Η Σοφία είναι ένα από τα τυχερά παιδιά. Οι γονείς από τα πρώτα χρόνια της Σοφίας στο σχολείο έδειχναν ιδιαίτερο ζήλο για την εκπαίδευσή της, αφιερώνοντας χρόνο, ακόμη και εις βάρος της καριέρας τους. Τώρα η Σοφία πηγαίνει στην Ε΄ Δημοτικού. Η μητέρα της, η Κυριακή, προ διετίας παραπονιόταν για τα σχολικά βιβλία. Ηταν βαρετά, με αρκετά λάθη, δεν κέρδιζαν το παιδί. Σήμερα η ίδια παραπονιέται επειδή η Σοφία τρέχει και δεν φτάνει… Τι άλλαξε;
Οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί στο δημοτικό και το γυμνάσιο τα δύο τελευταία χρόνια πήραν στα χέρια τους περίπου 60 νέα βιβλία, ισόποσα μοιρασμένα. Σχολικά εγχειρίδια που σχεδιάστηκαν για να υλοποιήσουν παιδαγωγικές μεθόδους με σκοπό να βελτιώσουν τη σχολική πραγματικότητα. Με ενδιαφέρουσες εικόνες, με παραπομπές ώστε τα παιδιά να αξιοποιούν άλλες -πλην του βιβλίου- πηγές για να μάθουν τον κόσμο. Και κυρίως με άξονα την καταπολέμηση της στείρας αποστήθισης, της «παπαγαλίας». Αυτός ήταν ο στόχος. Δύο χρόνια μετά, και καθώς έχει ολοκληρωθεί η εισαγωγή των νέων βιβλίων στην υποχρεωτική εκπαίδευση, φαίνεται ότι για μία ακόμη φορά στην Ελλάδα, ένα φιλόδοξο σχέδιο πέφτει θύμα προχειρότητας. Από την έρευνα της «Κ» προκύπτει ότι παρότι τα βιβλία έχουν θετικά στοιχεία, η ύλη είναι πάρα πολύ εκτεταμένη και στριφνή, σε τέτοιο βαθμό που και έμπειροι εκπαιδευτικοί δυσκολεύονται να τη διδάξουν.
Υπερβολικές λεπτομέρειες
«Ενώ τα προηγούμενα βιβλία ήταν κακά, τα νέα έχουν απίστευτα μεγάλη και πυκνή ύλη. Σε πολλές περιπτώσεις αναρωτιέμαι εάν υπάρχει ουσιαστικός λόγος να μάθουν κάποιες λεπτομέρειες τα παιδιά» αναφέρει στην «Κ» η δασκάλα κ. Τζένη Κοσμίδου. «Μοιάζουν να μην έχουν λάβει υπόψη τη σχολική και οικογενειακή πραγματικότητα. Οι ώρες του σχολείου δεν επαρκούν. Από την άλλη, ποιος γονιός μπορεί να αφιερώσει αρκετή ώρα το απόγευμα για τη μελέτη του παιδιού; Αποτέλεσμα είναι οι αδύναμοι μαθητές να μένουν στο περιθώριο, οι μέτριοι να οδηγούνται προς τα εκεί, και μόνο οι πολύ καλοί να προχωρούν» προσθέτει η δασκάλα κ. Σοφία Καρασαρλίδου.
Ολα βέβαια ξεκινούν από το αναλυτικό πρόγραμμα που ορίζει το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, τις επιταγές του οποίου κληθηκαν να ακολουθήσουν οι συγγραφείς των βιβλίων και καλούνται να εφαρμόσουν οι εκπαιδευτικοί. Ενα επίσης ακόμη βασικό μειονέκτημα είναι η ελλιπής επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα νέα βιβλία. Πόσο σωστή ήταν η προετοιμασία του εγχειρήματος; Γιατί τα νέα βιβλία δεν εισήχθησαν καταρχήν πιλοτικά σε ορισμένα σχολεία, ώστε να αξιολογηθούν; Μήπως καταπολεμώντας την παπαγαλία, οδηγηθήκαμε στο άλλο άκρο; Είναι κάποια από τα ερωτήματα στα οποία πρέπει να δώσουν απαντήσεις τα μέλη της επιτροπής, υπό τον καθηγητή κ. Γ. Μπαμπινιώτη για τις αλλαγές στην υποχρεωτική εκπαίδευση, η οποία σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ» θα λάβει το εναρκτήριο λάκτισμα από τα μέσα Νοεμβρίου. Η «Κ» ανοίγει τον σχετικό διάλογο, παρουσιάζοντας τις βασικές πτυχές των νέων βιβλίων στο δημοτικό, στο πλαίσιο έρευνας που θα γίνει και για εκείνα του γυμνασίου.
Βασικά συμπεράσματα
Ορισμένα από τα βασικά συμπεράσματα των εκπαιδευτικών από τα νέα βιβλία είναι τα ακόλουθα:
ΒΑνανέωση σχολικών εγχειριδίων: «Τα νέα βιβλία έχουν στόχο να ανανεώσουν τις μεθόδους της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Και αυτό φαίνεται καθώς βοηθούν τον μαθητή να ανακαλύπτει την γνώση, χωρίς να «παπαγαλίζει». Για παράδειγμα, οι μαθητές, μέσα από δικές τους φράσεις μαθαίνουν τη χρήση της προστακτικής, της υποτακτικής κ.λπ.» αναφέρει η δασκάλα κ. Κοσμίδου. «Τα βιβλία επίσης προσφέρονται για ομαδικές εργασίες, και παρουσιάζουν τις πρακτικές εφαρμογές των όσων διδάσκονται οι μαθητές» προσθέτει η ίδια. «Η εμφάνισή τους επίσης βελτιώθηκε. Εχουν χρώμα που κερδίζει τους μαθητές, έστω κι αν ακόμη υπάρχουν εικόνες μη ευδιάκριτες» συμπληρώνει η Καρασαρλίδου.
ΒΥλη: «Εχει αυξηθεί και δυσκολέψει. Πολλές γνώσεις που πριν προορίζονταν για μεγαλύτερες τάξεις, τώρα διδάσκονται σε μικρότερες. Αποτέλεσμα είναι να μην έχουν ουσιαστικό αποδέκτη, καθώς ταιριάζουν σε μαθητές μεγαλύτερης ηλικίας» τονίζει -μιλώντας στην «Κ»- ο διευθυντής δημοτικού σχολείου στη Θεσσαλονίκη κ. Χρήστος Γεωργίου. «Δεν θέλω να υπερβάλλω, αλλά δυστυχώς κάνουμε μεγάλη προσπάθεια για να βγάλουμε την ύλη. Να σας πω ότι μέσα σε δύο σελίδες βιβλίου έχω βρει δέκα διδακτικούς στόχους – μαθήματα που τα παιδιά πρέπει να κατανοήσουν. Και αυτό υπάρχει σε όλες τις τάξεις» προσθέτει η κ. Κοσμίδου. «Διδάσκω στην Ε’ τάξη. Βλέπω ότι υπάρχουν χάσματα στην ύλη ακόμη και μέσα στο ίδιο το βιβλίο. Πολλές φορές αναφέρεται μία έννοια, μετά πάμε σε κάτι άλλο και ύστερα από κάποια κεφάλαια επιστρέφουμε στην πρώτη έννοια. Η μεγάλη ύλη δεν βοηθά την κριτική σκέψη διότι τα παιδιά αποθαρρύνονται και αδιαφορούν» συμπληρώνει. Αποτέλεσμα είναι οι εκπαιδευτικοί να βιάζονται να διδάξουν την ύλη, να μην υπάρχει χρόνος για επαναλήψεις και εν τέλει οι μαθητές να… επιστρέφουν στην επιδερμική γνώση.
ΒΔιαθεματικότητα: Βασικός στόχος των νέων βιβλίων (αλλά και της νέας φιλοσοφίας του σχολείου) είναι η παρουσίαση των γνώσεων συνδυαστικά όπου είναι εφικτό, ώστε να αναπτύσσεται η κριτική ικανότητα των μαθητών. Για παράδειγμα, γόνιμο έδαφος προσφέρει ο συνδυασμός Γεωγρα-φίας και Ιστορίας. Επιτυγχάνεται; «Η μεγάλη ύλη που πρέπει να διδαχθεί βάζει στην άκρη τη διαθεματικότητα. Ή γίνεται επί ποδός ή καταλήγει αυτοσκοπός. Λαθεμένα και τα δύο. Αλλωστε, σε αρκετά μαθήματα δεν είναι ευδιάκριτος ο τρόπος εφαρμογής της. Η διαθεματικότητα μπορεί να λειτουργήσει στο σχολείο, όμως με σωστή δόση. Τα μικρά παιδιά θέλουν απλά και ξεκάθαρα πράγματα. Θέλουν να ακούσουν» παρατηρεί ο κ. Χρήστου.
ΒΕπιμόρφωση εκπαιδευτικών: Εγινε αλλά ήταν σαφώς ελλειμματική, παρότι είναι απαραίτητη για την υλοποίηση καινούργιων μεθόδων – «σε ορισμένες φορές μπέρδεψε περισσότερο παρά έλυσε απορίες» όπως ομονοούν οι εκπαιδευτικοί που μίλησαν στην «Κ». «Τα καινούργια βιβλία φέρνουν καινούργιες μεθοδολογικές αρχές, που βρήκαν απροετοίμαστους τους δασκάλους. Σοκαρίστηκαν, το παρατηρώ ακόμη» λέει ο κ. Χρήστου, ο οποίος υπήρξε επιμορφωτής στα βιβλία της Γλώσσας. Και συμπληρώνει: «Οταν γίνεται μία εκπαιδευτική αλλαγή πρέπει να γνωρίζουμε ότι επεμβαίνουμε στη στάση κάθε δασκάλου, η οποία ορίζει και το έργο μέσα στην τάξη. Οι αλλαγές θέλουν βάθος χρόνου. Επιβαρυντικό είναι ότι πολλά από τα βιβλία έχουν εργαστηριακή μορφή. Γιατί δεν έγινε ουσιαστική επιμόρφωση; Γιατί δεν υπήρξε πιλοτική τους διδασκαλία;».
«Πολλές φορές δεν καταλαβαίνω τι έχουν κατανοήσει οι μαθητές. Μέσα στην τάξη χάνεται η επικοινωνία με τα παιδιά – το πιο βασικό για το σχολείο» λέει η κ. Καρασαρλίδου. «Τα βιβλία, παλαιά και νέα, αναδεικνύουν τα προβλήματα του αναλυτικού προγράμματος, δηλαδή του περιεχομένου της εκπαίδευσης. Κάτι για το οποίο πρέπει να υπάρξει ουσιαστικός διάλογος» καταλήγει.