Επένδυση στην επιστήμη και στη νέα γενιά της χώρας προκρίνουν με κείμενό τους 53 διακεκριμένοι Ελληνες πανεπιστημιακοί, που καταθέτουν πρόταση για τη δημιουργία ενός Εθνικού Δικτύου Αριστείας, ανεξάρτητου και υπερκομματικού. «Σε περιόδους, όπως αυτή, που οι πόροι δεν επαρκούν, προέχει η ιεράρχηση προτεραιοτήτων με στήριξη όσων μπορούν να είναι διεθνώς ανταγωνιστικοί και κατά συνέπεια έχουν τη δυνατότητα να συνεισφέρουν στην ανάπτυξη της γνώσης», αναφέρεται εισαγωγικά στην σχετική επιστολή τους προς την κυβέρνηση.
«Παίρνουμε την πρωτοβουλία να προτείνουμε σχέδιο δημιουργίας Εθνικού Δικτύου Αριστείας για τους επιστήμονες που βρίσκονται στην Ελλάδα και παράγουν έργο υψηλών διεθνών προδιαγραφών, μια επένδυση που θα έχει πολλαπλασιαστική απόδοση στην επιστήμη και την οικονομία», λένε οι 53 επιστήμονες, που δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό και στην Ελλάδα. Οπως σχολιάζει στην «Κ» ο δρ Κωνσταντίνος Στρατάκης, ερευνητής του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας και Ανάπτυξης των Παιδιών στις ΗΠΑ και πρόεδρος του ARISTEiA (Ινστιτούτο για την Προώθηση της Ερευνας και της Εκπαίδευσης Τεχνών, Επιστημών και Τεχνολογίας), που επανέφερε στο τραπέζι τη συζήτηση για τη σύσταση του Δικτύου, «πρόκειται για το απαύγασμα παλαιότερων προτάσεων και προ πάντων εκείνης που είχε καταθέσει ο δρ Σταμάτης Κριμιζής και είχε υποστηριχθεί μεταξύ άλλων από τους καθηγητές Χρούσο, Αντωναράκη και Μανταλάρη». Στόχος είναι, έπειτα από προσπάθειες δεκαετιών, να συσταθεί ένα ανεξάρτητο και καλά χρηματοδοτούμενο πρόγραμμα έρευνας στην Ελλάδα, όπως π.χ. λειτουργεί στην Ιρλανδία. Σύμφωνα με το Εθνικό Ιδρυμα Επιστημών της Ιρλανδίας, το ετήσιο ποσό που έχει επενδυθεί εδώ και είκοσι χρόνια στην έρευνα απέδωσε 5πλάσια έσοδα στην εγχώρια οικονομία.
Το 2014, ο νομπελίστας Ρότζερ Κόρνμπεργκ πρότεινε στην ελληνική κυβέρνηση να επενδύσει 50 εκατ. ευρώ/έτος (0,03% του ΑΕΠ) σε μικρό αριθμό αρίστων επιστημόνων. Διευκρινίζεται ότι το εν λόγω ποσό θα είναι ανεξάρτητο από τα ήδη προγραμματισμένα κονδύλια για την παιδεία. «Αρχικά η χρηματοδότηση θα είναι από το κράτος και από ιδρύματα της Ελλάδας και του εξωτερικού, αλλά καθώς ο θεσμός θα εξελίσσεται και θα ισχυροποιείται, θα έχει ουσιαστικά τη δυνατότητα αυτοχρηματοδότησης», διευκρινίζει ο δρ Στρατάκης από τις ΗΠΑ, «έτσι θα κατακτήσει την οικονομική του ανεξαρτησία και το ποσοστό της κρατικής συμβολής συν τω χρόνω θα περιορίζεται».
Στόχος είναι με τα 50 εκατ. ευρώ να χρηματοδοτούνται για πέντε χρόνια κατόπιν αξιολόγησης 150 ερευνητές, επικεφαλής επιστημονικών ομάδων με 300.000 ευρώ το έτος ανά ερευνητή. Το ποσό αυτό επαρκεί για να στηρίξει έμμισθη απασχόληση για πάνω από 1.000 νέους ερευνητές και μεταπτυχιακούς φοιτητές, από πέντε έως δώδεκα άτομα ανά επιστημονική ομάδα. Η επιλογή θα στηρίζεται στο παραχθέν έργο των επιστημόνων. «Η αξιολόγηση θα διενεργείται από διεθνή διεπιστημονική επιτροπή, αποτελούμενη από ομογενείς Ελληνες του εξωτερικού και ξένους επιστήμονες με διεθνή εμπειρία, που δεν θα έχουν σύγκρουση συμφερόντων».
Ανά πέντε χρόνια, θα πραγματοποιείται νέος διαγωνισμός με διττό σκοπό· αφενός την ένταξη νέων ομάδων στο Δίκτυο, αφετέρου την ανανέωση χρηματοδότησης για όσα μέλη του Δικτύου εξασφάλισαν διακεκριμένες χρηματοδοτήσεις, όπως αυτές του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ερευνας (ERC), δημοσιεύσεις υψηλού δείκτη απήχησης κ.ά.
Είναι γνωστό ότι η κατάσταση στα ελληνικά πανεπιστήμια δεν είναι καλή. «Οι παγκόσμιοι οργανισμοί αξιολόγησης κατατάσσουν τα ελληνικά πανεπιστήμια πολύ χαμηλότερα από τα 100 καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου, παρατηρείται μάλιστα καθοδική πορεία τα τελευταία δέκα χρόνια», τονίζουν οι συντάκτες της πρότασης. Με ορίζοντα 30ετίας «πρέπει να ληφθούν τέτοιες πρωτοβουλίες ώστε η χώρα να αποκτήσει ένα πανεπιστήμιο ή ερευνητικό ίδρυμα στα εκατό καλύτερα του κόσμου, να διατηρήσει διεθνείς διακρίσεις σε πεδία, όπου παραδοσιακά έχει καλές επιδόσεις και βεβαίως να προσελκύσει επενδυτές που αναζητούν ευκαιρίες στις σύγχρονες μορφές τεχνολογίας».
H επένδυση σε ανθρώπινο δυναμικό της χώρας θα συμβάλλει στην ενίσχυση της οικονομίας και της εθνικής άμυνάς της. «Η ορθή εφαρμογή του προτεινόμενου σχεδίου μπορεί να μετατρέψει την Ελλάδα σε παγκόσμιο επιστημονικό και επενδυτικό προορισμό», καταλήγουν οι 53 πανεπιστημιακοί. Το εύλογο ερώτημα, βέβαια, είναι αν η δεδομένη στιγμή ενδείκνυται για να ανοίξει μια τέτοια συζήτηση, δεδομένης της παρατεταμένης ύφεσης και ευρύτερης αποδιοργάνωσης λόγω πανδημίας. «Θεωρώ τη συγκυρία ιδανική, τώρα πρέπει η κυβέρνηση να αποφασίσει ποιες είναι οι προτεραιότητες για το 2021 και το 2022», καταλήγει ο δρ Στρατάκης, «σύμφωνα με τις εξαγγελίες το 2021 ο ρυθμός ανάπτυξης θα είναι 5% και αν η πρόταση μας εγκριθεί, θα μπορεί το Δίκτυο να τεθεί σε λειτουργία στα μέσα του 2021, όταν θα έχει επανέλθει μια σχετική κανονικότητα». Ο ίδιος, άλλωστε, αισιοδοξεί ότι μετά το πέρας της πανδημίας, η οικονομία θα σταθεροποιηθεί. «Είναι διαπιστωμένο ιστορικά ότι κάθε 20 με 25 χρόνια η χώρα μας βιώνει μια οικονομική κρίση, η οποία ακολουθείται από περιόδους ανάπτυξης». Οταν Ελληνες φοιτητές ζητούν τη γνώμη του σχετικά με μια πιθανή παλιννόστηση, ο δρ Στρατάκης τους ενθαρρύνει «να το τολμήσουν την επόμενη τριετία».
Επισυνάπτεται η λίστα με τους υπογράφοντες και η επιστολή τους.
Δίκτυο Αριστείας - Η λίστα των υπογραφόντων και η επιστολή