H Σοφία Ν. προετοίμαζε το μνημόσυνο του πατέρα της εκείνο το μεσημέρι της 24ης Αυγούστου 2007 στο Παλιοχώρι της Ηλείας. Εβαλε στάρι σε μια κατσαρόλα, άνοιξε το πετρογκάζ, άναψε την εστία και βγήκε έξω από το σπίτι της. Ενα δεκαπεντάλεπτο αργότερα, ο ανιψιός της, είδε πρώτος ότι από το σπίτι εβγαινε πυκνός καπνός – στο σπίτι βρίσκονταν αποθηκευμένα 800 κιλά λαδιού και καρπών. Ο ανιψιός Κώστας Κ. ανέβηκε στη στέγη της φλεγόμενης κατοικίας, προσπαθώντας με μια μάνικα να περιορίσει το κακό. Μαζί του στη στέγη ανέβηκε κατόπιν όλη η οικογένεια. Λίγα λεπτά μετά, η στέγη κατέρρευσε, ενώ η φωτιά επεκτάθηκε στα διπλανά χωράφια. Τότε η κόρη της, Ευγενία Ν., ενημέρωσε την Πυροσβεστική Υπηρεσία (Π.Υ.) ότι η (μοιραία όπως εξελίχθηκε στη συνέχεια) πυρκαγιά ήταν εκτός ελέγχου. Δύο χρόνια μετά, νεώτερα στοιχεία, αποκαλυπτικές μαρτυρίες και καταθέσεις έρχονται στο φως, φωτίζοντας πτυχές μιας ολέθριας μέρας που βύθισε τη χώρα στο πένθος.
Μόλις ένα δεκάλεπτο αργότερα, ο πυροφύλακας Παναγιώτης Τ., ο οποίος είχε υπηρεσία στο πυροφυλάκιο της Μίνθης, ενημέρωνε τους συναδέλφους του στα Κρέστενα και τον Πύργο, ότι η φωτιά κατέκαιγε δασική έκταση μεταξύ των χωριών Μάκιστος, Χρυσοχώρι, Μηλέα, Αρήνη, Ξηροχώριο και Σμέρνα. Ενας άλλος πυροφύλακας στη Σμέρνα, άκουσε τον επικεφαλής του πυροσβετικού κλιμακίου στα Κρέστενα να στέλνει τρία οχήματα, το Η41, το Β27 και το Θ58 στο μέτωπο της φωτιάς.
Ωρα 14.40, Παρασκευή 24 Αυγούστου 2007. Ο επικεφαλής του πυροσβεστικού κλιμακίου στα Κρέστενα υποπυραγός Νίκος Μ., ενημερώνει το πλήρωμα του πυροσβεστικού οχήματος Η42 (στο χωριό Θόλος) να μεταβεί στο Παλαιοχώρι όπου μαινόταν η φωτιά.Ο Μ. θυμάται ότι είπε στο πλήρωμα του Η42 να ακολουθήσουν τη διαδρομή Κρέστενα – Ζαχαρω – Αρήνη – Μηλέα και να στρίψoυν αριστερά στο Παλαιοχώρι. Τις ίδιες οδηγίες είχε δώσει και στα άλλα οχήματα της υπηρεσίας που κατευθύνονταν στις εστίες. Σήμερα ξέρουμε ότι το πλήρωμα – για τους δικούς του λόγους- ακολούθησε μιαν άλλη διαδρομή που αποδείχθηκε μοιραία.
Συχνές βλάβες
Τo H42 ήταν ένα όχημα ΣΤΑΓΙΕΡ με πλήρωμα εποχικούς πυροσβέστες που δεν συνοδεύονταν από μόνιμο συνάδελφό τους, όπως επιβάλλουν οι κανονισμοί – κι αυτό δεν γινόταν μόνο στην Ηλεία, αφού οι κενές οργανικές θέσεις στην Πυροσβεστική προσέγγιζαν τις 10.000 τον Αύγουστο του 2007. Οι συγγενείς των τριών δασοπυροσβεστών -ήταν σχετικά έμπειροι- που επέβαιναν σε αυτό, καταγγέλλουν ότι το όχημα πάθαινε συχνές βλάβες και ότι ο ασύρματος ήταν χαλασμένος. Η επίσημη Πυροσβεστική το αρνείται.
Την προηγούμενη ημέρα, 23 Αυγούστου 2007, ο γενικός γραμματέας Πολιτικής Προστασίας και πρώην αρχηγός του Πυροσβεστικού Σώματος κ. Παναγιώτης Φούρλας απέστειλε ένα εξαιρετικά επείγον σήμα στην Αστυνομία, στον Στρατό, στις Νομαρχίες και τις Περιφέρειες. Με αυτό, έχοντας υπόψη τον «προβλεπόμενο κίνδυνο πυρκαγιών» στη δυτική και νότια Ελλάδα, καλούσε τις Περιφέρειες να διαθέσουν όλα τα μέσα που (δεν…) είχαν καταγράψει οι ΟΤΑ και οι Νομαρχίες, και να ενημερώσουν σε συνεργασία «με τις αστυνομικές και δημοτικές αρχές» τους αγρότες, τους κτηνοτρόφους και όσους είχαν μελίσσια για τον πολύ υψηλό κίνδυνο πυρκαγιάς προς αποφυγή ενεργειών πρόκλησης πυρκαγιάς από αμέλεια. Παράλληλα, τα γραφεία Πολιτικής Προστασίας των Νομαρχιών, καλούνταν να ενημερώσουν τις εθελοντικές οργανώσεις για «σχετικές δράσεις» και το υπουργείο Εθνικής Αμύνης ώστε να έχει έτοιμες μονάδες για μετακίνηση αν χρειαζόταν. Το γραφείο της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ηλείας δέν ελέγχθηκε αν το έπραξε αυτό, και πηγές της Νομαρχίας λένε ότι δεν έκανε καμιά τέτοια ενέργεια.
Το μεσημέρι της επόμενης μέρας, Παρασκευή 24 Αυγούστου, όταν ξέσπασε η πυρκαγιά που προαναφέραμε, ελάχιστα μέτρα από αυτά είχαν υλοποιηθεί, όλα ήταν «στα χαρτιά», οι αρμόδιοι δεν είχαν συμφωνήσει για το «διά ταύτα». Ο επικεφαλής της Πυροσβεστικής στον Πύργο, πάντως, ενημερώθηκε και επέστρεψε από την άδειά του στην Τρίπολη, στην έδρα του λίγες ώρες πριν ξεσπάσει η φωτιά.
Ωρα 14.50: Ο πυροσβέστης Γεώργιος Κ. φθάνει στο Παλαιοχώρι όπου οι άνδρες δύο πυροσβεστικών οχημάτων και ενός περιπολικού της Πυροσβεστικής επιχειρούσαν να σβήσουν τη φωτιά. Στο μεταξύ οι κάτοικοι των δημοτικών διαμερισμάτων Μακίστου και Αρτέμιδας εγκατέλειπαν τα χωριά τους, με Ι.Χ. αυτοκίνητα, άλλοι μέσω Σμέρνας προς Ζαχάρω (αυτοί δέν διέτρεξαν κίνδυνο λόγω της φοράς του ανέμου), άλλοι από τον δρόμο Μάκιστος – Αρτέμιδα – Ζαχάρω. Σε αυτό το μέτωπο η φωτιά επεκτεινόταν με μεγάλη ταχύτητα, «κάλπαζε», με τη βοήθεια των ισχυρών ανέμων.
Ο μάρτυρας Σπύρος Μπ. καταθέτει ότι οκτώ Ι.Χ. που κινούνταν σε αυτό τον δρόμο ακινητοποιήθηκαν, όταν στην κορυφή του λόφου έγιναν τρεις εκρήξεις και το μέτωπο της φωτιάς στράφηκε προς τα Ι.Χ. Ο Αλβανός εργάτης Σπίρο Κ. που ζει στη χώρα μας τα τελευταία 12 χρόνια, εκείνη την ημέρα είχε πάει επίσκεψη στο σπίτι του εργοδότη του Γεωργίου Π. Λίγο μετά τις 14.30 ο Π. του είπε ότι έπρεπε να εγκαταλείψουν το χωριό, καθώς η φωτιά πλησίαζε επικίνδυνα. Αυτός πήρε ένα μηχανάκι, ενώ η γυναίκα του Π., με τα τέσσερα παιδιά του πήραν το Ι.Χ. αυτοκίνητο του Γεωργίου Μ., ένα Οpel.
Εγκλωβισμένος
Στη διαδρομή συνάντησαν τέσσερα αυτοκίνητα και ένα πυροσβεστικό όχημα, το Η42, που είχαν ακινητοποιηθεί λόγω της πυρκαγιάς που είχε επεκταθεί στον δρόμο. Βρισκονταν 1,5 χλμ. από τη Μάκιστο. Ο Σπίρο Κ. καταθέτει ότι στο σημείο εκείνο δεν είχε γίνει τροχαίο ατύχημα «και αφού είδε ότι δεν μπορούσε να πάει μπροστά, προσπάθησε να κατευθύνει τα αυτοκίνητα προς την Αρτέμιδα, αλλά πρώτον ήταν εγκλωβισμένος λόγω των οχημάτων που ακολουθούσαν και δεύτερον οι φλόγες έφθασαν εκεί. Το μόνο σημείο που δεν καιγόταν ήταν η πλαγιά και βοήθησε να ανεβούν εκεί τα παιδιά και οι γυναίκες. Κατόπιν πήγε στο πυροσβεστικό όχημα Η42 και ρώτησε τους πυροσβέστες «τι μπορούσε να γίνει». Ο οδηγός ήταν στη θέση του, ένας άλλος πυροσβέστης είχε πανικοβληθεί. Η φωτιά έφτασε στα πρώτα αυτοκίνητα, η θερμοκρασία ήταν μεγάλη, οι καπνοί έπνιγαν τα πάντα, η ορατότητα ήταν μικρή. Ετσι άρχισε να τρέχει στην πλαγιά, ακούγοντας μόνον φωνές. Ετρεξε ώς την κορυφή, περίπου 700 μέτρα απόσταση και μετά άρχισε να κατεβαίνει την πλαγιά από την άλλη πλευρά, περίπου 900 μέτρα, για να βγει στον δρόμο.
Η πυρκαγιά που ερχόταν από τη Ζαχάρω «σκαρφάλωσε» την πλαγιά, εξαπλώθηκε δεξιά και ενώθηκε με τη φωτιά που ερχόταν από την Αρτέμιδα. Αυτός έφτασε σε ένα χωράφι, όπου συνάντησε τον αντιδήμαρχο Ζαχάρως. Το χωράφι ήταν καθαρό με μικρές ελιές. Γύρω γύρω υπήρχε φωτιά, έκατσε δίπλα σε μια ελιά με έναν άλλο και τότε πέρασε από δίπλα τους ένα μικρό κύμα φωτιάς. Επειδή δεν άντεχε, άλλαξε θέση, μετακινήθηκε γύρω στα 10 μέτρα, φώναξε και τον αντιδήμαρχο δίπλα του και άρχισε να σκάβει κάτι σαν όρυγμα, μπήκε στο χώμα από τη μέση και πάνω, φορούσε καπέλο και γυαλιά ενώ την ίδια ώρα ο αντιδήμαρχος έσκαβε για να σωθεί. Υστερα από λίγο πέρασε ένα μεγάλο κύμα φωτιάς, δεν έβλεπε τίποτα, η θερμοκρασία ήταν πολύ υψηλή, οι σπίθες που πετάγονταν από τα πεύκα κόλλαγαν στο σώμα του. Αφότου το μεγάλο πύρινο κύμα, πέρασε από εκεί, ο αντιδήμαρχος τηλεφώνησε στην κόρη του, αλλά αυτή αδυνατούσε να καταλάβει σε ποιο σημείο βρισκόταν.Ο εξαντλημένος Σπίρο Κ. ένιωθε τα βλέφαρά του να βαραίνουν από την κούραση και τη νύστα, ενστικτωδώς σηκώθηκε, έκανε πέντε βήματα, μετά βοήθησε και τον αντιδήμαρχο να σηκωθεί, πιάνοντάς τον από τους καρπούς γιατί τα χέρια του ήταν καμένα. Αρχισαν να περπατούν στην πίσω πλαγιά από εκεί που ανέβηκε και τελικά έφτασαν πάλι στο πυροσβεστικό όχημα. Εκεί τους βρήκαν όλους καμένους, κάθησαν λίγο στον δρόμο και προχώρησαν 20 μέτρα όπου τους βρήκε ένα φορτηγάκι και τους μετέφερε στο ασθενοφόρο…»
