«Η Εκθεση των παιδικών μας χρόνων ξεκινούσε με ένα σκύψιμο κάτω από τη σιδερένια μπάρα της πύλης -δεν πληρώναμε ποτέ οι μικροί- και τελείωνε μια μια ανάταση, όταν ο μύλος του λούνα παρκ έφτανε στο πιο ψηλό σημείο και ατενίζαμε κάτω με το πρωτόλειο βλέμμα ένα πολύβουο κόσμο γεμάτο φώτα. Στο αμερικάνικο περίπτερο είχε μια πέτρα από τη σελήνη και έξω ο αέρας μύριζε λουκάνικα και χυμένη μαύρη μπίρα. Στην έξοδο, πλανόδιοι πουλούσαν τα τάκα τάκα, τα κρόταλα με τις δυο βαριές μπίλιες που αν μάθαινες να τα χτυπάς σωστά, ξεσήκωνες τον κόσμο. Τότε που η Εκθεση ήταν για όλο τον κόσμο, τότε που ήταν και πανηγύρι και γιορταζόταν σαν ένας άλλος άγιος της πόλης». Ο συγγραφέας Ισίδωρος Ζουργός μεταφέρει με τον πιο γλαφυρό τρόπο την ατμόσφαιρα της Διεθνούς Εκθέσεως Θεσσαλονίκης. Κάπως έτσι την περιγράφουν οι Θεσσαλονικείς που έζησαν την παλιά της αίγλη. Ηταν η εποχή που οι ταβέρνες και τα κέντρα αναψυχής προσλάμβαναν επιπλέον υπαλλήλους για να εξυπηρετήσουν τους πελάτες που υμνούσαν τη σαλονικιώτικη κουζίνα, τα εμπορικά καταστήματα λάνσαραν νωρίς τη μόδα του χειμώνα και οι επισκέπτριες ανανέωναν τη χειμερινή τους γκαρνταρόμπα με ψώνια από… τη Θεσσαλονίκη.
Αισθητή απαξίωση
Αλλαξαν οι συνθήκες, άλλαξε και το βλέμμα. Η νοσταλγία περισσεύει για την Εκθεση εκείνης της εποχής, αλλά η αγανάκτηση ξεχειλίζει για τη μορφή που έχει λάβει εδώ και μια δεκαετία το μεγαλύτερο οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό γεγονός της χρονιάς. Η απαξίωσή της είναι πια αισθητή στην τοπική κοινωνία και οι ευχές για την έγκαιρη μετεγκατάστασή της εκτός κέντρου -κάτι που αναμένεται να ανακοινώσει σήμερα ο πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής- ακούγονται πλέον έντονα από όλους, ακόμη και όσους επωφελούνται οικονομικά το δεκαήμερο της διοργάνωσης.
Στο εμπορικό κέντρο, περιμετρικά της έκθεσης ώς την καρδιά της πόλης, οι καταστηματάρχες που κάποτε τέτοιες μέρες δούλευαν με φρενήρεις ρυθμούς είναι κατηγορηματικοί. Συναισθηματισμοί για τη μεταφορά της ΔΕΘ δεν χωρούν αφού, όπως επισημαίνουν, η λειτουργία της στο κέντρο μόνο προβλήματα δημιουργεί. Οι διαδηλωτές, τα ΜΑΤ, οι αποκλεισμένοι δρόμοι, η έλλειψη χώρων στάθμευσης, σήμαναν το θάνατο της.
«Ούτως ή άλλως, η επιχειρηματική της διάσταση είχε αποδυναμωθεί. Η δημιουργία των κλαδικών εκθέσεων άλλαξε τον χαρακτήρα της κι έτσι έπρεπε να γίνει. Παρέμεινε μόνο ο πολιτικός χαρακτήρας της, ο κοινωνικός, που έδινε ζωή, δεν υφίσταται πλέον. Οι επισκέπτες της προτιμούν τα μεγάλα εμπορικά κέντρα εκτός πόλης και οι διαδηλώσεις διώχνουν τους κατοίκους της μακριά… Η γενική έκθεση, όπως σε όλο τον κόσμο, «έχει πεθάνει». Ενας στοιχειωμένος θεσμός που η μετεγκατάστασή του επιβάλλεται. Επρεπε να γίνει νωρίτερα· η σκέψη υπήρχε από το ’80», αναφέρει ο κ. Αντώνης Κούρτης που διετέλεσε δύο φορές πρόεδρος της ΔΕΘ, τη δεκαετία του ’80 και τη δεκαετία του ’90.
Δεν εξυπηρετεί κανέναν
Θα λείψει στους Θεσσαλονικιούς η ΔΕΘ; Κάθε άλλο, απαντούν οι καταστηματάρχες. «Κάποτε η ΔΕΘ έδινε ζωή και λάμψη στη Θεσσαλονίκη. Τώρα έσβησε και δεν εξυπηρετεί κανέναν», αναφέρει ο Δημήτρης Λώλης, ιδιοκτήτης καφέ μπαρ που λειτουργεί εδώ και 50 χρόνια απέναντι από τη ΔΕΘ, μια ανάσα από την κεντρική της πύλη. Ο ίδιος θεωρεί ότι μια έκθεση εκτός του πολεοδομικού συγκροτήματος θα είναι πιο ελκυστική για τους επισκέπτες και κατά συνέπεια πιο βιώσιμη. «Το ερώτημα είναι τι θα γίνουν οι παλιές εγκαταστάσεις. Πάρκο ή τσιμέντο. Από εκεί εξαρτάται και το μέλλον μας».
«Η πόλη να κερδίσει ένα πάρκο»
Επί είκοσι εννέα χρόνια, ο Γιώργος Φιλίππογλου αφουγκράζεται πίσω από τον πάγκο του εμπορικού του καταστήματος, επί της οδού Τσιμισκή, τον ρυθμό της Εκθεσης, τις αλλαγές της, το τέλος της εποχής του θεσμού στο κέντρο της πόλης. «Η Εκθεση για την τοπική κοινωνία ήταν κάποτε μια οικονομική ανάσα. Χιλιάδες επισκέπτες που κατέκλυζαν την πόλη, ξεχύνονταν στην αγορά. Ενα πολύβουο μελίσσι, που περιφερόταν σε μια πόλη ανθρώπινη, από την Εκθεση ώς την πλατεία Αριστοτέλους, στο εμπορικό της κέντρο. Τώρα, ο θεσμός έχει χάσει τον πανηγυρικό του χαρακτήρα, τη γιορτινή του ατμόσφαιρα. Το ενδιαφέρον του κόσμου έχει ατονήσει και ελάχιστα προσφέρει στην τοπική κοινωνία. Με δεδομένες και τις κινητοποιήσεις στα εγκαίνια του θεσμού, η μετεγκατάστασή της εκτός πολεοδομικού συγκροτήματος δεν θα κοστίσει, αντίθετα θα ωφελήσει», λέει στην «Κ».
Θυμάται νοσταλγικά την έκθεση των παιδικών του χρόνων, αλλά βλέπει μπροστά κι εκείνο που εύχεται: «Η πόλη να κερδίσει ένα πάρκο στο κέντρο της. Αυτό θα είναι το μεγαλύτερο όφελός της».
«Τα τελευταία χρόνια δεν είναι γιορτή, αλλά εφιάλτης»
Η φήμη για τα σουτζουκάκια του κάθε φθινόπωρο, έφθανε ώς την Πελοπόννησο, την Κρήτη, τα νησιά του Αιγαίου από τους επισκέπτες της Διεθνούς Εκθέσεως Θεσσαλονίκης που απολάμβαναν τη σπεσιαλιτέ του καταστήματος στον πιο εμπορικό δρόμο της πόλης.
Επί 35 χρόνια ζει το ρυθμό της 74χρονης Εκθεσης ο Παναγιώτης Καλατζίδης. Βίωσε τη γιορτινή της ατμόσφαιρα, την εποχή που, όπως θυμάται, μοίραζαν το ψωμί στα τραπέζια κατευθείαν από το φούρνο, γιατί δεν προλάβαιναν να εξυπηρετήσουν τους πελάτες και η απογοήτευσή του από τη σημερινή μορφή της έκθεσης είναι εμφανής.
«Κάποτε επί μια εβδομάδα η προετοιμασία ήταν πυρετώδης. Τώρα προβληματίζομαι. Δεν ξέρω τι προμήθειες να κάνω», λέει στην «Κ».
«Η Εκθεση πάντα ήταν ένα χαρμόσυνο γεγονός. Τα τελευταία χρόνια δεν είναι γιορτή αλλά εφιάλτης, όχι μόνο για τους επαγγελματίες αλλά και όλους τους κατοίκους της. Οι ξένοι δεν έρχονται, οι Θεσσαλονικείς φεύγουν και για μας το πρώτο τριήμερο είναι καταστροφή».