Στην κόψη του ξυραφιού βηματίζει η χώρα μας, με το δεύτερο κύμα της πανδημίας κορωνοϊού να απειλεί ανά πάσα στιγμή να μετατραπεί σε τσουνάμι. Η σταθερή –και όχι ραγδαία– αύξηση κρουσμάτων, χωρίς όμως σημάδια ύφεσης, κάνει τους επιστήμονες και τις υγειονομικές αρχές να εκτιμούν ότι υπάρχουν ακόμα περιθώρια για τον έλεγχό της. Ωστόσο, κρίνουν εξίσου πιθανό το ενδεχόμενο αυτή να εξελιχθεί ραγδαία. «Το βασικό ζητούμενο είναι η τήρηση των υφιστάμενων μέτρων και όχι επιβολή νέων», αναφέρουν κυβερνητικές πηγές, που επισημαίνουν ότι η Ελλάδα σε αυτό το δεύτερο κύμα εξακολουθεί να τα πηγαίνει καλύτερα από πολλές άλλες χώρες της Ευρώπης. Και προσθέτουν ότι «εάν όλα πάνε καλά, οι πρώτες δόσεις ενός εκ των εμβολίων για τον κορωνοϊό αναμένονται τέλος του 2020, αρχές του 2021».
Και σε αυτή, τη δυσκολότερη, όπως διαφαίνεται, φάση της πανδημίας, σημαντικό ρόλο για τη μετάδοση της νόσου εκτιμάται ότι θα διαδραματίσουν και οι ασυμπτωματικοί, το ποσοστό των οποίων κυμαίνεται από 30% έως 50% –με μελέτες στο εξωτερικό να το ανεβάζουν ακόμα και στο 80%– όσων προσβάλλονται από τον κορωνοϊό. Ακόμα και στη χώρα μας έχουν εντοπιστεί συρροές σε κλειστές δομές με νεαρό σχετικά πληθυσμό, όπου σχεδόν όλοι όσοι βρέθηκαν θετικοί ήταν ασυμπτωματικοί.
Πάντως, σύμφωνα με τα στοιχεία του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας, τρία στα δέκα καταγεγραμμένα κρούσματα στη χώρα μας ήταν ασυμπτωματικά τη στιγμή της διάγνωσης. Ειδικότερα, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε πρόσφατα η προϊσταμένη Διεύθυνσης Επιδημιολογικής Επιτήρησης του ΕΟΔΥ Φλώρα Κοντοπίδου, από την ανάλυση των περιστατικών που δηλώθηκαν στον οργανισμό έως και τις 14 Σεπτεμβρίου, 2.395 κρούσματα (29,8%), για τα οποία υπήρχαν αναλυτικά δεδομένα, δεν είχαν συμπτώματα κατά τη διάγνωση και 5.640 (70,2%) ήταν συμπτωματικοί ασθενείς. Η μέση ηλικία των ασυμπτωματικών είναι τα 39,3 έτη και των συμπτωματικών τα 43,6 έτη. Αντιστοίχως, οροεπιδημιολογική μελέτη του ΕΚΠΑ μεταξύ 2.500 μελών της πανεπιστημιακής κοινότητας κατέδειξε ότι το 1% είχε αντισώματα έναντι του κορωνοϊού, δηλαδή είχε προσβληθεί από τον ιό, και από αυτούς ένας στους τρεις δεν εμφάνισε συμπτώματα.
Οι ασυμπτωματικοί παραμένουν ένας από τους αγνώστους Χ αυτής της πανδημίας. Το ποσοστό των ασυμπτωματικών είναι δύσκολο να εκτιμηθεί και για να γίνει αυτό απαιτούνται συγκεκριμένες και ειδικά σχεδιασμένες για τον λόγο αυτό επιδημιολογικές μελέτες. Η αίσθηση των συμπτωμάτων, άλλωστε, είναι τελείως υποκειμενική. Διεθνώς, το πρώτο περιστατικό ασυμπτωματικού κρούσματος ανακοινώθηκε τον Ιανουάριο. Επειτα από λίγες ημέρες αναφέρθηκε ότι τελικά ο ασθενής είχε πονοκέφαλο. Ομως, ο πονοκέφαλος είναι ένα σύμπτωμα που εύκολα παραβλέπεται και δεν μπορεί να αποδοθεί αποκλειστικά σε λοίμωξη από τον κορωνοϊό.
Οπως σημειώνει στην «Κ» ο ομότιμος καθηγητής Δημόσιας Υγείας (Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας) και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων για τον νέο κορωνοϊό, Τάκης Παναγιωτόπουλος, «αυτό που είναι σαφές είναι ότι οι ασυμπτωματικοί δεν είναι κάτι περιφερειακό της νόσου COVID-19. Είναι κάτι ουσιώδες και γι’ αυτό πρέπει να προσεχθεί». Στοιχείο που καθιστά πολύ σημαντική την πιστή τήρηση μέτρων ατομικής προστασίας και κυρίως την τήρηση των αποστάσεων και τη χρήση μάσκας. Οπως τονίζει ο καθηγητής, «να αντιμετωπίζουμε τον διπλανό μας σαν να είμαστε δυνάμει μεταδοτικοί. Και αντίστοιχα ο διπλανός μας να μας αντιμετωπίζει σαν να είμαστε δυνάμει μεταδοτικοί. Χωρίς να τίθεται θέμα ευγένειας σε αυτό».
Οι εκκλήσεις των ειδικών να λάβουμε στα σοβαρά τον κορωνοϊό και να προστατευθούμε από αυτόν, ακόμα και αν η παρουσία του στους άλλους δεν είναι εμφανής, γίνονται ακόμα πιο επιτακτικές τώρα που οι χαμηλότερες θερμοκρασίες, λόγω του επικείμενου χειμώνα, αναμένεται να μετατοπίσουν τις δραστηριότητες όλων σε κλειστούς χώρους, όπου ο κίνδυνος μετάδοσης του ιού θα είναι υψηλότερος.
«Σήμερα έχουμε έναν σταθερά αυξανόμενο αριθμό κρουσμάτων. Δεν είμαστε σε φάση εκθετικής αύξησης, αλλά ούτε σε φάση ύφεσης. Είμαστε, με λίγα λόγια, στην κόψη του ξυραφιού. Εχουμε τη δυνατότητα να το ελέγξουμε. Αλλά και το ενδεχόμενο να οδηγηθούμε σε ανεξέλεγκτη διασπορά είναι παρόν. Μπορούμε να το προλάβουμε εάν πάρουμε πολύ σοβαρά την τήρηση των μέτρων», τονίζει ο κ. Παναγιωτόπουλος.
«Είναι μαραθώνιος»
«Είναι λογικό να έχουμε κουραστεί», αναφέρει ο καθηγητής επικαλούμενος την πρόσφατη μελέτη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, σύμφωνα με την οποία μεγάλο ποσοστό των Ευρωπαίων έχει υποστεί «πανδημική κόπωση». «Ομως, πρέπει να βρούμε τρόπους να αντέξουμε. Αλλωστε έχουμε πει ότι πρόκειται για μαραθώνιο».
Σύμφωνα με τον κ. Παναγιωτόπουλο, θα πρέπει παράλληλα να αυξηθούν τα μέτρα υποστήριξης των πολιτών για να μπορούν να εφαρμόζουν σωστά τα μέτρα. Οπως επισημαίνει, «η ατομική ευθύνη έχει σαφώς τη σημασία της σε αυτή την κρίση, αλλά δεν πρέπει να βγάλει από τους προβολείς μας αυτά που μπορούν να γίνουν για να υποστηρίξουν τους πολίτες να τηρούν τα μέτρα».
Μεταξύ αυτών θα μπορούσε να είναι η αύξηση των μέσων μαζικής μεταφοράς για να μπορούν να μεταβαίνουν στην εργασία τους οι πολίτες χωρίς να συνωστίζονται ή κάποιες παρεμβάσεις για την εργασιακή ασφάλεια, ώστε να μην φοβάται ο εργαζόμενος ότι θα χάσει τη δουλειά του ή το μεροκάματο εάν αναφέρει ότι έχει προσβληθεί από τον κορωνοϊό.
Κρίσιμο είναι και το να γίνουν πιο εύκολα προσβάσιμα τα εργαστηριακά τεστ ανίχνευσης του SARS-CoV-2. Δηλαδή, η δειγματοληψία να γίνεται σε περισσότερα σημεία και όχι μόνο στα νοσοκομεία του ΕΣΥ, όπου ήδη καταγράφεται συνωστισμός.
Οι «αθόρυβες» βλάβες στους πνεύμονες
Οι ασυμπτωματικοί μπορούν να μεταδώσουν τον ιό χωρίς να είναι δεδομένο ότι μένουν αλώβητοι. Αν και συνήθως τα ασυμπτωματικά άτομα έχουν χαμηλότερο ιικό φορτίο, αυτό είναι ικανό να μολύνει άλλα άτομα. Μάλιστα, ειδικά σε νεότερες ηλικίες, εφήβους ή και παιδιά, που δεν έχουν συμπτώματα μπορεί να εντοπίζονται υψηλά ιικά φορτία, ανάλογα με αυτά ενηλίκων με συμπτώματα. Ο ασυμπτωματικός δεν βήχει όπως ένας ασθενής με εμφανή εκδήλωση της λοίμωξης για να διασπείρει εύκολα τον ιό στο περιβάλλον, αλλά σίγουρα μπορεί να «μετατραπεί» σε πηγή μετάδοσης, ειδικά όταν μιλάει δυνατά ή γελάει, και μάλιστα σε κλειστό μη αεριζόμενο χώρο. Σημειώνεται ότι ακόμα και οι ασθενείς που θα εκδηλώσουν συμπτώματα μπορούν να μεταδώσουν τον ιό και στο προσυμπτωματικό στάδιο, συγκεκριμένα τις 48 ώρες πριν από την έναρξη των συμπτωμάτων. Οι ασυμπτωματικοί δεν είναι πάντα οι «τυχεροί» της πανδημίας, αφού μπορεί να έχουν υποστεί «αθόρυβα» βλάβη στους πνεύμονες λόγω της νόσου. Αλλωστε, σύμφωνα με τους ειδικούς, έχουν καταγραφεί ακόμα και περιπτώσεις παιδιών που ενώ είχαν προσβληθεί από τον κορωνοϊό, δεν εμφάνισαν συμπτώματα, αλλά είχαν ευρήματα πνευμονίας στην αξονική τομογραφία.