«Ναι» ή «όχι» στην ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων, στην κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου; «Ναι» ή «όχι» στη μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων, στον διαχωρισμό Εκκλησίας – κράτους; Στη μείωση του αριθμού των βουλευτών,στην αλλαγή του εκλογικού νόμου; «Ναι ή όχι» σε μια σειρά από άλλα κορυφαία ζητήματα της δημόσιας ζωής που επηρεάζουν άμεσα τη ζωή του πολίτη;
Ας ετοιμαστούμε να δώσουμε απαντήσεις, αφού (εκτός απροόπτου) στο δημοψήφισμα του φθινοπώρου θα κληθούμε να τοποθετηθούμε απέναντι σε κρίσιμα θέματα και μεταρρυθμίσεις, που θα δρομολογηθούν στο πλαίσιο της συνταγματικής αναθεώρησης. Η κυβέρνηση έχει ήδη, διαμορφώσει το νομοθετικό πλαίσιο για τη διενέργεια δημοψηφισμάτων, προσδοκώντας παράλληλα να λειτουργήσει η διαδικασία και ως αντιστάθμισμα στις κοινωνικές αντιδράσεις. Ο υπουργός Εσωτερικών Χάρης Καστανίδης θα καταθέσει το σχετικό σχέδιο νόμου, που προβλέπει πανομοιότυπη διαδικασία με μια εκλογική αναμέτρηση, και ανάλογου κόστους με τις ευρωεκλογές. Οι κάλπες που θα στηθούν, τα παραβάν, η αποζημίωση όσων συμμετάσχουν (δικαστικοί αντιπρόσωποι, εφορευτική επιτροπή) ανεβάζουν το κόστος του δημοψηφίσματος στα 120 εκατ. ευρώ.
Αμέσως μετά την κατάθεση του νομοσχεδίου, θα συσταθεί επιτροπή από 20 – 25 προσωπικότητες, η οποία, σε συνεργασία με την Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής, θα συγκεντρώσει τις απόψεις μέσω της διαβούλευσης (η διαδικασία θα διαρκέσει έως τις 22 Αυγούστου), θα τις συστηματοποιήσει και θα τις καταθέσει στην κυβέρνηση. Σύμφωνα με τις νέες ρυθμίσεις, δεν θα υπάρχει περιορισμός στον αριθμό των ερωτημάτων, ενώ τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος θα αξιοποιηθούν προκειμένου να μετουσιωθούν σε νομοθετικές πρωτοβουλίες ή να αποτελέσουν μέρος της μελλοντικής συνταγματικής αναθεώρησης. Στο δημοψήφισμα ψηφίζουν όλοι όσοι είναι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους και βρίσκονται την ημέρα διεξαγωγής του στην Ελλάδα. Η απάντηση που συγκεντρώνει την απόλυτη πλειοψηφία των έγκυρων ψηφοδελτίων θεωρείται επικρατέστερη. Αν κάποιος πολίτης δεν επιλέξει καμία απάντηση, η ψήφος του θεωρείται λευκή. Πάντως, θα δίδεται και λευκό ψηφοδέλτιο στους πολίτες που θέλουν να συμμετάσχουν στη διαδικασία, αλλά δεν επιθυμούν να τοποθετηθούν στο ζήτημα. Τα λευκά ψηφοδέλτια δεν προσμετρώνται.
Το ιστορικό δεδομένο πάντως, σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, δεν ευνοεί τα δημοψηφίσματα, πλην ελαχίστων περιπτώσεων. Για παράδειγμα, οι Ελβετοί εδώ και δύο αιώνες στήνουν κάλπες τρεις και τέσσερις φορές τον χρόνο, «περνώντας» από δημοψηφίσματα τις περισσότερες θεσμικές και νομοθετικές αλλαγές που σχεδιάζουν, ενώ ψηφίζουν ακόμη και π.χ. για την κατάργηση των μιναρέδων ή την απέλαση των αλλοδαπών βιαστών. Βέβαια, πρόκειται για μια χώρα όπου οι «πρόωρες εκλογές» είναι άγνωστη έκφραση. Αναλόγως έχουν διενεργηθεί δημοψηφίσματα σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη με ερωτήματα για την ευρωπαϊκή συνοχή και το ενιαίο νόμισμα, τα αποτελέσματα των οποίων ήταν απογοητευτικά. Η αποχή των πολιτών ήταν το κύριο χαρακτηριστικό τους.
«Εχουμε δρόμο ακόμη να διανύσουμε στον τομέα της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, για να εντάξουμε σ’ αυτήν κορυφαίες πολιτικές διαδικασίες, όπως ένα δημοψήφισμα εθνικής πνοής», τόνισε στην «Κ» ο υφυπουργός Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, Παντελής Τζωρτζάκης, όταν του θέσαμε το ερώτημα αν η κυβέρνηση μελετά -με δεδομένο και το κόστος του δημοψηφίσματος- να προωθήσει ανάλογες δράσεις μέσω Ιντερνετ, ώστε ο πολίτης να μπορεί να ψηφίζει από το σπίτι του ή μέσω ΚΕΠ.