«Μετά τις πυρκαγιές ακολουθούν οι πλημμύρες», σαν μια βίαιη ακολουθία της Φύσης. Να πώς: Η απορροή, η ποσότητα του νερού της βροχής δηλαδή που δεν απορροφιέται από το έδαφος μετά μία πυρκαγιά, επειδή δεν υπάρχει βλάστηση, αυξάνεται κατά 30%-70%, τονίζει στην «Κ» η καθηγήτρια του ΕΜΠ κ. Μαρία Μιμίκου. Ωστόσο, αν είχαν ληφθεί τα κατάλληλα μέτρα, σε πολλές περιπτώσεις τα πλημμυρικά επεισόδια θα είχαν αποφευχθεί ή τουλάχιστον οι επιπτώσεις τους θα ήταν σαφώς μικρότερες.
Το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ) και συγκεκριμένα ο Τομέας Υδατικών Πόρων, Υδραυλικών και Θαλασσίων Εργων έχει καταγράψει τις περιοχές στην Αττική που είναι περισσότερο «επιρρεπείς» στις πλημμύρες λόγω του ανάγλυφου αλλά και των ανθρώπινων παρεμβάσεων και άρα επιβάλλεται να ληφθούν πρόσθετα μέτρα για την προστασία τους.
Μαραθώνας, Μενίδι, Μαρούσι, Χαλάνδρι, Σπάτα, Παιανία, Κορωπί, Ανάβυσσος, Καλύβια, Γλυφάδα, Βούλα, Πειραιάς, Αθήνα, Περιστέρι, Ανω Λιόσια, Ασπρόπυργος, Ελευσίνα, Μέγαρα κινδυνεύουν εφ’ όσον σημειωθεί μεγάλη βροχόπτωση.
Ωστόσο, στις περισσότερες από αυτές τις περιοχές δεν υπάρχει καν επαρκές δίκτυο παροχέτευσης ομβρίων, ενώ το πρόβλημα διογκώνεται, καθώς ρέματα και χείμαρροι έχουν «μπαζωθεί» και άρα δεν εμποδίζεται η φυσική πορεία του νερού.
Οταν βρέχει, ένα τμήμα του νερού διηθείται στο έδαφος. Για να συμβεί αυτό πρέπει το νερό να παραμείνει λίγη ώρα στην επιφάνεια και σε αυτό ακριβώς συμβάλλουν τα φυτά, καθυστερούν το νερό, οπότε απορροφιέται μεγαλύτερη ποσότητα. Σε αντίθετη περίπτωση, το νερό «φεύγει» με δύναμη παρασέρνοντας χώμα, ξύλα και άλλα υλικά τα οποία καθιζάνουν στα ρέματα και μειώνουν την παροχετευτική τους ικανότητα έτι περαιτέρω. «Συνήθως την πυρκαγιά ακολουθούν οι πλημμύρες. Πρόκειται για ένα συνδυασμό καταστροφικό για μία περιοχή, που επιτείνεται από το γεγονός ότι δεν υπάρχει χωροταξικός σχεδιασμός, οπότε έχουμε χτίσει παντού στην Αττική ακόμα και σε χειμάρρους και ρέματα», λέει στην «Κ» ο καθηγητής κ. Κώστας Συνολάκης στον Τομέα Περιβαλλοντικής Υδραυλικής και Γεωπεριβαλλοντικής Μηχανικής του Πανεπιστημίου Κρήτης. Ο,τι συνέβη στην Εύβοια, αν και το ύψος της βροχής ήταν πολύ μεγάλο (30 χιλιοστά μέσα σε λιγότερο από δύο ώρες τα ξημερώματα του Σαββάτου) θα μπορούσε να έχει τουλάχιστον μικρότερες συνέπειες.
Και στην Αττική
«Στην Εύβοια, πολλές από τις περιοχές που πλημμύρισαν είχαν καεί το 1998. Ηταν κυρίως πευκόφυτες, δεν είχαν όμως υψηλή βλάστηση γιατί υπάρχουν πολλά κοπάδια που βόσκουν, οπότε δεν αφήνουν τα νεαρά βλαστάρια να μεγαλώσουν», τονίζει η κ. Μιμίκου. Ανάλογα πλημμυρικά φαινόμενα είναι πολύ πιθανό να συμβούν και σε πολλές ακόμη περιοχές της Αττικής, ιδιαίτερα αυτές που κάηκαν πρόσφατα, όπως η Αν. Αττική. Μάλιστα, σύμφωνα με την κ. Μιμίκου, οι πλημμύρες κοστίζουν σε ανθρώπινες ζωές περισσότερο από άλλες καταστροφές.
Οι περισσότερο επικίνδυνες περιοχές έχουν καταγραφεί από το ΕΜΠ, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι λαμβάνονται και τα αντίστοιχα μέτρα. «Υπάρχουν πολύ σύγχρονα τεχνολογικά μέσα προφύλαξης από τις πλημμύρες. Για παράδειγμα στη Μασσαλία, λειτουργεί σύστημα προειδοποίησης ύψους βροχής με ραντάρ, το οποίο δίνει εντολή να ανοίξουν οι αγωγοί ομβρίων υδάτων», εξηγεί η κ. Μιμίκου. Προσθέτει, ωστόσο, ότι αυτά είναι πολύ ψιλά γράμματα εδώ εφ’ όσον το σύστημα των αγωγών ομβρίων στην Αττική είναι από ανεπαρκές έως ανύπαρκτο. «Τουλάχιστον ας κάνουμε τα προφανή. Λιθοδομές και κορμοδέματα στις κρίσιμες θέσεις στις περιοχές που κάηκαν και καθαρισμό των ρεμάτων. Σαφώς, βέβαια, πρέπει να απομακρυνθούν οι αυθαίρετες κατασκευές από τα ρέματα».
Ο κ. Συνολάκης εξηγεί γιατί στην Ελλάδα επιλέγουμε να αντιμετωπίζουμε τις συνέπειες από το να λαμβάνουμε προληπτικά μέτρα ακόμη κι αν αυτό μας κοστίζει σαφώς περισσότερο. «Δεν έχουμε την κουλτούρα της προετοιμασίας. Τα αντιπλημμυρικά έργα είναι έργα που καταλαβαίνεις μόνο την απουσία τους.
Με αυτήν την έννοια, δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλή έργα για τους τοπικούς άρχοντες ή την κυβέρνηση, όπως ένας δρόμος, για παράδειγμα, που φαίνεται.
Ακόμη κι εκεί όπου υπάρχουν έργα, έχουν σχεδιαστεί με βάση τα στοιχεία του 1950. Από τότε, όμως, έχει αλλάξει πολύ το ανάγλυφο της Αττικής, καθώς μεγάλες περιοχές έχουν χτιστεί», προσθέτει.
Και όπως είναι λογικό, το μπετόν δεν απορροφάει το νερό της βροχής. Είναι, μάλιστα, χαρακτηριστικό πως παρά το γεγονός ότι έβρεξε, τα αποθέματα στους ταμιευτήρες της ΕΥΔΑΠ (Μαραθώνας, Υλίκη, Μόρνος, Εύηνος) μειώθηκαν. Την 1η Σεπτεμβρίου τα αποθέματα ήταν 695.252.000 κυβικά μέτρα και στις 16 του ίδιου μήνα, 674.581.000. Απόδειξη ότι περισσότερη βροχή δεν σημαίνει απαραίτητα περισσότερο νερό εφ’ όσον δεν συντρέχουν και άλλες συνθήκες», καταλήγει η κ. Μιμίκου.
Οι αναδασώσεις
«Σε αυτές τις περιοχές, το δάσος είχε αναγεννηθεί φυσικά», λέει στην «Κ» ο δασάρχης Χαλκίδας κ. Γεώργιος Θαλασσινός, σχετικά με εκτάσεις της Εύβοιας που επλήγησαν από πλημμύρες.
Ο ίδιος παραδέχεται ότι δεν έχουν γίνει αναδασώσεις στην περιοχή και ότι οι καμένες εκτάσεις (περίπου 70.000 στρέμματα το 1998 και 12.000 το 2007) δεν προστατεύονται από τη βόσκηση. «Κάνουμε ό,τι μπορούμε με το προσωπικό που διαθέτουμε», τονίζει. Πραγματικά, το συγκεκριμένο δασαρχείο, στην αρμοδιότητα του οποίου ανήκουν 1.300.000 στρέμματα, διαθέτει 17 άτομα προσωπικό και μόνο 4 δασοφύλακες.