«Πρόκειται για μια σκιώδη πανδημία που εξελίσσεται μέσα στην κρίση του κορωνοϊού και χρειάζεται να καταβληθεί μια παγκόσμια προσπάθεια για να τη σταματήσει», αναφέρει στην έκθεσή του για την έμφυλη βία το UN Women, με αφορμή τη χθεσινή Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών.
Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και η σχετική έκθεση που δημοσίευσε η Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, για να αποτυπώσει το σημαντικό έργο της, το ευρωπαϊκό πλαίσιο και την κατάσταση της έμφυλης βίας στη χώρα μας, με έμφαση στην περίοδο της πανδημίας.
Η έκθεση περιέχει μερικά απαραίτητα –και ανησυχητικά– στοιχεία, υποβόσκουσες οριζόντιες αναφορές στην πραγματική έλλειψη άλλων απαραίτητων στοιχείων και ένα αξιοσημείωτο κενό σε σχέση με μία ακόμη πανδημία έμφυλης βίας, που στη χώρα μας δεν αγγίζει συστηματικά σχεδόν κανείς.
Με βάση τα στοιχεία της έκθεσης, κατά το διάστημα 1/11/2019 – 31/10/2020 υποστηρίχθηκαν από τα συμβουλευτικά κέντρα του δικτύου της ΓΓΟΠΙΦ 4.872 γυναίκες, ενώ στους ξενώνες του δικτύου φιλοξενήθηκαν 269. Αντίστοιχα, καταγράφηκαν στη γραμμή SOS 15900 8.609 κλήσεις, εκ των οποίων οι 6.042 αφορούσαν περιστατικά βίας και οι 944 χρήσιμη ενημέρωση. Για να δώσει μια εικόνα της επιδείνωσης του φαινομένου που παρατηρήθηκε (όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και διεθνώς) κατά το διάστημα της πανδημίας, η έκθεση αναφέρει ότι τον Απρίλιο 2020 παρατηρήθηκε αύξηση 227,4% στις κλήσεις που αφορούσαν περιστατικά βίας και αντίστοιχα 142% σε κλήσεις που αφορούσαν ενημέρωση.
Είναι χαρακτηριστικό ωστόσο ότι, για να δώσει το ευρύτερο πλαίσιο γύρω από την έμφυλη βία, η έκθεση αντλεί στοιχεία από την έρευνα που διεξήχθη από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων το –μακρινό πλέον– 2014. Αναφέρει δε ότι από τους δέκα πρώτους δείκτες που προτείνει το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων ως σημαντικούς για την κατανόηση του φαινομένου, μόνον ένας (ο ετήσιος αριθμός γυναικών θυμάτων που καταγγέλλουν βιασμό) είναι συγκρίσιμος με τα δεδομένα που συγκεντρώνουμε στην Ελλάδα (217 καταγγελίες το 2019). Στους υπόλοιπους δείκτες, τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας είναι είτε ελλιπή, και άρα μη συγκρίσιμα, είτε απλώς ανύπαρκτα.
Κι ενώ η διάσταση της σεξουαλικής παρενόχλησης στην εργασία απουσιάζει σχεδόν εξ ολοκλήρου από την έκθεση της ΓΓΟΠΙΦ (σύμφωνα με τα στατιστικά από τα συμβουλευτικά κέντρα, η επικρατέστερη μορφή βίας κατά την περίοδο αναφοράς ήταν η ενδοοικογενειακή, σε ποσοστό 84%, ενώ η σεξουαλική παρενόχληση αφορούσε μόλις το 2% των περιστατικών), η πρόσφατη έκθεση της Action Aid Hellas, με τίτλο «Δεν είναι αυτή η δουλειά μας», μας δίνει στοιχεία που αναδεικνύουν τη μορφή αυτή ως δεύτερη σκιώδη πανδημία έμφυλης βίας μέσα στην πρώτη.
Η έκθεση αυτή, στην ερευνητική και συγγραφική ομάδα της οποίας συμμετείχε και η υπογράφουσα, λαμβάνοντας στοιχεία από μια πανελλαδική έρευνα με δύο ερευνητικές εστιάσεις (στον ευρύτερο πληθυσμό των γυναικών και σε γυναίκες εργαζόμενες στους κλάδους του τουρισμού και του επισιτισμού) στοχεύει να αναδείξει τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα γύρω από τη σεξουαλική παρενόχληση των γυναικών στην εργασία και καταδεικνύει, μεταξύ άλλων, ότι 85% από τις συμμετέχουσες έχουν βιώσει σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία τους. Αντίστοιχα, 2 στις 3 γυναίκες του δείγματος έχουν έμμεση γνώση ή/και έχουν υπάρξει προσωπικά μάρτυρες σεξουαλικής παρενόχλησης κατά γυναικών στους εργασιακούς τους χώρους.
Σύμφωνα με την έρευνα, το ποσοστό γυναικών που απευθύνονται για περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης σε κάποιο συμβουλευτικό κέντρο γυναικών ή σε τηλεφωνική γραμμή βοήθειας, είναι μόλις 2% – γεγονός που εξηγεί, σε μεγάλο βαθμό, γιατί το πρόβλημα δεν αποτυπώνεται ούτε κατά προσέγγιση στις περιγραφές του ευρύτερου φαινομένου της έμφυλης βίας, όταν αυτές βασίζονται αποκλειστικά στα στοιχεία των επίσημων φορέων υποστήριξης.
Και αν είναι σαφές ότι χρειάζεται να αξιοποιήσουμε μια ευρύτερη δεξαμενή στοιχείων για να κατανοήσουμε και να αντιμετωπίσουμε αυτή την κατάφωρη παραβίαση δικαιωμάτων που δείχνει να αφορά το 85% του πληθυσμού των εργαζόμενων γυναικών, δεν είναι εξίσου σαφές το πόσα χρόνια και πόσες έρευνες θα χρειαστούμε για να κατανοήσουμε και να αντιμετωπίσουμε ακόμη πιο σκιώδεις, στιγματισμένες και κανονικοποιημένες μορφές βίας, όπως η έμφυλη βία στον κυβερνοχώρο, αλλά και η οικονομική βία, που επίσης βρίσκουν εύφορο έδαφος για να ανθήσουν μέσα στην ολοφάνερη πανδημία που βιώνουμε όλοι και όλες.
* Η κ. Στέλλα Κάσδαγλη είναι συνιδρύτρια του οργανισμού Women on Top και συγγραφέας.