Επιστροφή στο κέντρο! Αυτό είναι το σύνθημα του νέου προέδρου του ΟΡΣΑ (Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας) κ. Γιάννη Πολύζου. «Με την αναζωογόνηση του Κέντρου της Αθήνας, τόσο του Ιστορικού όσο και του ευρύτερου μητροπολιτικού (Παγκράτι, Κυψέλη), αντιμετωπίζουμε τόσο την αρχόμενη διαδικασία γκετοποίησης μιας σειράς περιοχών, όσο και τις προβληματικές συνεχείς επεκτάσεις της Αθήνας». Ο κ. Πολύζος υποστηρίζει το μοντέλο της συνεκτικής πόλης (μια αντίληψη που κερδίζει έδαφος σε όλη την Ευρώπη) και όχι του αστικού συνεχούς. «Η σημερινή τάση της διαρκούς επέκτασης της Αθήνας προς τα Μεσόγεια και τα παράλια, της φυγής κατοίκων (κυρίως υψηλών και μεσαίων εισοδημάτων) προς τα νέα προάστια, δεν ωφελεί. Εχει τεράστιο κόστος σε υποδομές που απαιτούνται».
Ταυτόχρονα, η προαστιοποίηση επιφέρει διπλή υποβάθμιση: Αφενός, του αστικού περιβάλλοντος στα υπάρχοντα κεντρικά σημεία των πόλεων, όπου διαμορφώνονται συνθήκες γκετοποίησης ή πλαστικών «Ντίσνεϊλαντ της βιομηχανίας της διασκέδασης» (το κέντρο της Αθήνας πλήττεται και από τα δύο). Αφετέρου, του φυσικού περιβάλλοντος, καθώς οι επεκτάσεις των πόλεων καταβροχθίζουν και βρομίζουν φυσικές εκτάσεις και γεωργική γη, όπως συμβαίνει στη νοτιοανατολική Αττική.
Τα δύο εργαλεία
Πώς θα γίνει όμως κατορθωτή η επιστροφή στο κέντρο; Δύο είναι τα βασικά εργαλεία, σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΟΡΣΑ: τα πολεοδομικά και τα οικονομικά. Οσον αφορά την πρώτη κατηγορία, ο κ. Πολύζος σημειώνει ότι «απαιτούνται μέτρα για την ολόπλευρη αναβάθμιση του περιβάλλοντος του Κέντρου της Αθήνας, έτσι ώστε να γίνει ελκυστικό για κατοικία». Πεζοδρομήσεις, κυκλοφοριακές ρυθμίσεις με βασικό την ενίσχυση των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς, αποκαταστάσεις κτιρίων, υπεράσπιση των υπαρχόντων και απόκτηση νέων ελεύθερων χώρων πρασίνου, δεντροφυτεύσεις, βρίσκονται στη φαρέτρα των πολεοδόμων. «Ειδικά για το Κέντρο της Αθήνας, η γνώμη μου είναι ότι στην κατάσταση που βρίσκεται, δεν επιτρέπεται να χαθεί ούτε ένα τετραγωνικό μέτρο ελεύθερου χώρου, ακόμα και για δημόσιες – κοινωνικές υπηρεσίες (π.χ. σχολεία). Πρέπει να αναζητηθούν άλλες λύσεις», υπογραμμίζει ο κ. Πολύζος. «Και βέβαια απαιτείται σωστός ορισμός των χρήσεων γης, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η μείξη των λειτουργιών και να μην επικρατεί εκείνη που δίνει μεγαλύτερο κέρδος σε μερίδα των κατοίκων».
Στην κατεύθυνση αυτή «μπορούν να συνεισφέρουν και μεγάλες παρεμβάσεις, κυρίως μέσω της εταιρείας Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων Αθήνας (ΕΑΧΑ Α.Ε.), η οποία μπορεί να κατευθυνθεί προς τις δύσκολες περιοχές στα Δυτικά (η ενοποίηση εκεί σταμάτησε στο Μεταξουργείο), αλλά και Ανατολικά, περιμετρικά του Λυκαβηττού προς τη Λεωφόρο Αλεξάνδρας», σημείωσε ο κ. Πολύζος. Πριν από μερικές μέρες, μιλώντας στην Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής, η νέα πρόεδρος της ΕΑΧΑ κ. Ντόρα Γαλάνη τόνισε ότι υπάρχει ενδιαφέρον για τη συνοικία της Ακαδημίας Πλάτωνος, με στόχο τη δημιουργία υπερτοπικού πόλου, με ανάλογες συγκοινωνιακές ρυθμίσεις. Παρεμβάσεις μελετά η ΕΑΧΑ και στην περιοχή του κέντρου.
Οσον αφορά τη δεύτερη κατηγορία μέτρων, την οικονομική ώθηση, ο πρόεδρος του ΟΡΣΑ σημειώνει ότι «θα μπορούσαμε να δούμε μια πολιτική κινήτρων για να επιστρέψουν κυρίως νέοι άνθρωποι στο κέντρο. Θα μπορούσε να είναι μια πολιτική επιδότησης ενοικίου, χαμηλότοκων δανείων ή φοροαπαλλαγών για νέα ζευγάρια που επιθυμούν να αγοράσουν σπίτι στο κέντρο. Ακόμα και τα προγράμματα οικονομικής ενίσχυσης της ανακαίνισης και της ενεργειακής θωράκισης των κτιρίων θα μπορούσαν να έχουν μια προτεραιότητα στις περιοχές που έχουμε θέσει στόχο να αναβαθμισθούν και να πυκνώσουν πληθυσμιακά».
Την ιδέα της επιχορήγησης της κατοικίας νέων ανθρώπων, κυρίως φοιτητών στο κέντρο, υποστήριξε μιλώντας στην Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής και η κ. Γαλάνη, η οποία συμπλήρωσε ότι θα μπορούσε να αξιοποιηθεί και ο Οργανισμός Εργατικής Κατοικίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε όλες σχεδόν τις αναπλάσεις πόλεων στην Ευρώπη το 30% των κατοικιών αποτελούν κοινωνική κατοικία, δηλαδή σπίτια που διατίθενται σε φτωχούς ή ασθενέστερους οικονομικά σε ιδιαίτερα προσιτές τιμές. Στην Ελλάδα δεν έχουμε καθόλου ανάλογη εμπειρία, αλλά ποτέ δεν είναι αργά…
Εξοικονόμηση
Βεβαίως, με κάθε αναφορά σε οικονομικές ενισχύσεις σήμερα, τίθεται αυτόματα το ερώτημα για το πού θα βρεθούν τα χρήματα. Οι πολεοδόμοι απαντούν ότι στην πραγματικότητα γίνεται εξοικονόμηση από τα κεφάλαια που απαιτούν οι υποδομές των επεκτάσεων της πόλης, ενώ ταυτόχρονα δεν απαξιώνεται η οικιστική περιουσία της πόλης.
Ενας άλλος κίνδυνος είναι μια δημόσια επένδυση, για παράδειγμα μια πεζοδρόμηση, να μην αξιοποιηθεί από όλους, αλλά τα οφέλη να τα ιδιοποιηθούν ορισμένοι. Αντί δηλαδή να δοθεί χώρος για να παίξουν τα παιδιά και να περπατήσουν οι μεγαλύτεροι, να γεμίζει τραπεζοκαθίσματα ή αυτοκίνητα. Ισως γι’ αυτό οι σύγχρονοι πολεοδόμοι θεωρούν ότι η πολεοδομία δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς ενεργητική συμμετοχή των κατοίκων.