Υπάρχει συμφωνία ότι οι επιδημίες της γρίπης είναι απρόβλεπτες όσον αφορά τη βαρύτητα και την εξέλιξή τους. Είναι κατά συνέπεια απαραίτητο να εκφράζονται οι προβλέψεις με πιθανολογική διατύπωση, συνεκτιμώντας τη διεθνή εμπειρία.
Κατά τη γνώμη μου, υπάρχει μία πολύ μικρή πιθανότητα, μικρότερη από 5%, η επιδημία της νέας γρίπης να πάρει σοβαρότερη μορφή, κατά το πρότυπο της ισπανικής γρίπης του 1918. Στην περίπτωση αυτή, που θα μπορούσε να προκύψει κυρίως έπειτα από δυσμενή μεταλλαγή του ιού, θα υπάρχουν πολλές βαριές περιπτώσεις και θάνατοι. Οπως ανέφερα, το ενδεχόμενο αυτό δεν είναι πιθανό, αλλά ο προγραμματισμός και οι προετοιμασίες, παγκοσμίως και στη χώρα μας, πρέπει να γίνονται με βάση τη χειρότερη εκδοχή – ελπίζουμε για το καλύτερο, προβλέπουμε ορθολογικά, αλλά οφείλουμε να προετοιμαζόμαστε για το χειρότερο.
Υπάρχει μία άλλη πιθανότητα, θα έλεγα της τάξης του 20%, η επιδημία να υποχωρήσει. Αυτό γιατί υπάρχει ήδη σημαντικός βαθμός συλλογικής ανοσίας στις μεγαλύτερες ηλικίες, όπως προκύπτει από το γεγονός ότι η συχνότητα κρουσμάτων της νέας γρίπης είναι πολύ μεγαλύτερη στους νέους και μειώνεται ραγδαία στους μεγαλυτέρους. Η συσσώρευση νέων υποκλινικών και κατά κανόνα αδιάγνωστων κρουσμάτων μπορεί να συμβάλει στην επιβράδυνση και τελικά την απόσβεση του επιδημικού κύματος.
Η μεγαλύτερη πιθανότητα (75%) είναι να υπάρξει το φθινόπωρο ένα νέο επιδημικό κύμα, το οποίο όμως εκτιμώ ότι θα είναι πολύ λιγότερο οξύ από όσο αρχικά φοβηθήκαμε και με αριθμό σοβαρών περιπτώσεων και θανάτων, που θα υπερβαίνουν σε μικρό μόνο βαθμό αυτούς της εποχικής γρίπης κατά τα προηγούμενα έτη. Το ειδικό πρόβλημα είναι ότι ενδεχομένως θα υπάρχουν αρκετά σοβαρά κρούσματα μεταξύ των νέων, οι οποίοι στη μεγάλη τους πλειοψηφία δεν διαθέτουν οποιαδήποτε ανοσία απέναντι στο νέο ιό από παρελθούσες εκθέσεις σε άλλα στελέχη του ιού της γρίπης με κάποια αντιγονική επικάλυψη με τον νέο ιό.
Οι επιδημίες της γρίπης, όπως και οι περισσότερες επιδημίες, υποχωρούν όταν μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού αναπτύξει αντισώματα απέναντι στον νοσογόνο παράγοντα, είτε έπειτα από έκδηλη ή άδηλη νόσηση είτε ύστερα από εμβολιασμό. Μέχρι να αναπτυχθεί, να αδειοδοτηθεί και να γίνει ευρέως διαθέσιμο το εμβόλιο κατά του νέου ιού της γρίπης, μέτρα ατομικής υγιεινής και κοινωνικής αποστασιοποίησης μπορεί να συμβάλουν στη μείωση της ταχύτητας διασποράς του. Οπως προκύπτει και από έρευνα των Σύψα και Χατζάκη, η προσωρινή αναστολή της λειτουργίας των σχολείων μπορεί να αποτελέσει σημαντικό μέτρο για την άμβλυνση του επιδημικού κύματος, αλλά η έκταση και η διάρκεια εφαρμογής της αποτελούν συνάρτηση συγκεκριμένων συνθηκών. Αναστολή της λειτουργίας των σχολείων σε ευρεία κλίμακα προβλέπεται μόνο σε περίπτωση εκρηκτικής αύξησης του αριθμού των κρουσμάτων στην ευρύτερη κοινότητα.
Ο εμβολιασμός αποτελεί τον βασικό τρόπο επιτυχούς αντιμετώπισης των επιδημιών γρίπης και έχει τρεις επιμέρους στόχους, που διαμορφώνουν τις προτεραιότητες. Πρώτος στόχος είναι η προστασία των ομάδων με αυξημένο κίνδυνο επιπλοκών, όπως οι έγκυοι. Δεύτερος στόχος είναι η περιφρούρηση της λειτουργικότητας του συστήματος Υγείας με προστασία του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού. Τρίτος στόχος είναι η άμβλυνση του επιδημικού κύματος, με επικέντρωση στους μαθητές των σχολείων, που συμβάλλουν κατ’ εξοχήν στη διασπορά του ιού. Η ιεράρχηση των στόχων συνεκτιμά το γεγονός ότι μέχρι στιγμής η επιδημία την νέας γρίπης διασπείρεται μεν σχετικά γρήγορα, αλλά προκαλεί κατά κανόνα ήπια ή ακόμη και υποκλινική νόσηση στους περισσότερους των προσβαλλομένων, ενώ μπορεί να προκαλέσει σχετικά βαριά νόσο σε συγκεκριμένες ομάδες.
Τα αντιιικά φάρμακα παρέχουν προφύλαξη σε ένα ορισμένο χρονικό παράθυρο, το οποίο όμως δεν είναι πάντα εύκολο να εντοπιστεί και βέβαια δεν μπορεί να τα παίρνει κανείς συνέχεια. Οπως και κάθε φάρμακο, τα αντιιικά έχουν παρενέργειες και η αποτελεσματικότητά τους δεν είναι πάντα δραματική. Επιπλέον, η μη δικαιολογημένη χρήση τους μπορεί να οδηγήσει σε δημιουργία ανθεκτικών στελεχών. Γι’ αυτό, η απόφαση για τη χορήγηση αντιιικής αγωγής για θεραπεία και σε σπάνιες περιπτώσεις για πρόληψη είναι εξατομικευμένη ιατρική απόφαση.
*Ο κ. Δημ. Τριχόπουλος είναι καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και του Χάρβαρντ.