Η 43χρονη Σοφία Λ. εργαζόταν ως λογίστρια σε ελληνική επιχείρηση. Εδώ και μια -σχεδόν- 20ετία στον χώρο, ευσυνείδητη και συνεπής, ουδέποτε φανταζόταν ότι θα κινδύνευε να τεθεί «εκτός», εξαιτίας ενός συστήματος μηχανοργάνωσης. Και όμως συνέβη, όταν η επιχείρηση εγκατέστησε νέα λογιστικά προγράμματα, μειώνοντας παράλληλα το προσωπικό του τμήματος. Η επιχείρηση κράτησε μόνο τους εργαζόμενους που ήξεραν να χειρίζονται το νέο πρόγραμμα. Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδος (ΕΣΥΕ), περισσότεροι από τους μισούς Ελληνες εργαζόμενους δεν μπορούν ούτε καν να χρησιμοποιήσουν ηλεκτρονικό υπολογιστή…
Τεράστιο είναι το έλλειμμα που υπάρχει στην Ελλάδα σε σχέση με την συμμετοχή των εργαζομένων σε προγράμματα διά βίου μάθησης. Είναι τα προγράμματα εκείνα στα οποία συμμετέχουν οι εργαζόμενοι για να αναβαθμίσουν τις γνώσεις τους με βάση τις τελευταίες εξελίξεις στον επαγγελματικό τους κλάδο. Στον σχετικό πίνακα η Ελλάδα βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ομως η διά βίου μάθηση είναι πια άκρως απαραίτητη για δύο βασικούς λόγους:
– Η διαρθρωτική ανεργία αποτελεί μεγάλο «πονοκέφαλο» για τις σύγχρονες οικονομίες – και κυρίως για την ελληνική, όπου υπάρχουν κενές θέσεις αλλά όχι τα εξειδικευμένα άτομα να τις καλύψουν.
– Σε όλη την επαγγελματική διαδρομή, ένας εργαζόμενος θα χρειαστεί να αλλάξει αντικείμενο και αρμοδιότητες τουλάχιστον τέσσερις φορές.
Συγκεκριμένα, τα πρόσφατα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας δείχνουν ότι η Ελλάδα είναι ουραγός στην Ευρωπαϊκή Ενωση ως προς τη συμμετοχή του πληθυσμού 25-64 ετών σε προγράμματα διά βίου μάθησης. Μόλις το 2,1% των Ελλήνων άνω των 25 ετών έχουν συμμετάσχει σε σχετικά προγράμματα. Το ποσοστό αυτό κατατάσσει την Ελλάδα στην 25η θέση μεταξύ των 27 μελών της Ε. Ε., πάνω από τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, οι οποίες με 1,3% κινούνται στις δύο τελευταίες θέσεις. Ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 9,7%, γεγονός που καθιστά ιδιαίτερα δύσκολη την επίτευξη του στόχου της Συνθήκης της Λισσαβώνας για συμμετοχή του 12,5% πληθυσμού 25-64 ετών της Ε. Ε. σε προγράμματα διά βίου μάθησης έως το 2010.
Στον αντίποδα, μεγάλη ανάπτυξη έχει η διά βίου μάθηση στις σκανδιναβικές χώρες, αφού η Σουηδία, η Δανία και η Φινλανδία βρίσκονται στις τέσσερις πρώτες θέσεις της σχετικής κατάταξης, με τη Βρετανία να παρεμβάλλεται στην τρίτη θέση. Η κοινωνική διάσταση των προγραμμάτων διά βίου μάθησης εξηγεί, ώς ένα βαθμό, την ανάπτυξή τους στις χώρες του ευρωπαϊκού Βορρά όπου έχει αναπτυχθεί ιδιαίτερα το κοινωνικό κράτος. Αντίθετα, στην Ελλάδα η ιδέα ηχεί παράξενα. Ενδεικτικά, σύμφωνα με πανελλαδική έρευνα της ΕΣΥΕ, ο ένας στους πέντε (ακριβές ποσοστό 21%) δήλωσαν ότι θεωρούν τη διά βίου εκπαίδευση ασήμαντη. Επίσης, περίπου οι μισοί (46%) δήλωσαν ότι δεν ενδιαφέρονται ιδιαίτερα να συμμετάσχουν σε σχετικά προγράμματα.
Από την εικόνα που δίνει η έρευνα της ΕΣΥΕ σε 6.510 άτομα ηλικίας 25-64 ετών, προκύπτει ότι η συμμετοχή στα προγράμματα διά βίου μάθησης ποικίλλει ανά ηλικία και εκπαιδευτικό επίπεδο. Τριπλάσιο είναι το ποσοστό συμμετοχής των ατόμων ηλικίας 25-34 ετών έναντι των ατόμων ηλικίας 50-64 ετών. Ανάλογες είναι διαφορές με κριτήριο το εκπαιδευτικό επίπεδο. Οσοι έχουν πτυχίο πανεπιστημίου συμμετείχαν σε προγράμματα εκπαίδευσης σε διπλάσιο ποσοστό από τους απόφοιτους Λυκείου και οκταπλάσιο σε σύγκριση με τους απόφοιτους Δημοτικού. Οι κυριότεροι λόγοι τους οποίους επικαλέστηκαν όσοι δεν συμμετείχαν σε προγράμματα διά βίου μάθησης ήταν οι οικογενειακές υποχρεώσεις, προσωπικοί λόγοι, η ηλικία και τα προβλήματα υγείας.