Είναι πρωί Παρασκευής, 30 Οκτωβρίου. Στην Αττική τα ενεργά κρούσματα είναι χιλιάδες, η χρήση μάσκας υποχρεωτική παντού. Ομως σε μία εκκλησία στο κέντρο της Αθήνας ο κορωνοϊός μοιάζει να μην απασχολεί κανέναν.
Στο προαύλιο των Αγίων Ισιδώρων στον Λυκαβηττό είναι σε εξέλιξη η πρωινή λειτουργία. Ο πατήρ Χαράλαμπος, ντυμένος με χρυσά και γαλάζια άμφια, δεν φοράει μάσκα. Ούτε ο ψάλτης φοράει μάσκα, ή οι τρεις διάκονοι και οι τέσσερις νεωκόροι που πηγαινοέρχονται στον εξωτερικό χώρο της εκκλησίας και συνομιλούν μεταξύ τους ή με πιστούς. Στα σκαλιά που οδηγούν στην εκκλησία στέκονται όρθιοι οι πιστοί που παρακολουθούν τη λειτουργία. Από τους 38 πιστούς που βρίσκονται στον εξωτερικό χώρο, όπου η χρήση μάσκας είναι από το περασμένο Σάββατο υποχρεωτική, μάσκα φορούν τρεις. Κάποιοι φιλούν τις εικόνες, μετά τις φιλούν οι επόμενοι – χωρίς μάσκα πάντα. Aλλοι στριμώχνονται ο ένας πίσω από τον άλλον για ένα χειροφίλημα στον ιερέα και για ένα αντίδωρο δοσμένο από το γυμνό του χέρι.
Λίγο πριν από το τέλος της λειτουργίας, εν μέσω καλπάζουσας πανδημίας, πιστοί σκύβουν πάνω από το ίδιο κόκκινο πανί, και ένας ένας κοινωνούν από το ίδιο ασημένιο κουταλάκι.
«Oποιου του μέλλει να πνιγεί, ποτέ του δεν πεθαίνει», λέει στην «Κ» ο 67χρονος Κώστας Μακρυγιάννης, ένας από τους πιστούς που παρευρέθησαν στη λειτουργία της Παρασκευής. Ο ίδιος δεν φόρεσε μάσκα όσο ήταν στον εξωτερικό χώρο της εκκλησίας, όχι γιατί πιστεύει πως σε εκκλησία δεν κολλάς λόγω πίστης, αλλά γιατί «παντού μπορεί να κολλήσεις, σε εξωτερικό χώρο είναι λίγο απίθανο», σημειώνει.
Δεν κοινώνησε την Παρασκευή, αλλά αναφέρει πως δεν ήταν λόγω φόβου διάδοσης του ιού. «Το κουτάλι είναι από άργυρο, έχω διαβάσει πως σκοτώνει τα μικρόβια», συμπληρώνει.
Η στάση φορέων της Eκκλησίας έχει προκαλέσει σάλο από την αρχή της πανδημίας, όταν ορισμένοι ιερείς κοινωνούσαν πιστούς κατά τη διάρκεια του lockdown. Αργότερα, τα περιστατικά ήταν μεμονωμένα αλλά διαρκή. Τον Ιούλιο, ένας ιερέας διέκοψε τη λειτουργία σε μία μονή κοντά στην Πτολεμαΐδα για να αποδοκιμάσει μία πιστή επειδή φορούσε μάσκα. Τον Αύγουστο, ένας άλλος ιερέας συνελήφθη στην Κάλυμνο γιατί προέτρεπε τους πιστούς να μη φορέσουν μάσκα στη γιορτή του Δεκαπενταύγουστου. Σε ανακοίνωση που ανάρτησε μία εκκλησία στο Πανόραμα Θεσσαλονίκης τον Οκτώβριο, οι πιστοί προτρέπονταν να φορούν μάσκες για να αποφευχθούν «σκανδαλισμοί, ταραχές και παρεξηγήσεις», αλλά η Εκκλησία τους βεβαίωνε ταυτόχρονα πως «εντός του ναού δεν υπάρχει θέμα μετάδοσης της νόσου».
Στη Θεσσαλονίκη
Πολλοί θεώρησαν ότι εκκλησιαστικοί φορείς ξεπέρασαν κάθε όριο στις 26 Οκτωβρίου, την ημέρα του Αγίου Δημητρίου, όταν πλάνα έδειξαν ιερείς στη Θεσσαλονίκη, μία πόλη που τότε ήταν στο «πορτοκαλί» και τρεις μέρες μετά μπήκε στο «κόκκινο», να συνωστίζονται χωρίς μάσκες.
Ο μητροπολίτης Λαγκαδά, Λητής και Ρεντίνης Ιωάννης, ο οποίος ήταν εκεί, λέει στην «Κ» πως υπήρξε απόλυτη τήρηση όσων προβλέπει η Κοινή Υπουργική Απόφαση, σύμφωνα με την οποία λειτουργοί και ψάλτες δεν φορούν μάσκα κατά την τέλεση της λειτουργίας και άλλων ακολουθιών. Ο ίδιος λέει πως τα πλάνα απεικόνισαν τη στιγμή που γινόταν η «προετοιμασία ενάρξεως της χωροστασίας» και για αυτό δεν φορούσαν μάσκες, με τις οποίες τονίζει πως όλοι ήρθαν.
«Πρέπει να τηρούμε τα όσα λέει η επιστήμη, δεν μπορούμε να αυθαιρετούμε», συμπληρώνει. «Θα υπάρξουν και αυτοί που θα πουν “καλά έκαναν που δεν φόρεσαν μάσκα, ούτε εμείς θα φοράμε”, αλλά δεν είναι έτσι, η Εκκλησία ακολούθησε τη διαδικασία», αναφέρει.
«Είναι ο ναός άγιος, δεν το αμφισβητεί κανείς, αλλά δεν γίνονται εξαιρέσεις, και κληρικοί έχουν κολλήσει», τονίζει στην «Κ» ο πατέρας Ηλίας από την εκκλησία Ζωοδόχου Πηγής στην Ακαδημίας. Ο ίδιος αναφέρει πως οι λειτουργοί δεν φορούν μάσκα κατά τη διάρκεια της λειτουργίας σύμφωνα με την ΚΥΑ για λόγους πρακτικούς.
«Πρέπει να ακούν τη φωνή μας και είμαστε κατά κάποιον τρόπο απομονωμένοι στο ιερό, πρέπει να έχω και μια αμεσότητα, δεν είναι ό,τι πιο ωραίο να σε βλέπουν να λες το ευαγγέλιο με μάσκα, αλλά άμα έχουμε γενική απαγόρευση, αν πουν ότι και οι ιερείς πρέπει να φοράμε μάσκα ακόμα και την ώρα της λειτουργίας, τότε θα υπακούσουμε», λέει στην «Κ». Oσον αφορά στα πλάνα από τη Θεσσαλονίκη στις 26 Οκτωβρίου, ο ίδιος τονίζει πως «δεν ήταν ό,τι καλύτερο, δεν πρέπει να προκαλούμε».
Δεν είναι ξεκάθαρο γιατί η ΚΥΑ επιτρέπει ακόμα στους ιερείς να λειτουργούν χωρίς μάσκα και οι αρμόδιοι δεν απάντησαν σε σχετικές ερωτήσεις της «Κ».
Η Θεία Κοινωνία
Εκπρόσωπος της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών λέει στην «Κ» πως «πρέπει να τηρούνται ρητά και απαραίτητα από όλους όλες οι υποδείξεις και οδηγίες όπως έχουν δοθεί από τις αρμόδιες υγειονομικές και λοιπές αρχές». Σε σχέση με τη λειτουργία στους Αγίους Ισιδώρους το πρωί της Παρασκευής, τονίζει πως η χρήση μάσκας και σε εξωτερικούς χώρους είναι ξεκάθαρη οδηγία από την πολιτεία. Συμπληρώνει πως υπάρχει η σύσταση «να μη φιλάμε ούτε τα χέρια των παπάδων, ούτε τις εικόνες», κάνοντας αντί για αυτό μία υπόκλιση μπροστά τους. Ομως στη Θεία Κοινωνία τα πράγματα αλλάζουν. «Η κοινωνία κανονικά, δεν υπάρχει κάποια υπόδειξη από τους ειδικούς», τονίζει. Ο μητροπολίτης Νέας Κρήνης και Καλαμαριάς Ιουστίνος λέει στην «Κ» πως η μάσκα ούτε προσθέτει ούτε αφαιρεί κάτι από την πίστη και πρέπει όλοι να προσέχουμε, καθώς αν κάποιος έχει μεγάλη πίστη μπορεί να μην κολλήσει τίποτα, αλλά αυτό είναι σπάνιο. Η Θεία Κοινωνία όμως είναι κόκκινη γραμμή. «Είναι αδιαπραγμάτευτο για εμάς, είναι γεγονός πίστεως και δεν το κουβεντιάζουμε καθόλου», τονίζει. «Αν κοινωνήσει κάποιος και πιστεύει, δεν θα κολλήσει από τη Θεία Κοινωνία», συμπληρώνει. Οσον αφορά σε αυτούς που δεν κοινωνούν επειδή φοβούνται, αναφέρει πως αυτό δεν σημαίνει πως δεν έχουν πίστη, αλλά είναι ακόμα μικρή. «Οταν μεγαλώσει η πίστη τους», δηλώνει, «ας κοινωνήσουν».