Χώρα των ανισοτήτων και των σκληρών προσπαθειών μέσα σε αντίξοο περιβάλλον η Ελλάδα, καταγράφει και στο δύσκολο πεδίο της έρευνας αξιόλογες επιδόσεις. Αντίθετα από την γκρίζα ή και μαύρη εικόνα που παρουσιάζεται συχνά, οι Ελληνες ερευνητές καταγράφουν δυναμική παρουσία και μάλιστα συχνά στο πλέον υψηλό επίπεδο. Και μόνο να παρακολουθούσε κανείς τους συμπατριώτες μας επιστήμονες που βραβεύονται σε ευρωπαϊκό (βραβεία Ντεκάρτ, Advanced Investigator Grant κλπ.) ή και διεθνές επίπεδο θα συνειδητοποιούσε ότι «κάτι αλήθεια συμβαίνει εδώ, κάτι πλούσιο και παράξενο». Και μάλιστα σε συνθήκες οικονομικής ασφυξίας…
Την τελευταία δεκαετία (2000-2010) το ποσοστό δημόσιας χρηματοδότησης για έρευνα και καινοτομία στην Ελλάδα παραμένει στο 0,58% του ΑΕΠ, όταν ο μέσος όρος στην Ευρωπαϊκή Ενωση το 2009 ήταν 0,94% και στην Πορτογαλία 1,66%. Στην Ελλάδα εργάζονται 4,2 ερευνητές ανά 1.000 εργαζομένους, όταν ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 6,3. Οι Ελληνες ερευνητές, πάντως, παράγουν 438 συνδημοσιεύσεις ανά 1.000.000 κατοίκους, με τον μέσο όρο της Ε. Ε. να φτάνει τις 491. Εντύπωση, πάντως, προκαλεί το γεγονός ότι εάν συγκρίνουμε μόνο τις δημοσιεύσεις στα επιστημονικά περιοδικά με τις περισσότερες αναφορές (10% του συνόλου), τότε οι Ελληνες ερευνητές υπερβαίνουν τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, γεγονός που δείχνει μια σχετικά αναβαθμισμένη ποιότητα για τις εργασίες τους.
Επίσης, οι ερευνητές της χώρας μας αποδείχθηκαν ιδιαίτερα ικανοί στην κατάθεση αξιόλογων προτάσεων για χρηματοδότηση από το 7ο Πρόγραμμα Πλαίσιο για την Ερευνα της Ε. Ε. (2007 – 2013). Το αποτέλεσμα ήταν η Ελλάδα να «καταταγεί» 9η σε αριθμό συμμετοχών στο συγκεκριμένο πρόγραμμα.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στοιχεία της «Εκθεσης για την Ανταγωνιστικότητα στην Ενωση της Καινοτομίας» του 2011 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, 1.769 ελληνικοί οργανισμοί συμμετέχουν σε 1.205 συμβόλαια του 7ου Π. Π., απορροφώντας 481,91 εκατ. ευρώ.
Οι προτάσεις που εγκρίθηκαν και απέφεραν μεγαλύτερη χρηματοδότηση ήταν στα προγράμματα «Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών» (164,8 εκατ. ευρώ), Ειδικό Πρόγραμμα «Ανθρωποι» (Δράσεις Marie Curie, 37,48 εκατ. ευρώ) και «Ερευνητικό Δυναμικό» (34,24 εκατ. ευρώ).
Τα περισσότερα κονδύλια κατευθύνθηκαν σε μεγάλα ερευνητικά και πανεπιστημιακά ιδρύματα. Στο Ιδρυμα Τεχνολογίας και Ερευνας, με έδρες σε Ηράκλειο, Ρέθυμνο, Πάτρα, Γιάννενα, το Εθνικό Κέντρο Ερευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης στη Θεσσαλονίκη, το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, το ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος και το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Συστημάτων Επικοινωνιών και Υπολογιστών, που στεγάζεται στο ΕΜΠ.
Ο ιδιωτικός τομέας
Αν και παραδοσιακά ο ιδιωτικός τομέας στην Ελλάδα (και ειδικά οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις) δεν ασχολείται με την έρευνα και την καινοτομία, αυτή τη φορά 3.373 επιχειρήσεις υπέβαλαν προτάσεις διεκδικώντας 840,81 εκατ. ευρώ. Τελικά χρηματοδοτήθηκαν 434, με συνολικά κονδύλια 94,85 εκατ. ευρώ. Παρόλα αυτά, το ποσοστό των ελληνικών επιχειρήσεων που χρηματοδοτήθηκαν παραμένει πολύ χαμηλό, συγκρινόμενο και με τα διπλάσια ποσοστά που κατακτούν οι αντίστοιχες γαλλικές ή γερμανικές επιχειρήσεις.
Πάντως, συνολικά ο τομέας της έρευνας και της τεχνολογίας ξεχωρίζει ως βασικός μοχλός της ανάπτυξης σε ευρωπαϊκό πεδίο, με στόχο την παραγωγή νέας γνώσης, καινοτομίας, αλλά και θέσεων εργασίας. Δεν είναι τυχαίο ότι ο προϋπολογισμός για το 6ο Πρόγραμμα Πλαίσιο (2000-2006) ήταν 17,883 δισ. ευρώ, ενώ το 7ο Π. Π. προικοδοτήθηκε με 50,521 δισ. ευρώ! Στην Ελλάδα, βέβαια, όλα αυτά μοιάζουν πολυτέλειες, και αναζητούμε ηρωικές ερευνητικές προσπάθειες σε συνθήκες κλεισίματος, διάλυσης και απαξίωσης.