Σε αγώνα ταχύτητας έχουν αποδυθεί οι 13 περιφερειάρχες για την επιτυχή αξιοποίηση των κονδυλίων του ΕΣΠΑ, η διαχείριση των οποίων, από 1ης Ιουλίου έχει «περάσει» στα χέρια τους. Οι «μικροί πρωθυπουργοί» -όπως τους αποκάλεσε ο πρωθυπουργός επιχειρώντας να δώσει αίγλη στον θεσμό- έχουν, όμως, να ξεπεράσουν πολλούς σκοπέλους. Καταρχάς παραλαμβάνουν ένα πρόγραμμα στη μέση, που έχει σχεδιαστεί σε άλλες συνθήκες ανάπτυξης. Από την άλλη, τα περισσότερα χρήματα που θα πάρουν, εφόσον τα πάρουν, αποσκοπούν στη συντήρηση και τον εξορθολογισμό έργων που «τρέχουν» αυτή τη στιγμή και στην εξόφληση των οφειλών για έργα που έγιναν. Ελάχιστα είναι τα «ώριμα» νέα έργα που μπορούν να ενταχθούν στο πρόγραμμα.
Το «αγκάθι», ωστόσο, στα 10 δισ. ευρώ που προορίζονται για αναπτυξιακά έργα, είναι ποιος πραγματικά θα διαχειριστεί τα χρήματα αυτά. Οι περιφερειάρχες ή το υπουργείο Εσωτερικών; Μια διάταξη, που μπήκε εμβόλιμα, χωρίς να έχει συζητηθεί στο Μεσοπρόθεσμο, δείχνει αλλαγή πολιτικής βούλησης. Ο νέος υπουργός Εσωτερικών, κ. Χ. Καστανίδης, προώθησε ρύθμιση, σύμφωνα με την οποία οι πιστώσεις που ανήκουν στο Περιφερειακό Ταμείο και κανονικά έπρεπε να περάσουν στις περιφέρειες, θα παρακρατηθούν σε ένα λογαριασμό του υπουργείου. Επί της ουσίας, όπου υπήρχαν βάρη, τα χρέη αυτά πέρασαν στις αιρετές περιφέρειες, και όπου υπήρχε ταμειακό περίσσευμα, όπως η Περιφέρεια Αττικής (2,5 εκατ. ευρώ) ή η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, οι πιστώσεις περνούν στο υπ. Εσωτερικών. Η αιφνίδια αυτή εξέλιξη έχει θορυβήσει πολλούς περιφερειάρχες, που βλέπουν να αυτοεκπληρώνεται η προφητεία, ότι τα χρήματα δεν θα τα διαχειριστούν οι ίδιοι.
Ακόμη, η προοπτική να μειωθεί η εθνική συμμετοχή στα έργα από 25% σε 15%, «μεταφράζεται» σε 10% λιγότερα έργα – τις διαπραγματεύσεις ξεκινά ο υπουργός Ανάπτυξης Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας κ. Μιχ. Χρυσοχοΐδης που μεταβαίνει σε δύο εβδομάδες στις Βρυξέλλες για την αναθεώρηση τoυ κοινοτικού προγράμματος.
«Ζητήσαμε από τον πρωθυπουργό να μικρύνει η απόσταση μεταξύ υπουργείων και περιφερειών», είπε κατά τη συνάντηση των περιφερειαρχών με τον κ. Γ. Παπανδρέου ο περιφερειάρχης Αττικής και πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής της Ενωσης Περιφερειών Ελλάδας Γιάννης Σγουρός, φανερά προβληματισμένος από τη ρύθμιση που πέρασε αιφνιδίως ο κ. Καστανίδης.
Από 1ης Ιουλίου, λοιπόν, οι περιφερειάρχες ανέλαβαν τη διαχείριση των Περιφερειακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων και υπηρεσιών που αφορούν το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων. Στα «χαρτιά» όμως, γιατί όπως διαφαίνεται δεν θα έχουν τον κύριο λόγο στην κατανομή των κονδυλίων. «H νέα πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εσωτερικών έβαλε προσκόμματα και δεν πρόκειται κάνει πράξη τη μεταφορά αρμοδιοτήτων, την αποκέντρωση» τόνισε στην «Κ» περιφερειάρχης
Τα κοινοτικά κονδύλια απειλούνται επιπροσθέτως από τη γραφειοκρατία και τους χαμηλούς ρυθμούς απορροφητικότητας, που φθάνει μόλις στο 3-4%, όταν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες διαμορφώνεται στο 25%. Οι δήμοι στερούνται των αναγκαίων υποδομών για να παράσχουν ώριμα έργα, αλλά και όσες επιχειρησιακές συμβάσεις υπεγράφησαν με τις περιφέρειες για την επίσπευση των έργων, αποδεικνύονται ανίσχυρες να τα «ξεπαγώσουν». Τα έργα μπλοκάρουν σε πολλές περιπτώσεις και οι δικαστικές αποφάσεις. Κάτοικοι προσφεύγουν κατά της δημιουργίας, π. χ. μιας μαρίνας και μέχρι να συζητηθεί η υπόθεση περνά κρίσιμο χρονικό διάστημα για την ολοκλήρωσή του. Αλλο παράδειγμα δικαστικής διένεξης είναι και η περίπτωση της Ρικομέξ – που το δικαστήριο υποχρεώνει την περιφέρεια να καταβάλει σημαντικά ποσά, τα οποία για να εκταμιευτούν από το ΕΣΠΑ απαιτείται ειδική διαδικασία. Τα οξύτατα οικονομικά προβλήματα των περιφερειών, η περίοδος προσαρμογής που ακόμη διανύουν με βάση το νέο νομοθετικό πλαίσιο (Καλλικράτης), λειτουργούν ανασχετικά, σχεδόν δένουν τα χέρια των περιφερειαρχών. Το κύριο μέλημά τους είναι να εξοικονομήσουν πόρους για να καλύψουν τα συσσωρευμένα μεγάλα χρέη τους και να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα στέγασης πολλών υπηρεσιών τους (υψηλά ενοίκια κ. λπ).