Σε εικόνες από την μπρεχτική «Οπερα της Πεντάρας» παραπέμπουν σκηνές που διαδραματίζονται σε εκατοντάδες γωνιές και πεζοδρόμια στο κέντρο, αλλά και σε γειτονιές της Αθήνας. Η θέα ενός μικρού ρακένδυτου παιδιού να απλώνει το χέρι ζητώντας «μια βοήθεια» λίγους αφήνει ασυγκίνητους – και από αυτούς που δίνουν και από αυτούς που δεν δίνουν. Σε αυτό «επενδύουν» τα νέα κυκλώματα, κυρίως αθιγγάνων από τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, που έρχονται το τελευταίο διάστημα «οργανωμένα» στην Ελλάδα για να βγάλουν χρήματα από το «εμπόριο της επαιτείας».
Ο «αρχηγοί» χρησιμοποιούν τα δικά τους παιδιά ή τα παιδιά συγγενών τους από φτωχά χωριά των γειτονικών βαλκανικών χωρών, τα οποία τοποθετούν σε διάφορα πόστα της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης και άλλων πόλεων, εντάσσοντάς τα στο μεροκάματο της ζητιανιάς. Σύμφωνα με αρμόδιους αστυνομικούς, για κάθε τρία – τέσσερα παιδιά υπάρχει ένας ενήλικας «επόπτης», ο οποίος κινείται πεζή ή με όχημα προκειμένου να επιβλέπει και να συγκεντρώνει τις εισπράξεις ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Μάλιστα, τα προνομιούχα πόστα δίνονται ανάλογα με την «παλαιότητα» της κάθε ομάδας, αλλά και με την αριθμητική ισχύ που διαθέτει. Οι ομάδες επαιτών έρχονται συνήθως με φορτηγάκια βαν, με τα οποία μετακινούνται, ή με λεωφορεία που σταθμεύουν στην οδό Αχαρνών και διαμένουν σε υπόγεια παλαιών κτιρίων στις περιοχές του κέντρου, σε σκηνικό που θυμίζει χωματερή.
Το τελευταίο διάστημα, το φαινόμενο «εισαγωγής» και δικτύωσης επαιτών έχει μετατραπεί σε επιχείρηση, ενώ τα 650 άτομα που συνελήφθησαν για επαιτεία το πρώτο εξάμηνο του 2011 αποτελούν παρωνυχίδα της πραγματικής διάστασης του προβλήματος, λένε στην «Κ» αστυνομικοί, τονίζοντας το οξύμωρο: H κρίση στη χώρα μας δεν έδρασε καθόλου αποτρεπτικά για τις αφίξεις επαιτών. Και καθώς το αδίκημα της επαιτείας είναι πταισματικού χαρακτήρα, η αστυνομία – «μπροστά στα τόσα άλλα που καλείται να αντιμετωπίσει» – επεμβαίνει περιστασιακά, συνήθως όταν υπάρχουν παράπονα από περιοίκους ή καταστηματάρχες για την παρουσία επαιτών. Σπανιότερα, αρμόδιες υπηρεσίες της Ασφάλειας επιλαμβάνονται όταν υπάρχουν ενδείξεις οργανωμένου κυκλώματος διακίνησης ανθρώπων (trafficking). «Απ’ ό, τι διαπιστώνουμε, η κατάσταση στην οποία ζουν αυτοί που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν εγκέφαλοι των συγκεκριμένων ομάδων δεν διαφέρει και πολύ από τους ίδιους τους επαίτες. Ζουν μέσα στη φτώχεια και την ανέχεια. Απ’ ό, τι φαίνεται, τα χρήματα που βγάζουν δεν είναι πολλά», λέει στην «Κ» αξιωματικός της Ασφάλειας που έχει ασχοληθεί χρόνια με το ζήτημα.
Αυτή, όμως, σύμφωνα με τον συνδικαλιστή – αστυνομικό Νίκο Καραδήμα, είναι η μία πλευρά του νομίσματος. «Γνωρίζω, για παράδειγμα, ότι κέρματα που πηγαίνουν συγκεκριμένοι ζητιάνοι σε σούπερ μάρκετ για να τα αλλάξουν σε χαρτονομίσματα μπορεί να φτάνουν ακόμα και τα 300 ευρώ ημερησίως», τονίζοντας ότι κάποιοι από τους επαίτες δρουν πιο οργανωμένα, είναι περισσότερο πειστικοί και «φορτικοί» και κατέχουν πόστα «φιλέτα».
«Αυτές τις ημέρες, κάποια τσιγγανάκια που κυκλοφορούσαν σε τουριστικά μέρη και είχαν ως στόχο τους τουρίστες έβγαλαν πάρα πολλά χρήματα. Δεν ξέρω πόσα, πάντως έβλεπα ότι πολλοί περαστικοί τουρίστες σταματούσαν και έδιναν κέρματα σαν να ήταν κι αυτό μέρος της περιήγησής τους…», μας λέει υπάλληλος καφετέριας κοντά στο Μουσείο της Ακρόπολης.
Σπανιότερα, επαίτες είναι ηλικιωμένοι άνθρωποι, χρόνιοι άστεγοι, οι οποίοι είναι λίγο-πολύ γνωστοί σε κάθε γειτονιά. Αλλη πολυπληθής ομάδα επαιτών είναι οι τοξικομανείς. «Είναι σπάνιο ένας άνθρωπος, όσο φτωχός κι αν είναι, να αρχίσει να ζητιανεύει. Πιο πιθανό είναι να τον δούμε να ψάχνει στα σκουπίδια ή να κοιμάται στα παγκάκια παρά να ζητιανεύει. Ο κανόνας είναι ότι οι επαίτες εμπλέκονται σε δίκτυα κυκλωμάτων με οργανωμένη δομή και λειτουργούν ως επαγγελματίες», σχολιάζει στην «Κ» η συντονίστρια προγράμματος αστέγων της ΜΚΟ «ΚΛΙΜΑΚΑ», Αντα Αλαμάνου.