Δεν έχουμε συνηθίσει στα καλά νέα στη δημόσια ζωή του τόπου εδώ και αρκετό καιρό. Η ψήφιση επί της αρχής του νέου νόμου για την ανώτατη εκπαίδευση με μια πρωτοφανή πλειοψηφία στη Βουλή είναι ένα πολύ καλό νέο και ένα μήνυμα αισιοδοξίας που το χρειαζόμασταν. Η συναίνεση είναι μια λέξη στην οποία αναφέρονται με ευλάβεια οι περισσότεροι Ελληνες πολιτικοί, αλλά προφανώς δεν την εννοούν. Διαφωνείς για να διαφωνείς, γιατί έτσι κάνουν όλοι όταν βρίσκονται στην αντιπολίτευση. Και όμως, στην περίπτωση αυτή που έχουμε να κάνουμε με την πλέον ριζική μεταρρύθμιση από το 1982, όταν το ελληνικό πανεπιστήμιο πέρασε από τη φεουδαρχία της έδρας σε μια πολύ στρεβλή εκδοχή της δημοκρατίας, η κυβέρνηση και η ηγεσία του υπουργείου Παιδείας επιτέλους τόλμησαν να κόψουν το γόρδιο δεσμό. Συνέπραξε και η αξιωματική αντιπολίτευση μαζί με δύο άλλα κόμματα. Τους αξίζουν συγχαρητήρια.
Ολοι πλην «αριστερών» Λακεδαιμονίων, που δείχνουν να έχουν εφεύρει τον τροχό του τριτοκοσμικού πανεπιστημίου, ενώ υποστηρίζουν τους βολεμένους και ονειρεύονται την επανάσταση μέσα από τα πανεπιστήμια. Οι αντιρρήσεις τους στο νόμο προβάλλονται συνήθως στο όνομα του αυτοδιοίκητου και των δημοκρατικών διαδικασιών που χρόνια τώρα προσέφεραν κάλυψη στην ανομία, τη συναλλαγή και τη διαφθορά. Μάλλον δεν θα το είχαν προσέξει!
Μακάρι η συναίνεση να μην σταματήσει εδώ. Γιατί ένα μόνο πολιτικό κόμμα δεν μπορεί να αναλάβει το βάρος των αλλαγών που χρειάζεται η χώρα για να ξεφύγει από την οικονομική δίνη που κινδυνεύει να τη βυθίσει στον πάτο. Ας λειτουργήσει τουλάχιστον το ένστικτο της επιβίωσης, εφόσον η αξιοπιστία του πολιτικού κόσμου γενικότερα έχει πέσει και αυτή πολύ χαμηλά, μαζί με την οικονομία. Ας είναι, λοιπόν, ο νόμος για τα πανεπιστήμια το άνοιγμα μιας νέας πολιτικής σελίδας. Μακάρι!
Ο νόμος σίγουρα δεν είναι τέλειος, άλλωστε προϊόν (ευφυών) συμβιβασμών είναι και αυτός. Ο καθένας μπορεί να διαφωνήσει στα επί μέρους. Θέτει όμως τις προϋποθέσεις για μεγάλες τομές σε σημαντικά ζητήματα, όπως η διοίκηση των πανεπιστημίων, η αποκομματικοποίηση ενός χώρου που είχε μετατραπεί σε προθάλαμο του πελατειακού συστήματος, η κατάργηση της ασυλίας που απολαμβάνουν μικρές μειοψηφίες για έκνομες πράξεις, καθώς και η διεύρυνση της ουσιαστικής αυτονομίας των πανεπιστημίων σε συνδυασμό με λογοδοσία και αξιολόγηση. Ο κάθε νόμος, βεβαίως, δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα πλαίσιο κανόνων και αυτούς τους κανόνες καλούνται κάποιοι να τους εφαρμόσουν και να τους αξιοποιήσουν. Δεν μπορούμε να ξέρουμε από τώρα, για παράδειγμα, τι είδους διοικητικά συμβούλια θα εκλέξουν τα πανεπιστήμια, ούτε ποιους πρυτάνεις θα επιλέξουν και θα ψηφίσουν από όσους θα είναι ενδεχομένως διατεθειμένοι να αναλάβουν ένα δύσκολο έργο σε αντίξοες συνθήκες. Σίγουρα, δεν θα αλλάξουν τα πανεπιστήμια από τη μια μέρα στην άλλη. Συμπεριφορές παγιωμένες, συμφέροντα και κεκτημένα, η βολή των πολλών και ο νόμος της αδράνειας. Ο νόμος προσφέρει ένα ευνοϊκό πλαίσιο για σημαντικές αλλαγές. Το γεγονός ότι η μεταρρύθμιση στηρίζεται από ένα ευρύτατο φάσμα των πολιτικών δυνάμεων της χώρας της δίνει μια τελείως διαφορετική δυναμική. Μερικά πανεπιστήμια θα προχωρήσουν πολύ πιο γρήγορα από άλλα. Ο νόμος αφήνει σημαντικά περιθώρια για διαφοροποιήσεις και άμιλλα. Ας κριθούμε στην πορεία όλοι μας.
*Ο Λουκάς Τσούκαλης είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.