Εξομολογούμαι ότι ήταν ανάμεικτα τα συναισθήματά μου όταν μου είπε ότι εκλέχθηκε επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου, την περίφημη πρώην Ροβέρτειο Σχολή της Κωνσταντινούπολης. Οι Ελληνες πανεπιστημιακοί -ο ίδιος σήμερα είναι λέκτορας στη Νομική Σχολή του Δημοκρίτειου Θράκης- δραστηριοποιούνται έντονα εκτός της χώρας, αναγνωρίζονται, διαπρέπουν. Παράλληλα, η «φυγή» τους στο εξωτερικό δείχνει και τη δυναμική της ελληνικής «εγχώριας» πανεπιστημιακής κοινότητας, που πολλές φορές παραβλέπουμε ή ελέω εσωστρέφειας αγνοούμε. Ο συνομιλητής μου Γιάννης Κτιστάκις έχει εκλεγεί σε ένα από τα κορυφαία ΑΕΙ της Τουρκίας. Το Πανεπιστήμιο Βοσπόρου είναι από τα εμβληματικά, ιστορικά, φιλελεύθερα και, κυρίως, αγγλόφωνα ΑΕΙ της γείτονος. Φέτος, μάλιστα, εορτάζει τα 150 χρόνια από την ίδρυσή του. «Η εμπειρία μου από το Μποάζιτσι, όπως είναι η τουρκική ονομασία του, μου άλλαξε την οπτική για τον τρόπο διδασκαλίας και έρευνας με τους φοιτητές στην Κομοτηνή. Για παράδειγμα, με ώθησε να χρησιμοποιώ διαφάνειες στις παραδόσεις μου και να καθιερώσω τις προφορικές εξετάσεις» λέει, και με ξαφνιάζει. Θεωρούσα αυτονόητο ότι γίνονται αυτά στα ελληνικά πανεπιστήμια.
– Τόσο μεγάλες είναι οι διαφορές ανάμεσα στα ελληνικά και τουρκικά ΑΕΙ;
– Η ακαδημαϊκή μου σχέση με το Μποάζιτσι ξεκίνησε το 2008, όταν δίδαξα για ένα εξάμηνο. Στο πανεπιστήμιο συνάντησα ένα διαφορετικό σύστημα εκπαίδευσης των φοιτητών. Κατ’ αρχήν, κάθε ακαδημαϊκό εξάμηνο είναι κατ’ ουσίαν ένα εντατικό, «μεστό» τρίμηνο, από τον Οκτώβριο ώς τον Δεκέμβριο και από τέλη Φεβρουαρίου ώς τέλη Μαΐου. Στο τέλος του τριμήνου αρχίζει η εξεταστική περίοδος και μία εβδομάδα μετά την ολοκλήρωσή της οι φοιτητές μπορούν να δώσουν εκ νέου εξετάσεις σε όποιο μάθημα απέτυχαν. Μετά, ακολουθεί ένας μήνας ξεκούρασης. Εκτιμώ ότι η εντατικοποίηση είναι θετικότατο στοιχείο διότι δίνει ρυθμό στις σπουδές. Εχω πεισθεί ότι ο φοιτητής συλλαμβάνει τις γνώσεις πολύ πιο αποτελεσματικά εντός ενός εντατικού τριμήνου σε σχέση με ένα μακρόσυρτο εξάμηνο. Η χαλαρότητα, οι καταλήψεις, γενικώς η παρατεταμένη διδασκαλία έχει αρνητικό αντίκτυπο στην απόδοση των φοιτητών. Δεν βοηθά το εκπαιδευτικό έργο.
Μείζον ζήτημα, επισημαίνει, είναι και το θέμα των υποδομών. «Στο Μποάζιτσι δεν υπάρχει μάθημα με αριθμό συμμετεχόντων φοιτητών πάνω από 50. Στη Νομική Κομοτηνής οι πρωτοετείς στα αμφιθέατρα ξεπερνούν τους 400», παρατηρεί.
Μήπως και στην Ελλάδα θα έπρεπε να έχουμε καλύτερες αναλογίες φοιτητών ανά καθηγητή; ρωτάω.
Οι… αναλογίες
«Στο Μποάζιτσι ετησίως εισάγονται 100 φοιτητές και υπάρχουν 11 μόνιμοι διδάσκοντες. Υπολογίστε τις αναλογίες με τα ΑΕΙ της χώρας μας». Ο τρόπος οργάνωσης του Μποάζιτσι μοιάζει ιδεατός. Την ίδια στιγμή, όμως, το ιδεατό δείχνει… εύκολο αφού απαιτεί απλώς καλύτερη οργάνωση προσωπικού και υποδομών. Για παράδειγμα, τη χρήση προτζέκτορα! «Στο Μποάζιτσι οι καθηγητές στο τέλος κάθε παράδοσης μοιράζουν σημειώσεις, που υποχρεωτικά αντιστοιχούν στο περιεχόμενο της διδαχθείσας ύλης. Ταυτόχρονα, δίνουν και άλλες βιβλιογραφικές αναφορές πάνω στο αντικείμενο. Οι φοιτητές τις αναζητούν άμεσα στην πανεπιστημιακή βιβλιοθήκη.
Αντίθετα, στην Ελλάδα η διδασκαλία βασίζεται, εν πολλοίς, στα συγγράμματα που μοιράζονται στο τέλος των παραδόσεων του εξαμήνου! Το 2009, μετά την ολοκλήρωση του εξαμήνου στο Μποάζιτσι, άρχισα να χρησιμοποιώ στην Κομοτηνή διαφάνειες και να τις αναρτώ, μετά το τέλος κάθε παράδοσης, στην ιστοσελίδα μου». Και αναρωτιέται με μία ερώτηση-σχόλιο: «Πώς μπορείς να βάλεις στα ελληνικά ΑΕΙ μία μόνιμη εγκατάσταση σε αίθουσα όταν όλα κινδυνεύουν να καταστραφούν μετά από λίγο; Στο Μποάζιτσι, ένα κρατικό πανεπιστήμιο, υπάρχει μόνιμα εγκατεστημένος προβολέας, μόνιμη σύνδεση Ιντερνετ για χρήση κατά τη διάρκεια του μαθήματος. Υπάρχει φύλακας που ανοίγει και κλείνει την αίθουσα πριν από το μάθημα».
Αλλά συμπληρώνει: «Το μέγα πρόβλημα των τουρκικών ΑΕΙ εν γένει είναι η απόλυτη, μερικές φορές, προσήλωση στο μοντέλο της αυθεντίας του καθηγητή. Οι πρωτοετείς έρχονται χωρίς το ζιζάνιο της αμφισβήτησης. Δεινοπαθείς να προκαλέσεις ερωτήσεις από τους φοιτητές, να τους βάλεις σε σύστημα ερωταπαντήσεων. Εχουν εθισθεί από το Λύκειο στη μονοδιάστατη επικοινωνία: αγορεύει ο καθηγητής και (υπ)ακούν αυτοί»…
Πολλές Ελληνίδες νηπιαγωγοί αναζητούν εργασία στην Πόλη
«Η Κωνσταντινούπολη είναι ατελείωτη, αυτή είναι η λέξη. Εχει εκατοντάδες βυζαντινά μνημεία, οθωμανικά κτίσματα, εκκλησίες και τεμένη αλλά και ουρανοξύστες, σύγχρονες συνοικίες με εντυπωσιακή ρυμοτομία», λέει ο Γιάννης Κτιστάκις. «Πλέον υπάρχουν πολλοί Ελληνες στα τουρκικά ΑΕΙ. Για παράδειγμα, σε άλλα τμήματα του Μποάζιτσι υπάρχουν τέσσερις Ελληνες καθηγητές και, εξ όσων γνωρίζω, τουλάχιστον άλλοι δύο διδάσκουν στην Αγκυρα. Από την άλλη, έχουν έλθει πολλές εταιρείες ελληνικών συμφερόντων. Η τουρκική οικονομία, άλλωστε, είναι σε μεγάλη ανάπτυξη».
«Μου έκανε εντύπωση», συνεχίζει, «πόσες Ελληνίδες νηπιαγωγοί αναζητούν εργασία στην Πόλη. Οι Τούρκοι, επίσης, ενδιαφέρονται για το πώς η Ελλάδα θα ξεπεράσει την κρίση. Πιστεύουν ότι η χώρα μας βρίσκεται στη δίνη που αφορά όλους τους Μεσογειακούς λαούς και θίγει την υπερηφάνειά τους» συμπληρώνει, τονίζοντας ότι η εξωστρέφεια της τουρκικής κυρίαρχης τάξης περνά και μέσα από την πανεπιστημιακή εκπαίδευση.
Του επισημαίνω ότι η πανεπιστημιακή εκπαίδευση στην Τουρκία είναι ελιτίστικη. Και άρα, μπορεί κάποιος να αμφισβητήσει τις συγκρίσεις ανάμεσα σε ένα ιστορικό πανεπιστήμιο της ελίτ, όπως το Μποάζιτσι, με τα ΑΕΙ της Ελλάδας όπου τα τελευταία 30 χρόνια έχει υιοθετηθεί το μοντέλο μαζικού πανεπιστημίου. «Ναι έχετε δίκιο. Ομως, δεν είναι καλό να αναζητούμε τα καλά στοιχεία σε άλλες χώρες και να τα προσαρμόζουμε στην Ελλάδα; Για παράδειγμα, είναι υποχρέωση μόνο του ελιτίστικου πανεπιστημίου να τιμωρεί τους αντιγραφείς; Μετά την εμπειρία μου στο Μποάζιτσι, όπου κανείς φοιτητής δεν διανοείται να αντιγράψει διότι αυτομάτως θα αποβληθεί από το ΑΕΙ, έχω καθιερώσει στα μαθήματά μου στη Νομική Κομοτηνής τις προφορικές εξετάσεις. Και είμαι υπερήφανος γι’ αυτό, διότι θεωρώ ότι έχει άμεσο παιδαγωγικό αντίκτυπο στους φοιτητές. Ερχονται πολύ καλύτερα προετοιμασμένοι, διαπιστώνουν ότι δεν είναι μοναδικοί, υπάρχουν καλύτερα διαβασμένοι από αυτούς. Ετσι στην επόμενη εξέταση επιδιώκουν να τους ξεπεράσουν» λέει. «Αλλά, βέβαια και συμφωνώ ότι η Τουρκία είναι ταξική χώρα», προσθέτει. «Η σημερινή Τουρκία είναι η συνέχεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Κατά το παλαιό πρότυπο, συνεχίζει να επιδιώκει την παραγωγή άρχουσας τάξης. Το Μποάζιτσι παράγει όχι απλώς στελέχη της μεσαίας γραφειοκρατίας αλλά κοσμοπολίτες επιστήμονες για να στελεχώσουν τα υψηλά κρατικά κλιμάκια. Είναι ειδική περίπτωση, ένα πανεπιστήμιο της ελίτ. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι, επί πρωθυπουργίας Οζάλ, “φύτρωσαν» ΑΕΙ σε κάθε επαρχιακή πόλη».
Ο,τι κάναμε για Κυπριακό και ενεργειακά να κάνουμε και για τη μειονότητα
Κατάγεται από οικογένεια δικηγόρων, όμως παρότι ακολούθησε την οικογενειακή παράδοση, για την εξειδίκευσή του δεν επέλεξε έναν από τους «δημοφιλείς» κλάδους της μαχόμενης δικηγορίας, όπως το αστικό ή το ποινικό δίκαιο. Ειδικεύτηκε στο διεθνές δίκαιο των δικαιωμάτων του ανθρώπου, με κύριο βάρος στις θρησκευτικές μειονότητες. «Εισήλθα στην Νομική Κομοτηνής τον Σεπτέμβριο του 1989 και λίγους μήνες μετά είδα ξαφνικά, επί δύο ημέρες, την πόλη, που ζούσε ειρηνικότατα για δεκαετίες, να χωρίζεται, από ένα συμβάν, στα δύο. Ευτυχώς, γρήγορα επανήλθε το παλιό ήπιο κλίμα. Το περιστατικό αυτό, όμως, νομίζω ότι με ευαισθητοποίησε καθοριστικά προς τον συγκεκριμένο κλάδο δικαίου», εξομολογείται ο Γιάννης Κτιστάκις. Μάλιστα, πρωτοπήγε στην Κωνσταντινούπολη το 2004, όταν στον δάσκαλό του στην επιστήμη και στη δικηγορία, καθηγητή Νίκο Αλιβιζάτο και στον Τούρκο συνάδελφό του κ. Ατά Σακμάρ, ανατέθηκε η υπεράσπιση της υπόθεσης του Οικουμενικού Πατριαρχείου για το Ορφανοτροφείο της Πριγκήπου ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου του Στρασβούργου.
Ενα θέμα που το τελευταίο διάστημα εντάχθηκε στα υψηλού ενδιαφέροντος σχετικά με τη μουσουλμανική μειονότητα στη Θράκη είναι η δρομολογηθείσα πρόθεση του υπουργείου Παιδείας για την πρόσληψη 240 ιμάμηδων με βάση νόμο του 2007 και τη σχετική τροπολογία που ψηφίστηκε πρόσφατα. «Ο νόμος του 2007 δεν εφαρμόστηκε μέχρι σήμερα διότι υπήρξαν σοβαρές αντιδράσεις από τη μειονότητα. Τις αντιδράσεις αυτές τις είχαν, μάλιστα, προβλέψει εντός της Βουλής οι κ. Βενιζέλος και Κουβέλης, εγείροντας ενστάσεις για τη νομιμότητα της παρέμβασης στην αυτοδιοίκηση της μειονότητας. Η σημερινή κυβέρνηση παραδέχεται τις αστοχίες του παρελθόντος αλλά πιστεύει ότι η πρόσφατη τροπολογία τις θεραπεύει. Ο κ. Κουβέλης δεν επείσθη και η ΔΗΜΑΡ την καταψήφισε» παρατηρεί ο κ. Κτιστάκις και προσθέτει: «Πρέπει να σκεφτούμε σοβαρά την αλλαγή παραδείγματος στην Θράκη. Λόγω της πολιτικής εδραίωσης των ισλαμιστών στην Τουρκία, είναι παρωχημένος ο συλλογισμός ότι, όσο πιο μουσουλμανική είναι η μειονότητα, τόσο πιο ασθενής θα είναι η πραγματική πολιτική εξάρτησή της από την (κοσμική-Κεμαλική) Τουρκία και τόσο λιγότερο (σε νομικό-διπλωματικό επίπεδο) η τελευταία θα σπεύδει να «προστατεύει» τη μειονότητα. Αφήστε που η μέχρι σήμερα κρατική προσπάθεια υπερτονισμού του μουσουλμανικού χαρακτήρα της μειονότητας δεν έχει ανακόψει, αντιθέτως, έχει επαυξήσει την εξάρτηση από το προξενείο της Κομοτηνής. Αυτό, άλλωστε, επικαλέστηκε η κυβέρνηση για να επανέλθει μετά το 2007 και πάλι για τους ιμάμηδες. Η λύση είναι στην αναβάθμιση του μειονοτικού ζητήματος στη Θράκη από διμερές σε ευρωπαϊκό, μέσω της δέσμευσής μας από τη Σύμβαση-πλαίσιο για τις εθνικές μειονότητες του 1995 που ήδη έχει κυρωθεί από 39 ευρωπαϊκά κράτη. Ο,τι κάναμε για το Κυπριακό, για την υφαλοκρηπίδα (Ελσίνκι), ό,τι πάει να κάνει ο κ. Σαμαράς με τα θαλάσσια ενεργειακά αποθέματα, αυτό να κάνουμε και για τη μειονότητα».
Ελεύθεροι πολίτες
Σύμφωνα με τον κ. Κτιστάκι, «κύριος όρος για την ειρηνική και δημοκρατική συνύπαρξη μειονότητας και πλειονότητας είναι, κατ’αρχήν, η ελληνομάθεια της πρώτης. Οταν είσαι μειονοτικός Ελληνας πολίτης και δεν γνωρίζεις παρά ελάχιστα τη γλώσσα της χώρας σου ή δεν απέκτησες χριστιανούς φίλους στην αλάνα του σχολείου, διότι τέλειωσες το μειονοτικό σχολείο, τότε είσαι πολύ κοντά στην γκετοποίηση. Γι’ αυτόν τον λόγο το πρόγραμμα ελληνομάθειας των μουσουλμανοπαίδων που λειτουργεί από το 1997, σε συνδυασμό με την ειδική ποσόστωση των μειονοτικών να εισάγονται στα ελληνικά πανεπιστήμια από το 1996, συγκροτούν μία από τις πιο προωθημένες, πανευρωπαϊκά, κρατικές μειονοτικές πολιτικές. Η Πολιτεία πρέπει να είναι περήφανη γι’ αυτή την πολιτική της».
Και συνεχίζει για τη Θράκη: «Πρέπει να αντιμετωπίσουμε τους μουσουλμάνους συμπολίτες μας ως ελεύθερους πολίτες. Να μην προσπαθούμε με χρήματα και ψιλοπαροχές να εκμαυλίσουμε τις συνειδήσεις τους: ούτε θα το πετύχουμε, διότι οι άλλοι θα δίνουν πάντοτε περισσότερα, ούτε μακροπρόθεσμα θα απελευθερώσουμε το φρόνημά τους. Να τους δώσουμε ελευθερία στα της λατρείας τους, χωρίς να τους επιβάλλουμε κάθε λίγο και λιγάκι τον μουφτή και τον ιμάμη τους. Ταυτόχρονα, να καταργήσουμε τα ιεροδικεία και τη σαρία, που καταδυναστεύουν τις μουσουλμάνες και υποθηκεύουν την υγιή ανάπτυξη των μουσουλμανοπαίδων. Ξέρετε, έχω πάντοτε στο μυαλό μου τα λόγια του καθηγητή Γεωργίου Κουμάντου: “ο Ιεροδίκης και η Σαρία στη Θράκη δεν αφορούν μόνον τους Ελληνες Μουσουλμάνους που υφίστανται το καθεστώς αυτό (έστω κι αν πολλοί το εκλαμβάνουν ως προνόμιο) αλλά και όλους εμάς που ανεχόμαστε τη διατήρηση αυτού του καθεστώτος”».
Οι σταθμοί του
1971
Γεννιέται στη Θήβα.
1989
Εισάγεται στη Νομική Σχολή Κομοτηνής.
1993
Μεταπτυχιακό στο Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου. Εργάζεται για το Συμβούλιο της Ευρώπης.
1995
Μεταπτυχιακό, με υποτροφία, στις Βρυξέλλες. Εργάζεται για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
2003
Διδακτορικό στη Νομική Σχολή Αθηνών. Εργάζεται για την Εθνική Επιτροπή περί τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.
2004
Διορισμός στη Νομική Σχολή Κομοτηνής. Ακολουθεί το 2006 η εκλογή του σε θέση λέκτορα.
2009
Αναλαμβάνει επικεφαλής των νομικών συμβούλων του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
2012
Κερδίζει τη συλλογική προσφυγή στο Στρασβούργο για τις επιπτώσεις της ρύπανσης του Ασωπού στην υγεία των κατοίκων.
2013
Εκλέγεται επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου.
Η συνάντηση
Γευματίσαμε στο εστιατόριο Mystic Pizza, στο Κουκάκι. Ξεκινήσαμε με ένα πιατάκι με ελιές, κεφαλοτύρι, ντομάτα, πάστα από αβοκάντο και ψωμί με βιολογικό προζύμι. Μοτσαρέλα, παρμεζάνα, προσούτο και ρόκα ήταν η «Ρόκετ πίτσα» που επέλεξε ο κ. Κτιστάκις, ενώ δεν είπαμε όχι στο γλυκό κέρασμα, με ταρτάκια με μαύρη σοκολάτα και κανναβόσπορο. Σύνολο λογαριασμού -ναι- 8,90 ευρώ.