Την Κυριακή 6 Σεπτεμβρίου ο Ιωάννης Παπαζήσης πήρε το μικρόφωνο για να απευθυνθεί στον κόσμο που είχε συνωστιστεί μπροστά στο άγαλμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην παραλία της Θεσσαλονίκης διαδηλώνοντας κατά της χρήσης μάσκας. «Εκπνέω, βγαίνουν τα περιττά και μένουν πάνω στη μάσκα. Θέλω να τη φορέσεις μισή ώρα, να κάνεις μετά μια εξέταση να δεις τι θα βρεις. Κι αν δεν φρικάρεις, έλα σε εμένα μετά», είπε.
Μία ημέρα νωρίτερα, σε ανάρτησή του στο Facebook, μόνο με κεφαλαία γράμματα, όπως συνηθίζει, αποκαλούσε τους πολιτικούς «σατανιστές» και «δολοφόνους παιδιών», γράφοντας ότι σκοπεύουν με τη χρήση μάσκας «να κάψουν τα πνευμόνια των παιδιών». Δύο ημέρες πριν από το συλλαλητήριο έγραφε στο ίδιο μέσο κοινωνικής δικτύωσης ότι «στόχος τους είναι να μας βάλουν εμβόλιο με μικροτσίπ».
Ο κ. Παπαζήσης, σύμφωνα με το βιογραφικό του, είναι 53 ετών, συνεργάτης της εφημερίδας «Ελεύθερη Ωρα» και τοπικών τηλεοπτικών σταθμών στη Θεσσαλονίκη. Εχει γράψει το βιβλίο «Χειρόγραφα αποκαλύπτουν άγνωστες στιγμές του Χριστού». Την περίοδο της καραντίνας διέδιδε τη θεωρία συνωμοσίας ότι θα στηθεί δίκτυο 5G το οποίο «θα σακατεύει το ανοσοποιητικό μας και στην επόμενη διασπορά του ιού θα πέφτουμε όλοι σαν μύγες».
Παρά την επισήμανση πολλών αναρτήσεών του στο Facebook ως παραπληροφόρηση από την ομάδα ελέγχου ψευδών ειδήσεων Ellinika Hoaxes, υπάρχει μερίδα κόσμου που ασπάζεται τα γραφόμενά του. Στις 22 Απριλίου προέτρεψε τους πολίτες να μην εμβολιαστούν για τη νόσο COVID-19 εάν οι γιατροί δεν υπογράψουν μια βεβαίωση σύμφωνα με την οποία θα αποζημιώσουν άνευ δικαστικής απόφασης τον εμβολιαζόμενο «εφόσον παρουσιάσει οποιαδήποτε ψυχολογική ή φυσική ζημιά». Η ανάρτηση με την υπεύθυνη δήλωση που είχε επισυνάψει συγκέντρωσε 3.400 κοινοποιήσεις. Στις 9 Μαΐου έγραφε σε άλλη ανάρτησή του: «Μην δεχθείτε σε καμία περίπτωση να σας κάνουν το τεστ για COVID-19 και να σας πάρουν γενετικό υλικό». Το κείμενό του μοιράστηκε 868 φορές.
Οι αναρτήσεις του 53χρονου είναι αντιπροσωπευτικές ενός μέρους του φάσματος των «μασκομάχων». Στις κινητοποιήσεις τους μετέχουν, μεταξύ άλλων, αντιεμβολιαστές, εκπρόσωποι νεοφυών ακροδεξιών κομμάτων (όπως το ΕΛΑΣΥΝ του υπόδικου για την υπόθεση της Χρυσής Αυγής ευρωβουλευτή Γιάννη Λαγού) και εχθροί της αποκαλούμενης «Νέας Τάξης Πραγμάτων», οι οποίοι θεωρούν ότι κάποια μυστική ελίτ θα επιβάλει μια απολυταρχική παγκόσμια διακυβέρνηση. Στο φάσμα των αντιδρώντων υπάρχουν και εκείνοι που δεν ασπάζονται παρόμοιες θεωρίες, υποστηρίζουν ότι οι μάσκες δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν σωστά από τα παιδιά, λένε ότι δεν πείθονται από τις υποδείξεις των ειδικών ή πιστεύουν ότι ο νέος κορωνοϊός δεν διαφέρει από μια «κοινή γρίπη».
Κυρίως μέσω Facebook κυκλοφορούν υπεύθυνες δηλώσεις κατά των εμβολίων και των μασκών, ενώ αναρτώνται και εξώδικα γονέων. Παρότι οι αντιδρώντες συνυπάρχουν στις πλατείες ή συχνά μοιράζονται κοινή ιδεολογία και επιχειρήματα, στο παρασκήνιο των κινητοποιήσεων δεν λείπουν και οι αλληλοκατηγορίες μεταξύ ορισμένων για εκατέρωθεν προσπάθειες αλίευσης μελλοντικών ψηφοφόρων.
Παρόμοιες κινητοποιήσεις, με κοινά κατά βάση συνθήματα και θεωρίες όπως και στην Ελλάδα, έχουν γίνει το τελευταίο διάστημα στη Γερμανία, στην Ισπανία, ακόμη και στην Ιταλία, παρότι κατά το πρώτο κύμα της πανδημίας η χώρα δοκιμάστηκε πολύ σκληρά από τη διασπορά της νόσου. Ακόμη και έναν αιώνα πριν, κατά την πανδημία της ισπανικής γρίπης, η χρήση της μάσκας έγινε ζήτημα αντιπαράθεσης και διχόνοιας στις ΗΠΑ. Το 1918 Αμερικανοί αρνητές της μάσκας την αποκαλούσαν φίμωτρο, βακτηριοασπίδα και παγίδα σκόνης. Παρά τους θανάτους συνανθρώπων τους, διαμαρτύρονταν τότε ότι οι μάσκες περιορίζουν την ατομική τους ελευθερία.
«Φοράμε όλοι μάσκα σε κλειστούς αλλά και σε ανοιχτούς χώρους όπου δεν γίνεται να τηρηθούν οι απαραίτητες αποστάσεις», δήλωσε στις αρχές Αυγούστου ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης. «Απορρίπτουμε τις θεωρίες συνωμοσίας που καλούν σε απειθαρχία στα μέτρα που εισηγείται όχι η πολιτεία, αλλά οι ειδικοί επιστήμονες, για να προστατεύσουμε τελικά τη δημόσια υγεία όλων». Πρόσφατα, έπειτα από τοποθέτηση του Κυριάκου Βελόπουλου στη Βουλή, ο οποίος αναπαρήγαγε κάποιες από τις θεωρίες που κυκλοφορούν στο Διαδίκτυο, ο πρωθυπουργός τόνισε ξανά ότι η χρήση μάσκας είναι απαραίτητη σύμφωνα με τους ειδικούς. «Η μάσκα ζημιά δεν κάνει. Μόνο όφελος μπορεί να έχει, και αυτό είναι απλή λογική. Η μάσκα προστατεύει από τα σταγονίδια», είπε.
«Οι πρόγονοί μας που πολεμούσαν φοβούνταν τη γρίπη;»
Το άνοιγμα των σχολείων αύριο Δευτέρα είναι το ορόσημο όσων αντιδρούν. Ενδεικτικά, το κόμμα ΕΛΑΣΥΝ του Γιάννη Λαγού την αποκαλεί ημερομηνία αντίστασης «στην τυραννία της μάσκας». Ενα μήνα νωρίτερα σε βίντεο που είχε κάνει τον γύρο του Διαδικτύου με 4.500 κοινοποιήσεις ο Παναγιώτης Δαβίλλας αποκαλούσε τη μάσκα «φίμωτρο». Στις 14 Αυγούστου ταξίδευε με το πλοίο της γραμμής στην Αίγινα, στο εξωτερικό κατάστρωμα, χωρίς να φοράει μάσκα. Δύο λιμενικοί τον έλεγξαν σύμφωνα με τους κανονισμούς για να του επιβάλουν πρόστιμο 150 ευρώ και εκείνος κατέγραψε και μοιράστηκε στο Facebook τη στιχομυθία τους αρνούμενος να συνεργαστεί. «Δεν είναι μάσκα, είναι φίμωτρο», είπε.
Ο 39χρονος διετέλεσε αντιδήμαρχος καθαριότητας στο Γαλάτσι όπου υπήρξε ανεξάρτητος δημοτικός σύμβουλος και τον περασμένο Ιούλιο ανέλαβε Β΄ αντιπρόεδρος στο νεοσυσταθέν πολιτικό κίνημα ΤΟΛΜΑ (σημαίνει «τώρα όλοι μαζί»). Σε βίντεο που ανεβάζει δημόσια στο Διαδίκτυο έχει κάνει αναφορές στη Λέσχη Μπίλντεμπεργκ, έχει μιλήσει για «πορνοκάναλα» και έχει αποκαλέσει τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας «παγκόσμιο οργανισμό υποταγής».
Σε πρόσφατη συνάντησή μας φάνηκε να ξαφνιάζεται στη θέα της μάσκας στο πρόσωπο του συνομιλητή του. «Πλάκα μου κάνεις; Πιστεύεις;», είπε. Ο ίδιος αποδέχεται μεν ότι ο ιός υπάρχει, αλλά υποστηρίζει ότι δεν είναι τόσο επικίνδυνος και ότι έχει μικρή θνησιμότητα, επικαλούμενος τον αριθμό των Ελλήνων πολιτών που έχουν πεθάνει μέχρι σήμερα από τη νόσο COVID-19. Υποστηρίζει ότι η χρήση μάσκας δεν μπορεί να γίνει σωστά από τα παιδιά και για αυτό δεν πρόκειται να προστατέψει όσους τη φορέσουν. Θεωρεί ότι δεν έχουμε πανδημία και για να ενισχύσει τον ισχυρισμό του αντιστρέφει επιχειρήματα τα οποία κατά καιρούς έχουν χρησιμοποιηθεί για να κατακρίνουν τη διαχειριστική επάρκεια της κυβέρνησης. Πιστεύει ότι εφόσον άνοιξαν τα σύνορα, γίνονταν δειγματοληπτικοί και όχι καθολικοί έλεγχοι ή δεν αυξήθηκαν ακόμη περισσότερο οι μονάδες εντατικής θεραπείας στα νοσοκομεία, «ο ιός δεν είναι φονικός».
Θεωρεί ότι δεν έχει ασθενήσει σοβαρά κάποιος νεαρός σε ηλικία ή χωρίς υποκείμενα νοσήματα από την COVID-19. «Εσύ είδες κανένα; Επειδή βγήκαν όλοι οι επώνυμοι, ξεχασμένοι και είπαν ότι είχαν κορωνοϊό;» ρώτησε σχετικά κατά τη συνομιλία μας. Οταν του επισημάνθηκε ότι στην «Κ» έχουν δημοσιευθεί επώνυμες μαρτυρίες νέων ηλικιακά ανθρώπων οι οποίοι χρειάστηκαν πολλές εβδομάδες νοσηλείας ή ακόμη και διασωλήνωση, άλλαξε θέμα συζήτησης.
«Εγώ δεν είμαι γιατρός. Αλλά ακούω τους γιατρούς, τους μεγαλοεπιστήμονες. Δεν ακούω παθολόγους. Ο κ. Τσιόδρας είναι παθολόγος. Δεν θα ακούσω καν τον κ. Ιωαννίδη που είναι καθηγητής Πανεπιστημίου στην Αμερική και θα ακούσω τον κ. Σύψα;», λέει αναφερόμενος στον καθηγητή Επιδημιολογίας, Ιατρικής και Στατιστικής του Πανεπιστημίου Στάνφορντ, Γιάννη Ιωαννίδη. Παρέβλεψε όμως τη μακρά πανεπιστημιακή διαδρομή στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και την εξειδίκευση στη Λοιμωξιολογία των κ. Τσιόδρα και Σύψα, αλλά και τις επικρίσεις που είχε δεχθεί ο κ. Ιωαννίδης τον Μάρτιο από μέλη της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας για τη μεθοδολογία και τα συμπεράσματά του σχετικά με το νέο κορωνοϊό. Η βασική κριτική που του είχε ασκηθεί είναι ότι με τον τρόπο του συνέβαλε στην υποβάθμιση της ασθένειας.
Στις αρχές Σεπτεμβρίου ο κ. Τσιόδρας δήλωσε ότι η σωστή χρήση μάσκας βοηθάει στον περιορισμό της διάδοσης του ιού. «Μου προκαλεί θλίψη το γεγονός ότι ασθενής σε νοσοκομείο της χώρας, στα πρόθυρα της διασωλήνωσης, αμφισβητούσε την ύπαρξη του ιού», πρόσθεσε τότε. Τον περασμένο Απρίλιο, όταν ακόμη ίσχυαν οι περιορισμοί στις μετακινήσεις, είχε διευκρινίσει ότι «ανάλογα με τα επιδημιολογικά δεδομένα και σε ειδικές συνθήκες συγχρωτισμού θα μπορούσαν να υπάρξουν οφέλη από τη χρήση μάσκας και θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι για την εφαρμογή παρόμοιου μέτρου ανάλογα με την πορεία της επιδημίας».
Οι κινητοποιήσεις
Το ΤΟΛΜΑ στο οποίο έχει ενταχθεί ο κ. Δαβίλλας προτάσσει ως ζήτημα αυτή την περίοδο τη μη χρήση της μάσκας. Πέρα από αυτό το θέμα, όμως, άλλη βασική αρχή του είναι η αποχώρηση από το ευρώ και την Ευρωπαϊκή Ενωση. Επικεφαλής του είναι ο Αθανάσιος Κολυβάς, δημοσιογράφος στην Καβάλα, ο οποίος το 2014 είχε θέσει υποψηφιότητα στις ευρωεκλογές με τον ΛΑΟΣ. Σε δημόσια ανάρτησή του στο Facebook ο κ. Κολυβάς γράφει μεταξύ άλλων ότι είναι: «Κατά του 5G, καθώς δεν υπάρχει καμία απόδειξη για την ασφάλειά του, ούτε για την αναγκαιότητά του. Υπέρ της θανατικής ποινής στα ειδεχθή εγκλήματα. Κατά της Νέας Τάξης και όσα αυτή προσπαθεί να επιβάλει στα Εθνη. Κατά της προδοτικής συμφωνίας των Πρεσπών και υπέρ της τιμωρίας όσων την ψήφισαν».
Στις 15 Μαΐου ο κ. Κολυβάς είχε μιλήσει στον κόσμο που είχε συγκεντρωθεί στη Θεσσαλονίκη σε μια κινητοποίηση τότε κατά των εμβολίων, της χρήσης μασκών και κατά των μεταναστών. «Ποντάρουν στον φόβο μας», είχε πει μεταξύ άλλων. «Οι πρόγονοί μας που πολεμούσαν φοβούνταν τη γρίπη;» πρόσθεσε, ενώ έπειτα όταν άρθρωσε τα ονόματα του Λεωνίδα και του Μεγάλου Αλεξάνδρου οι ακροατές του επευφημούσαν φωνάζοντας «ζήτω».
Την επόμενη ημέρα σε βίντεο που ανέβασε στο Facebook για να σχολιάσει την κινητοποίηση κατέκρινε την εμφάνιση του Νίκου Μιχαλολιάκου της Χρυσής Αυγής στην αντίστοιχη κινητοποίηση της Αθήνας θεωρώντας την ψηφοθηρική, εξήρε όμως τον αγώνα όσων διοργάνωσαν τις κινητοποιήσεις τον Μάιο, λέγοντας ότι στη Θεσσαλονίκη συμμετείχαν και οι «Ενωμένοι Μακεδόνες» οι οποίοι είχαν σχετική πείρα από τα συλλαλητήρια για τη συμφωνία των Πρεσπών. Τον Νοέμβριο του 2019 οι «Ενωμένοι Μακεδόνες» είχαν διοργανώσει το προκλητικό μπάρμπεκιου με χοιρινό κρέας και αλκοόλ έξω από το κέντρο φιλοξενίας μεταναστών στα Διαβατά Θεσσαλονίκης.