Εγερτήριο, προσευχή, έπαρση της σημαίας και επιθεώρηση… Αυτά συντελούσαν πριν από μερικές δεκαετίες την κατασκηνωτική ζωή. Τα παιδιά ζούσαν σε σκηνές και έκαναν μπάνιο στη θάλασσα, όταν ήταν κοντά. Στις ορεινές κατασκηνώσεις έπαιζαν με πευκοβελόνες και έκαναν πεζοπορία. Η ζωή κοντά στη Φύση και η «πλάκα» με τους συνομηλίκους αρκούσαν στις γενιές του ’80 και του ’90 για να περνούν ξένοιαστα καλοκαίρια μακριά από τον μπαμπά και τη μαμά – όταν ο αποχωρισμός αυτός δεν προκαλούσε πια δάκρυα… Τα σύγχρονα παιδιά όμως έχουν διαφορετικές απαιτήσεις από τις καλοκαιρινές κατασκηνώσεις! Εχοντας μεγαλώσει εν πολλοίς σε πυρηνικές ή μονογονεϊκές οικογένειες, με στενότερη παρέα τους το playstation παρά τους συμμαθητές τους, δυσκολεύονται συχνά να προσαρμοστούν στις συνθήκες ζωής της κατασκήνωσης απαιτώντας ιδιαίτερα ελκυστικό πρόγραμμα, πλουσιοπάροχες εγκαταστάσεις ή απλώς μια κατάλληλη παιδαγωγικά προσέγγιση, ώστε να υποκύψουν στην γοητεία της κατασκηνωτικής ζωής.
Για όλα τα γούστα
Μέσα σε μια δεκαετία όχι μόνο πολλαπλασιάστηκαν οι κατασκηνώσεις, αλλά και οι εγκαταστάσεις και οι παροχές τους τελειοποιήθηκαν σε τέτοιο βαθμό, που η κατασκηνωτική καθημερινότητα να θυμίζει παραμονή σε ξενοδοχείο πέντε αστέρων! Σε κάποιες περιπτώσεις ο κάθε κατασκηνωτής έχει την προσωπική του ντουλάπα και κομοδίνο, ενώ μοιράζεται με ένα ακόμα παιδί το μπάνιο του. Η τάση των κατασκηνώσεων να κάνουν την παραμονή των παιδιών όσο το δυνατόν πιο άνετη βρίσκει τη σύμφωνη γνώμη πολλών γονέων, που ενθουσιάζονται στη θέα όλης αυτής της πολυτέλειας, η οποία βέβαια δεν συνάδει με το πνεύμα της ζωής σε… σκηνές! Στη λίστα των δραστηριοτήτων μπορεί κανείς να βρει προτάσεις για όλα τα γούστα: από χάντμπολ, ξιφασκία, νεροτσουλήθρες, μίνι γκολφ, ζωολογικό κήπο μέχρι καλλιέργεια λαχανικών και ζύμωμα ψωμιού! Στο πρωινό υπάρχει μπουφές! Αραγε, όλα αυτά ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις των κατασκηνωτών ή των οικογενειών τους; Μήπως αποτελεί απλώς μια προσπάθεια να μεταφερθεί ο «αστικός» τρόπος ζωής στην κατασκήνωση;
«Τις πρώτες μέρες τα παιδιά τρέχουν με ζήλο για να προλάβουν να συμμετάσχουν σε όλες αυτές τις δραστηριότητες. Γρήγορα όμως τους βγαίνει άγχος για την έκβαση του παιχνιδιού και ανταγωνισμός για τις επιδόσεις τους. Νιώθουν δηλαδή έτσι ακριβώς όπως και τον χειμώνα, που προσπαθούν να αριστεύουν σε σχολικές και εξωσχολικές ασχολίες. Γι’ αυτό από την δεύτερη βδομάδα τα εγκαταλείπουν και στρέφονται σε πιο «απλά», παραδοσιακά παιχνίδια», παρατηρεί η Βασιλική, αρχηγός εδώ και χρόνια σε κατασκηνώσεις της Αττικής. Αναμενόμενο, άλλωστε, αφού αυτό που λείπει ουσιαστικά από τα παιδιά είναι το ανέμελο παιχνίδι.
Αλλαγή νοοτροπίας
Η μεταβολή όμως του θεσμού στηρίζεται στην αλλαγή της ανατροφής και της νοοτροπίας των παιδιών. «Είναι εντυπωσιακό ότι ο αριθμός των παιδιών που αποχωρούν τις πρώτες μέρες λόγω νοσταλγίας έχει μειωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια», υπογραμμίζει ο Ρένος, στέλεχος κατασκήνωσης στο Σούνιο. Φαίνεται ότι η νέα γενιά που από πολύ νωρίς απομακρύνεται από τη μητέρα και μεγαλώνει στον παιδικό σταθμό, «ανεξαρτοποιείται» γρήγορα. Η ανεξαρτησία συνοδεύεται και με ένα «καλώς εννοούμενο θράσος», όπως επισημαίνουν στελέχη που υπήρξαν και οι ίδιοι παλαιότερα κατασκηνωτές.
Ο σεβασμός και η πειθαρχία δεν αποτελούν πλέον αυτονόητες αξίες της καθημερινότητας. «Παιδιά 7 και 8 χρονών δεν διστάζουν καθόλου να χτυπήσουν την πόρτα του αρχηγείου για να απαιτήσουν την ικανοποίηση ακόμα και της πιο παράλογης επιθυμίας τους!», διηγείται η Βασιλική. Η έκφραση «εγώ θέλω αυτό!» ηχεί τις πρώτες ιδίως μέρες από παντού, δεδομένου ότι τα περισσότερα παιδιά είναι μοναχοπαίδια. Σε γενικές γραμμές, οι αλλαγές στη νοοτροπία είναι πιο εμφανείς στα κορίτσια. «Κορίτσια επτά και δέκα ετών αφιερώνουν πολύ χρόνο για να βρουν το ασορτί κοκαλάκι για κάθε σορτσάκι τους. Τους ενδιαφέρει να είναι αγαπητές στα μεγαλύτερα στελέχη και περιμένουν πώς και πώς τον διαγωνισμό τραγουδιού για να αναδείξουν το ταλέντο τους!», περιγράφει η Βασιλική.
Ορατή είναι η επιρροή της τηλεόρασης στον τρόπο συμπεριφοράς, ένδυσης και ομιλίας. Αποτέλεσμα της πρώιμης αυτής «ενηλικίωσης» είναι ότι τα καρδιοχτύπια ξεκινούν νωρίτερα απ’ ό,τι παλαιότερα, στα δώδεκα και τα δεκατρία. «Προσπαθούμε να βρούμε την χρυσή τομή στο θέμα αυτό», εξηγεί ο Ρένος, «τα παιδιά δεν πρέπει να ξεπεράσουν τα όρια και για να το καταφέρουμε αυτό, χωρίς να προκαλείται ένταση σε όλους, πρέπει να είμαστε συνεχώς από κοντά…». Εξίσου λεπτό χειρισμό απαιτεί και το κάπνισμα. «Σήμερα καπνίζουν πολύ περισσότερα παιδιά και έφηβοι απ’ ό,τι πριν από δέκα χρόνια», λέει με πικρία ο Ρένος. «Διευκρινίζουμε από την αρχή ότι το κάπνισμα απαγορεύεται και την πρώτη μέρα μας παραδίδουν όλοι τα πακέτα τους».
Ο πόλεμος… των κινητών
Ενας από τους στόχους της σύγχρονης κατασκήνωσης είναι και η απεξάρτηση των παιδιών από την τεχνολογία, την τηλεόραση, τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και βέβαια τα κινητά. «Η φόρτιση του κινητού πυροδοτεί… πολέμους», διηγείται ο Ρένος. «Παρακαλούμε τους γονείς να μη δίνουν στα παιδιά κινητά, αλλά είναι αδύνατον να τους μεταπείσουμε, αφού θεωρούν ότι αποτελούν το εχέγγυο για την ασφάλεια των παιδιών τους»! Ετσι, τα κινητά μετατρέπονται σε έναν μεγάλο εχθρό. «Εκεί που πιστεύουμε ότι τα παιδιά έχουν αποκοιμηθεί, εκείνα είναι σκεπασμένα και στέλνουν μηνύματα το ένα στο άλλο!», λέει η Βασιλική σκιαγραφώντας τον ύπουλο ρόλο των κινητών. Οσον αφορά τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, οι κατασκηνώσεις επιτρέπουν με «βαριά καρδιά» τα ηλεκτρονικά παιχνίδια τσέπης. «Η εικόνα του μοναχικού παιδιού που ενώ οι συνομήλικοί του παίζουν μπάλα, εκείνο παίζει game boy είναι αρκετά συχνή», ομολογεί ο Ρένος, «ακόμα και σε αγόρια που είναι στην εφηβεία».
Στόχος, βέβαια, των προτεινόμενων από κάθε κατασκήνωση προγραμμάτων είναι να απομακρύνουν τα παιδιά από την «ηλεκτρονική» ψυχαγωγία και να τα ενθαρρύνουν να παίξουν με τα άλλα παιδιά. Αυτό άλλοτε επιτυγχάνεται και άλλοτε όχι. «Ενας πιτσιρικάς μας ζητούσε επίμονα να γυρίσει σπίτι, έστω και για λίγο. Πιστέψαμε ότι του είχαν λείψει οι δικοί του», εξιστορεί η Βασιλική, «όμως, όπως μας είπαν οι γονείς του, όλο το Σαββατοκύριακο κλειδώθηκε στο δωμάτιό του και έπαιζε playstation. Αφού πήρε την «δόση» του επέστρεψε και πάλι σε μας».