Πού αρχίζει και πού σταματά η ιστορικότητα και η φυσική ομορφιά ενός τόπου; Εκεί που οριοθετούνται τα επιχειρηματικά συμφέροντα, ίσως… Ενα από τα τελευταία θύματα του κυνικών προδιαγραφών της εποχής μας είναι -σύμφωνα με καταγγελίες- το φαράγγι της Καντάνου στην Κρήτη. Ενα φαράγγι άγριας ομορφιάς στην επαρχία Σελίνου του νομού Χανίων, στο οποίο έγινε μια από τις σημαντικότερες μάχες αντίστασης εναντίον των Γερμανών αλεξιπτωτιστών κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Σήμερα, τα σχέδια επέκτασης ενός μικρού λατομείου που λειτουργούσε από το 1983 στην περιοχή έχουν ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων στην τοπική κοινωνία, η οποία με τη στάση της απαιτεί σεβασμό στη φύση και την ιστορική μνήμη.
Η αντίστροφη μέτρηση για την αλλοίωση του τοπίου ξεκίνησε ακριβώς πριν από έναν χρόνο, όταν στο δημοτικό συμβούλιο της Καντάνου τέθηκε το θέμα της οριοθέτησης των ρεμάτων στη λατομική ζώνη. Το λατομείο λειτουργούσε σε μια έκταση 59 στρεμμάτων από το 1983 μέχρι το 2007, καλύπτοντας κυρίως τοπικές ανάγκες. Η νέα πρόταση προέβλεπε την κατάργηση του παλαιού λιθόκτιστου επαρχιακού δρόμου. Παρά τις αντιδράσεις, το δημοτικό συμβούλιο προχώρησε στην οριοθέτηση του ρέματος και λίγες ημέρες μετά η εταιρεία «Λατομεία Σελίνου» ζήτησε να εγκριθεί η επέκτασή τους.
«Αποφασίσαμε να υπερασπιστούμε την ομορφιά και την ιστορία του τόπου μας», λέει στην «Κ» η Στέλλα Αλφιέρη, πρόεδρος της Κίνησης Πολιτών Δήμου Καντάνου και εξηγεί: «Προσφύγαμε στην Εφορία Νεωτέρων Μνημείων με αίτημα να κηρυχθεί ο παλιός δρόμος ιστορικό μνημείο και το πετύχαμε. Στην πορεία, το δημοτικό συμβούλιο Καντάνου ενέκρινε την επέκταση του λατομείου θέτοντας, βέβαια, έξι όρους, μεταξύ των οποίων τη διατήρηση του δρόμου αλλά και της πεύκης».
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας
Η Κίνηση των Πολιτών της Καντάνου επιστράτευσε στον αγώνα της την εγνωσμένη οικολογική ευαισθησία του Προέδρου της Δημοκρατίας, Κάρολου Παπούλια, ο οποίος δήλωσε «μην αμαυρώσετε την ιστορική μνήμη για ένα λατομείο. Η Κάντανος πρέπει να μείνει σημείο αναφοράς και να διατηρηθεί το φυσικό κάλλος της».
Υπέρ της διατήρησης του φαραγγιού τάσσονται τα αριστερά κόμματα (ΚΚΕ και ΣΥΡΙΖΑ), ενώ τη συμπαράστασή τους εκφράζουν 22 φορείς, όπως η Διεύθυνση Δασών, η Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Εργων Κρήτης, διάφορες περιβαλλοντικές οργανώσεις και σύλλογοι.
Παράλληλα, ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ κ. Αλ. Αλαβάνος έφερε το θέμα στη Βουλή και ο κ. πρωθυπουργός δεσμεύτηκε ότι θα τηρηθεί ο νόμος, ενώ το Νομαρχιακό Συμβούλιο Χανίων ζήτησε τον άμεσο χαρακτηρισμό του φαραγγιού και του δρόμου ως νεότερο μνημείο και ιστορικό μνημείο μνήμης.
Μεταξύ των θερμών υποστηρικτών της διατήρησης του φαραγγιού και ο διακεκριμένος καθηγητής πανεπιστημίου, Ευτύχιος Μπιτσάκης, ο οποίος απέστειλε ανοιχτή επιστολή στον υπουργό Πολιτισμού, Μιχ. Λιάπη ζητώντας την άμεση αναπομπή του θέματος στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων. Το Συμβούλιο απέρριψε τον περασμένο Φεβρουάριο αίτηση για χαρακτηρισμό του φαραγγιού της Καντάνου και του αμαξιτού δρόμου που το διασχίζει ως ιστορικού τόπου με το αιτιολογικό ότι «δεν υπάρχουν σ’ αυτό κατασκευές που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως μνημεία ή σύνθετα έργα του ανθρώπου και της φύσης, ούτε απετέλεσε το χώρο εξαίρετου ιστορικού ή μυθικού γεγονότος».
Ο καθηγητής διερωτάται «τι νόημα έχει η φράση της απόφασης του ΚΣΝΜ ότι δεν υπάρχουν κατασκευές που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν μνημεία κ.λπ.; Τι θα ήθελε το ΚΣΝΜ. Να υπάρχουν σπίτια, εκκλησίες ή ξενοδοχεία στο φαράγγι; Μνημείο είναι ο δρόμος: μνημείο ιστορικό και μνημείο-έργο ανθρώπων. Από την άλλη, αντιλαμβάνομαι ότι υπάροχυν τεράστια συμφέροντα, όπως ότι από τη δραστηριότητα του λατομείου πρόκειται να εξαχθούν 13 εκατομμύρια κυβικά μέτρα οικοδομικών υλικών, με τα οποία μπορούν να χτιστούν περισσότερα από 130.000 σπίτια των 100 τ.μ.»!
Η απόφαση του Συμβουλίου έρχεται σε αντίθεση με την τεκμηριωμένη εισήγηση των ειδικών, σύμφωνα με την οποία στην Κάντανο ιδρύθηκε η πρώτη Επισκοπή του Νομού Χανίων από τον Απόστολο Τίτο, στο φαράγγι και στα γειτονικά Φλώρια έγιναν σκληρές μάχες με τους εισβολείς, το φαράγγι συνιστά τοπίο εξαιρετικής ομορφιάς και ο προπολεμικός δρόμος αποτελεί μνημείο προβιομηχανικής τεχνολογίας.
Παράνομη επέκταση
Αξίζει να σημειωθεί ότι η απόφαση του περιφερειάρχη Κρήτης να απαγορευθεί η επέκταση του λατομείου δεν εφαρμόστηκε ποτέ από την εταιρεία, όπως καταγγέλλει η κ. Αλφιέρη. «Εκτός από 59 στρέμματα, στα οποία δραστηριοποιείται νόμιμα, η εταιρεία επεκτάθηκε και σε άλλα 30 στρέμματα παράνομα, καταστρέφοντας στο σύνολο το φαράγγι, καθώς και τμήμα του δάσους και του παλαιού δρόμου».
Πριν από μερικές ημέρες παρενέβη στο θέμα και ο Συνήγορος του Πολίτη ζητώντας ευθύνες απ’ όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες, ενώ η Κίνηση Πολιτών Δήμου Καντάνου έχει προσφύγει στο Συμβούλιο της Επικρατείας.
Στο μεταξύ, ο δικηγόρος της εταιρείας «Λατομεία Σελίνου Α.Ε» επιχείρησε να αναγάγει το όλο πρόβλημα σε οικονομική ζημιά ενός δημοτικού συμβούλου, ενώ τόνισε ότι «μέχρι το 2007 ούτε δρόμος υπήρχε ούτε φαράγγι ούτε ιστορία, τίποτα».
Οι υποστηρικτές της διατήρησης του φαραγγιού επιμένουν. «Η αναπομπή του θέματος στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων θα είναι μια πράξη που θα σας τιμά. Θα αποτρέψει ένα βανδαλισμό σε βάρος της Φύσης και της Ιστορίας. Θα αποτελέσει ένδειξη ότι στο υπουργείο Πολιτισμού δημιουργείται ένα διαφορετικό κλίμα», καταλήγει ο καθηγητής Ευτ. Μπιτσάκης στην επιστολή του.