Εχουν τα παιδιά δικαίωμα στην ιδιωτικότητα; Μέχρι ποιο σημείο επιτρέπεται να «παρακολουθούμε» την κάθε κίνηση ασθενών ή ηλικιωμένων ατόμων; Τα ερωτήματα αυτά επανέρχονται στο προσκήνιο μετά την απόφαση της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΠΔ) να επιτρέψει -υπό συγκεκριμένους όρους- τη χρήση συσκευών γεωεντοπισμού (GPS) σε ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού και σε ανηλίκους, για λόγους ασφαλείας.
Η απόφαση αφορά την τοποθέτηση μικρών συσκευών (έχουν συνήθως τη μορφή κουτιού ή ρολογιού) με κύκλωμα κινητής τηλεφωνίας (GSM) και σύστημα γεωγραφικού προσδιορισμού θέσης (GPS) σε ανθρώπους με σοβαρά προβλήματα υγείας και ανηλίκους, από τους ανθρώπους που είναι επιφορτισμένοι με τη φροντίδα τους. Οι εταιρείες που παρέχουν τέτοιου είδους συσκευές και υπηρεσίες δίνουν τη δυνατότητα ενεργοποίησης συναγερμού σε περίπτωση εξόδου από ορισμένη γεωγραφική ζώνη, υπέρβασης ταχύτητας, πτώσης κ.λπ., αλλά και ενημέρωσης των συγγενών ανά πάσα στιγμή για την ακριβή θέση του ατόμου.
Οπως κατέληξε η ΑΠΠΔ, τέτοιες υπηρεσίες μπορούν να επιτραπούν μόνο εφόσον ο «φέρων» έχει ενημερωθεί για την επεξεργασία των προσωπικών του δεδομένων και έχει δώσει τη συγκατάθεσή του. Στις περιπτώσεις που πρόκειται για άτομο που στερείται δικαιοπρακτικής ικανότητας -ανοϊκοί ασθενείς π.χ.- τότε η συγκατάθεση δίνεται από τον δικαστικό συμπαραστάτη. Εάν ο φέρων είναι ανήλικος, τότε απαιτείται η συγκατάθεση των γονιών ή των κηδεμόνων του. Σε κάθε περίπτωση, ο φέρων θα πρέπει να έχει πάντα πρόσβαση στα δεδομένα, αλλά και να μπορεί να διακόψει ανά πάσα στιγμή τη συνδρομή στην υπηρεσία. Επίσης, οι εταιρείες θα πρέπει να λαμβάνουν όλες τις προφυλάξεις ώστε να διατηρούνται τα δεδομένα ασφαλή (κρυπτογράφηση κ.λπ.).
Ανησυχίες
Η απόφαση χαιρετίστηκε από οργανώσεις προστασίας ηλικιωμένων ατόμων, ωστόσο εγείρει μια σειρά από εύλογες ανησυχίες. Οπως αναφέρει στην «Κ» ο κ. Γεράσιμος Κουρούκλης, πρόεδρος της Γραμμής Ζωής που «τρέχει» το πρόγραμμα Silver Alert και έχει θεσπίσει το «Κόκκινο Κουμπί», το γεγονός ότι δόθηκε το πράσινο φως για τη χρήση της τεχνολογίας GPS στην προστασία των ηλικιωμένων αποτελεί θετικό βήμα. «Ηδη, από το 2011 είχαμε ξεκινήσει επαφές με εταιρεία λογισμικού προκειμένου να προσφέρουμε εμείς μια τέτοια υπηρεσία. Ωστόσο, εκτιμώ ότι ενδεχομένως να προκύψουν ζητήματα σχετικά με την παροχή συγκατάθεσης από τον δικαστικό συμπαραστάτη. Αυτός ορίζεται από το δικαστήριο, στο πλαίσιο μιας χρονοβόρου διαδικασίας που σηματοδοτεί και μεγάλη ταλαιπωρία για τον γέροντα ο οποίος θα πρέπει να εξεταστεί από ειδικούς που θα βεβαιώσουν ότι δεν είναι σε θέση να δικαιοπρακτήσει. Εάν οριστεί ένας από τους συγγενείς του, αυτό τον φέρνει σε πλεονεκτική θέση σε σχέση με τους υπόλοιπους, γεγονός που επίσης μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα». Οπως λέει ο ίδιος, δεν θα είναι απίθανο πολλοί να μπουν στον «πειρασμό» να αγοράσουν μια τέτοια συσκευή ή υπηρεσία δήθεν για τους ίδιους προκειμένου να αποφύγουν τη γραφειοκρατία και να την εφαρμόσουν σε κάποιον άλλο.
Σε κάθε περίπτωση, μια τέτοια υπηρεσία θα μπορούσε να λύσει τα χέρια σε ανθρώπους που φροντίζουν ηλικιωμένους και δεν έχουν τη δυνατότητα να βρίσκονται συνεχώς κοντά τους. Αλλωστε, σύμφωνα με τη Γραμμή Ζωής, οι εξαφανίσεις ηλικιωμένων σημειώνουν έξαρση. «Μόνο τον Αύγουστο μέχρι στιγμής είχαμε περισσότερες από 10», λέει ο κ. Κουρούκλης. Από τις 12/04/2011, πρώτη ημέρα λειτουργίας του προγράμματος Silver Alert, μέχρι τις 30/04/2012 δόθηκαν 61 σχετικά σήματα και εντοπίστηκαν 47 εξαφανισθέντες ηλικιωμένοι.
Παιδιά, πολύπλοκη περίπτωση
Οπως αναγνώρισε και η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, τα πράγματα σχετικά με την εφαρμογή μεθόδων γεωεντοπισμού είναι περισσότερο πολύπλοκα στην περίπτωση των παιδιών. Οπως αναφέρεται, το άρθρο 16 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού προβλέπει ότι κανένα παιδί δεν θα πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο αυθαίρετης επέμβασης στην ιδιωτική του ζωή, κάτι που θα πρέπει να τηρείται και από τους νόμιμους εκπροσώπους του. «Τα παιδιά και οι μαθητές πρέπει να ανατρέφονται ώστε να γίνουν αυτόνομοι πολίτες της κοινωνίας της πληροφορίας. Για τον σκοπό αυτό είναι πρωταρχικό να μάθουν από μικρή ηλικία για τη σπουδαιότητα της ιδιωτικότητας και της προστασίας δεδομένων (…). Πρέπει να βρεθεί ισορροπία μεταξύ της προστασίας της οικειότητας και της ιδιωτικής ζωής των παιδιών και της ασφάλειάς τους».
Ετσι, σύμφωνα με την ΑΠΠΔ, αν οι γονείς κρίνουν ότι η χρήση μιας τέτοιας υπηρεσίας είναι δικαιολογημένη κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, τα παιδιά πρέπει να είναι ενημερωμένα και όσο το δυνατόν συντομότερα να τους επιτραπεί να συμμετάσχουν στην απόφαση για τη χρήση μιας τέτοιας υπηρεσίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι ένα μέλος της Αρχής διαφώνησε στο συγκεκριμένο σκέλος, υποστηρίζοντας ότι η χρήση GPS σε ανήλικο παιδί εγκυμονεί απρόβλεπτους κινδύνους για την ανάπτυξη της προσωπικότητάς του, καθώς μεταξύ άλλων τα παιδιά μπορεί να πιστέψουν ότι είναι φυσιολογικό για την ασφάλειά τους να παρακολουθούνται συνεχώς.