες και άλλες πολλές μειονότητες. Στην εντολή έγραφε πως τα όργανα της Λαϊκής Επιτροπής Εσωτερικών Υποθέσεων ανακάλυψαν ευρύ δίκτυο ελληνικών οργανώσεων αντισοβιετικής κατασκοπείας, τρομοκρατίας και σαμποτάζ, που είχαν ως σκοπό την απόσπαση των περιοχών με πλεονάζοντα ελληνικό πληθυσμό και τη δημιουργία αυτόνομων καπιταλιστικών – φασιστικών κρατών. Με αυτή τη δικαιολογία εξοντώθηκαν εκατοντάδες χιλιάδες άτομα και μαζί τους οι παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα των ελληνικών κοινοτήτων. Ως αποτέλεσμα της εξορίας και της καταπίεσης των Ελλήνων, δημιουργήθηκε στη μεταγενέστερη νεολαία που έφερε ελληνικά επίθετα ή αναγραφόταν στο διαβατήριο η ελληνική ιθαγένεια τρομερός φόβος και ανασφάλεια. Σε ένα από τα έγγραφα εκείνης της περιόδου, που έπεσε στα χέρια μου, αναγραφόταν ο αριθμός των Ελλήνων που έπρεπε να εξοριστεί ή να εκτελεστεί τον επόμενο μήνα. Αναλογίζεστε πως όλα ήταν προσχεδιασμένα και προπαρασκευασμένα. Για να κρύψουν τις πραγματικές αιτίες της σύλληψης, της εξορίας, του εγκλεισμού σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και της εκτέλεσης, σκαρφίζονταν διάφορες αιτίες, όπως ο εθνικισμός, η τρομοκρατία, η κατασκοπεία, το σαμποτάζ, ο θρησκευτικός φανατισμός κ.τ.λ.
12 χρόνια διώξεων
Τέτοιες μαζικές επιχειρήσεις καταπίεσης, όπως αυτή του 1937, πραγματοποιούσε η Λαϊκή Επιτροπή Εσωτερικών Υποθέσεων και την περίοδο από το 1944 ώς το 1949, που θεωρείται και το δεύτερο κύμα καταπίεσης των Ελλήνων – με κριτήριο την εθνικότητα.
Συνολικά από τη σταλινική καταπίεση στην περιοχή της Οδησσού υπέφεραν 1.600 άτομα, από τα οποία τα 205 εκτελέστηκαν (σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Επιτροπής Κρατικής Ασφάλειας). Ο πραγματικός αριθμός μαζί με τις εκτελέσεις του 1917-1919 και 1937-1938 είναι πολύ μεγαλύτερος.
Η διαφορά αυτή υπάρχει, επειδή πολλά αρχεία καταστράφηκαν κατά τη διάρκεια των βομβαρδισμών στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Σήμερα, η ελληνική κοινότητα της περιοχής της Οδησσού αποτελείται από 1.500 άτομα.
Αποσπάσματα από την Εισαγωγή του βιβλίου της Ι. Γκολομπορόντκο (Λιναρδάτου).