Ο Κ. Π., 21 ετών, είναι σπουδαστής ΤΕΙ. Πριν από δύο χρόνια εμφάνισε καρκινικό όγκο στο κεφάλι ο οποίος αντιμετωπίστηκε. Του χορηγήθηκαν δύο φάρμακα (bevasizumab και irinotekan), ο όγκος συρρικνώθηκε και εν συνεχεία αφαιρέθηκε χειρουργικά. Σήμερα, ο όγκος εμφανίστηκε ξανά. Ο γιατρός του δεν μπορεί να του χορηγήσει την ίδια θεραπεία, αν κι έχει αποδειχθεί αποτελεσματική αφού το ασφαλιστικό ταμείο δεν καλύπτει πια τα φάρμακα αυτά. Ο λόγος; Είναι «εκτός ενδείξεων», δηλαδή η έγκριση που έχουν λάβει όπως αυτή περιγράφεται στην «περίληψη χαρακτηριστικών του προϊόντος» αφορά στην αντιμετώπιση άλλης νόσου και όχι για καρκίνο στο κεφάλι. Αλλά αυτό ισχύει σχεδόν για το 50% των θεραπειών στην ογκολογία…
Για τον Γ. Δ., 47 ετών, πατέρα δύο παιδιών, που διαγνώσθηκε με αδιαφοροποίητο καρκίνο στους λεμφαδένες του τραχήλου, δεν υπάρχει ούτε ένα φάρμακο «εντός ενδείξεων», δηλαδή που να καλύπτεται από τα ταμεία.
Αυστηροποιήθηκε
Τα δύο αυτά παραδείγματα καταδεικνύουν τα τραγικά εμπόδια που αντιμετωπίζουν εκατοντάδες καρκινοπαθείς στην πρόσβασή τους στη φαρμακευτική θεραπεία. Στο πλαίσιο της περιστολής της φαρμακευτικής δαπάνης, από την άνοιξη και μετά αυστηροποιήθηκε το θεσμικό πλαίσιο που απαγορεύει την αποζημίωση από τα ταμεία φαρμάκων εκτός των εγκεκριμένων ενδείξεων, οδηγώντας σε απόγνωση πολλούς καρκινοπαθείς που για να λάβουν αποτελεσματική θεραπεία καλούνται να πληρώσουν ποσά που κυμαίνονται έως 5.000 ευρώ (μηνιαία θεραπεία). Το ΙΚΑ έσπευσε να «διορθώσει» την κατάσταση, εκδίδοντας εγκύκλιο σύμφωνα με την οποία, η αποζημίωση των συγκεκριμένων φαρμάκων ισχύει για όσους είναι ήδη σε θεραπεία, χωρίς όμως να μεριμνά για τα νέα περιστατικά που διαγιγνώσκονται.
Οπως τονίζει στην «Κ» ο αναπληρωτής καθηγητής Παθολογίας – Ογκολογίας στην Ιατρική Σχολή Αθηνών, διευθυντής Ογκολογικής Μονάδας της Γ΄ Πανεπιστημιακής Κλινικής στο Νοσοκομείο «Σωτηρία» κ. Κωνσταντίνος Συρίγος, η αυστηροποίηση του πλαισίου για τα εκτός ενδείξεων φάρμακα ξεκίνησε από πραγματική ανάγκη να μπει μια τάξη, αφού υπήρξε κατάχρηση στη συνταγογράφηση. Δεν άφησε όμως «περιθώρια» για ειδικότητες όπως η ογκολογία, όπου τα αποτελεσματικά φάρμακα είναι συχνά εκτός ενδείξεων. Ετσι, νέοι ασθενείς μένουν χωρίς θεραπεία. «Οι μισές θεραπείες για τους καρκινοπαθείς αφορούν στη χορήγηση φαρμάκων εκτός ενδείξεων», λέει ο κ. Συρίγος και εξηγεί: «Στην ογκολογία, κάθε χρόνο, το 30% των γνώσεών μας «ακυρώνεται» λόγω των νέων δεδομένων και το 30% τροποποιείται. Στις ΗΠΑ, οι αρμόδιες αρχές επικαιροποιούν δύο φορές τον χρόνο τις ενδείξεις των αντικαρκινικών φαρμάκων. Στην Ελλάδα, η τελευταία φορά που έγινε η επικαιροποίηση των ενδείξεων στο πλαίσιο του ΕΟΦ ήταν το 2007».
Το πρόβλημα εστιάζεται σε παλιά, φθηνά και αποτελεσματικά φάρμακα, αλλά και σε ακριβά φάρμακα για σπάνιες μορφές της νόσου ή σε φάρμακα που λήγει σύντομα η πατέντα τους. Και στις τρεις περιπτώσεις οι παρασκευάστριες εταιρείες δεν έχουν συμφέρον να κινήσουν τις διαδικασίες «επικαιροποίησης» των ενδείξεων.
Ετσι, για τη θεραπεία του καρκίνου του πνεύμονα, η πλέον χρήσιμη, διαδεδομένη και φθηνή ουσία που χρησιμοποιείται είναι η πλατίνα (χημειοθεραπευτικός παράγοντας). Η ουσία χρησιμοποιείται εδώ και δεκαετίες, κυκλοφορεί σε πολλά διαφορετικά σκευάσματα χωρίς να έχει ένδειξη για τη νόσο με βάση την περίληψη χαρακτηριστικών του προϊόντος. Η θεραπεία του καρκίνου του θυρεοειδούς περιλαμβάνει τη χορήγηση φαρμάκου «εκτός ενδείξεων». Η πλέον διαδεδομένη θεραπεία για το μελάνωμα αφορά σε φάρμακο που δεν έχει έγκριση για τη συγκεκριμένη νόσο.
«Προτείνω να δημιουργηθούν επιτροπές ειδικών ανά ταμείο και ανά ειδικότητα που θα τεκμηριώνουν γιατί ένα φάρμακο πρέπει να χορηγείται στους ασθενείς. Επίσης, θα μπορούσε να επιτραπεί η χορήγηση εκτός ενδείξεων φαρμάκων για περιορισμένο διάστημα ανά ασθενή και η εν συνεχεία αξιολόγηση της θεραπείας», καταλήγει ο κ. Συρίγος.
«Υποθεραπεύονται και ταλαιπωρούνται»
«Καθημερινά συνομιλώ με ασθενείς που διαμαρτύρονται για φάρμακα που δεν δικαιολογούν τα ταμεία», τονίζει στην «Κ» η πρόεδρος της Ομοσπονδίας Καρκινοπαθών Ελλάδος κ. Περσεφόνη Μηττά. Και προσθέτει: «Τους ζητώ να κάνουν γραπτές καταγγελίες για να μπορώ να συλλέξω τα αιτήματα. Πολλοί αναγκάζονται και πληρώνουν από την τσέπη τους για τα φάρμακα. Ξέρετε, μέσα στον πανικό του ο καρκινοπαθής το μόνο που δεν χρειάζεται είναι η ταλαιπωρία. Ουσιαστικά γυρίζουμε δεκαετίες πίσω στο κομμάτι που αφορά στη θεραπεία των ασθενών».
«Οι καρκινοπαθείς ταλαιπωρούνται. Υποθεραπεύονται και ταλαιπωρούνται», συμπληρώνει ο διευθυντής της Ογκολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου Μetropolitaκ. Δημήτρης Μπαφαλούκος και «το αποτέλεσμα σε αυτήν την περίπτωση θα είναι η κατακόρυφη αύξηση του δείκτη θνησιμότητας από καρκίνο στην Ελλάδα». Επισημαίνει ότι «εάν πρέπει να κινηθούμε ως γιατροί με φάρμακα εντός ενδείξεων, θα πρέπει να υπάρχει πολύ γρήγορη επικαιροποίηση των ενδείξεων όλων των σκευασμάτων -φθηνών και ακριβών- ώστε να μπορούν τουλάχιστον οι καρκινοπαθείς να έχουν πρόσβαση σε περισσότερες θεραπείες».