«Οταν την επισκεφθήκαμε για πρώτη φορά, τα χάσαμε. Δεν είχαμε δει ποτέ τόσο βρώμικη, γεμάτη σκουπίδια παραλία. Οργανώσαμε τον καθαρισμό της και έπειτα από λίγο καιρό ήταν πάλι στην ίδια κατάσταση. Ηταν πραγματικά ανεξήγητο». Ο Γιώργος Σαρελάκος, επικεφαλής της περιβαλλοντικής οργάνωσης Aegean Rebreath, βρέθηκε και πάλι την προηγούμενη Παρασκευή στη μικρή παραλία πίσω από το Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας. Η κατάσταση ήταν το ίδιο αποκαρδιωτική, όπως εκείνη που αντίκρισε την πρώτη φορά, πριν από μία διετία. Τεράστιες ποσότητες όλων των ειδών σκουπιδιών, συσσωρευμένες μέσα σε μερικές δεκάδες μέτρα. Μόλις μέσα σε δύο ώρες, εθελοντές από την Aegean Rebreath και την οργανωτική ομάδα του Athens Pride Festival συνέλεξαν (μεταξύ άλλων) 1.105 πλαστικά μπουκάλια, 716 ποτήρια, 670 πλαστικά δοχεία και 560 καλαμάκια.
Μόνο που πλέον οι εθελοντές έχουν μια εξήγηση για την πηγή όλων αυτών των απορριμμάτων. «Παρατηρήσαμε ότι τα σκουπίδια που συλλέξαμε σε όλους τους καθαρισμούς δεν είχαν παραμείνει για καιρό στη θάλασσα. Αρα δεν είχαν “ταξιδέψει” στον Σαρωνικό, πριν καταλήξουν εδώ. Η πηγή ήταν πολύ πιο κοντά, κυριολεκτικά κάτω από τα μάτια μας: ο Κηφισός».
Παρότι είναι δύσκολο για προφανείς λόγους αυτό να αποδειχθεί, στην ίδια εκτίμηση οδηγείται και το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ). Ο φορέας συμμετέχει σε ένα χρηματοδοτούμενο από το Horizon κοινοτικό πρόγραμμα (Claim: Cleaning Marine Litter in the Mediterranean and Baltic Sea) με στόχο την εφαρμογή καινοτόμων μεθόδων για τον καθαρισμό του θαλάσσιου περιβάλλοντος από πλαστικά. Στο πλαίσιο του προγράμματος αυτού, τοποθέτησε πέρυσι στην εκβολή του Κηφισού, στον φαληρικό όρμο, μια συσκευή συγκράτησης μεγάλων πλαστικών απορριμμάτων. «Φτιάξαμε ένα πλωτό φράγμα, όπως αυτά που χρησιμοποιούνται για να περιορίσουν τις πετρελαιοκηλίδες, και οδηγούσαμε τα σκουπίδια που “κατεβάζει” ο Κηφισός σε ειδικά συρμάτινα κιβώτια. Στον ενάμιση μήνα που δοκιμάστηκε το σύστημα, έβρεξε μια φορά και το φράγμα μάζεψε σε ελάχιστο χρόνο 8 κυβικά μέτρα σκουπιδιών», εξηγεί ο Γιώργος Τριανταφύλλου, ερευνητής στο ΕΛΚΕΘΕ και συντονιστής του προγράμματος. «Παγκοσμίως, το 80%-90% των σκουπιδιών στο θαλάσσιο περιβάλλον μεταφέρεται από ποτάμια. Είναι λοιπόν πολύ σημαντικό τα απορρίμματα αυτά να συλλέγονται πριν καταλήξουν στη θάλασσα. Κατά τη γνώμη μου, ο Κηφισός αλλά και άλλα μεγάλα ποτάμια, όπως ο Αξιός ή ο Αλιάκμονας, χρειάζονται συστήματα συγκράτησης των απορριμμάτων».
Μικροπλαστικά
Κι αν για τα μεγάλα πλαστικά οι λύσεις είναι πιο εμφανείς, στα μικροπλαστικά η επιστήμη ακόμη αναζητεί λύσεις. Στο πλαίσιο του προγράμματος «Claim» το ΕΛΚΕΘΕ τοποθέτησε μια σειρά φίλτρων στον βιολογικό καθαρισμό των Μεγάρων, ώστε να καταγράψει τι είδους και διαστάσεων είναι τα μικροπλαστικά που καταλήγουν στη θάλασσα. Το επόμενο διάστημα θα δοκιμάσει πιλοτικά δύο συσκευές που χρησιμοποιώντας νανοτεχνολογία «αδρανοποιούν» τα μικροπλαστικά, δηλαδή τα μετατρέπουν σε ίζημα που αποδομείται. Επίσης μετράει μέσω συσκευής που τοποθετήθηκε σε πλοίο τα μικροπλαστικά στη θάλασσα, ενώ με τη χρήση μαθηματικών μοντέλων εντοπίζει τις συγκεντρώσεις πλαστικών στο θαλάσσιο περιβάλλον.