Της Ιωάννας Λυτρίβη *
Αυτές τις ημέρες εξελίσσεται στη Βουλή η συζήτηση γύρω από το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Παιδείας για την Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση και τη Δια βίου Μάθηση.
Και είναι από τις ευτυχείς στιγμές της νομοθετικής διαδικασίας, καθώς βρισκόμαστε ενώπιον μιας ολιστικής μεταρρύθμισης, μιας δέσμης μέτρων και πρωτοβουλιών που επιχειρούν να αλλάξουν τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε αυτό τον τόσο σημαντικό, ωστόσο υποβαθμισμένο, πυλώνα του εκπαιδευτικού μας συστήματος, ώστε από λύση ανάγκης για λίγους, να καταστεί συνειδητή εναλλακτική επιλογή για πολλούς.
Ταυτόχρονα, οι προτεινόμενες αλλαγές ορίζουν ένα νέο πλαίσιο αναπτυξιακής πολιτικής, περιγράφουν τις συνιστώσες ενός νέου παραγωγικού μοντέλου, στο οποίο οι παρεχόμενες γνώσεις, οι δεξιότητες και οι ικανότητες θα ανταποκρίνονται στις ανάγκες της κοινωνίας και της αγοράς εργασίας και θα απαντούν στις προκλήσεις που θέτει ο ψηφιακός μετασχηματισμός, το άλμα προς την πράσινη οικονομία και η παγκοσμιοποιημένη αγορά εργασίας.
Περαιτέρω, εξέχον διακριτικό στοιχείο του προτεινόμενου νομοθετήματος είναι ότι φέρει τα χαρακτηριστικά ενός κοινωνικά δίκαιου πλαισίου, ενός πλαισίου που δίνει ευκαιρίες σε όλους, που δίνει εναλλακτικές επιλογές και διεξόδους διασφαλίζοντας τις προϋποθέσεις και τους όρους ποιότητας του συστήματος, ενός πλαισίου που επιχειρεί να απαντήσει στα μείζονα κοινωνικά διακυβεύματα, όπως είναι η εκθετική αύξηση του ποσοστού της νεανικής ανεργίας και των NEETs, δηλαδή των νέων εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης και κατάρτισης, και ο συνακόλουθος κοινωνικός αποκλεισμός.
Το σχέδιο νόμου φιλοδοξεί να καταστήσει την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση ισότιμη εκπαιδευτική διαδρομή και εναλλακτική επιλογή απασχόλησης, για όλους, με σημαντικές ρυθμίσεις, όπως ενδεικτικά:
- Η ίδρυση των Επαγγελματικών Σχολών Κατάρτισης (Ε.Σ.Κ.) Επιπέδου 3 του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων. Έτσι, παρέχεται ουσιαστική διέξοδος σε αποφοίτους της υποχρεωτικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, οι οποίοι επιθυμούν να αποκτήσουν τεχνική εξειδίκευση, να αναπτύξουν τις ιδιαίτερες ικανότητές τους στο επίπεδο του τεχνίτη, και να ενταχθούν στην αγορά εργασίας αμέσως μετά, ωστόσο έως σήμερα δεν είχαν στη διάθεσή τους τέτοια επιλογή. Χωρίς διέξοδο ποιοτικής επαγγελματικής κατάρτισης στο επίπεδο 3 του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων, οι νέοι αυτοί είτε διαρρέουν από το επίσημο εκπαιδευτικό σύστημα, είτε προβαίνουν σε μια επιλογή ανάγκης και όχι συνειδητής βούλησης.
Περαιτέρω, η εν λόγω ρύθμιση απαντά και στην ανάγκη της αγοράς, η οποία ενώ βοά για εξειδικευμένο προσωπικό, καταρτισμένους επαγγελματίες σε τεχνικές ειδικότητες, όπως τεχνικούς εφοδιαστικής αλυσίδας, συγκολλητές, επισκευαστές βαρέων μηχανημάτων, κ.α., το σύστημα επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης δεν τους διαθέτει.
Επιπλέον, αξίζει να επισημανθεί ότι ως ιδιαίτερη στόχευση των Ε.Σ.Κ. τίθεται η ένταξη των ευπαθών και ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, μεταξύ άλλων, και των ατόμων με μεταναστευτικό υπόβαθρο, στην επαγγελματική ζωή. Στο πλαίσιο αυτό, δίνεται η πολυπόθητη δεύτερη ευκαιρία σε όσους κατά το παρελθόν είχαν διαρρεύσει από το εκπαιδευτικό σύστημα, είναι ενήλικες και θέλουν να ειδικευτούν σε έναν τομέα στο επίπεδο του τεχνίτη, να καταρτιστούν, να πιστοποιήσουν τις δεξιότητές τους και στη συνέχεια να απορροφηθούν στην αγορά εργασίας ή και να συνεχίσουν σε άλλο μονοπάτι εκπαίδευσης ή κατάρτισης.
- Η ενίσχυση της διαπερατότητας και της ευελιξίας του συστήματος. Είναι κοινή επιδίωξη ανάμεσα στις ευρωπαϊκές χώρες να αυξηθεί η ευελιξία των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης, προκειμένου οι εκπαιδευόμενοι να μπορούν να κινούνται χωρίς εμπόδια μεταξύ των διαφόρων τύπων και των διαφόρων επιπέδων. Το Ανακοινωθέν της Μπριζ του 2010 και η Στρατηγική «Ευρώπη 2020» ανάγουν τη διαπερατότητα σε απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη σύγχρονων ευρωπαϊκών συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης που προάγουν τη διά βίου μάθηση, καθώς και τη μάθηση που αποκτάται όχι μόνο στο σχολείο, αλλά και κατά την εργασία και στον ελεύθερο χρόνο. Οι πρωτοβουλίες που αναλαμβάνονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο προς την ενίσχυση της διαπερατότητας είναι μεταξύ άλλων η επικύρωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων και η θεσμοθέτηση των πλαισίων επαγγελματικών προσόντων.
Με το νομοσχέδιο για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση, ενισχύεται ουσιαστικά και αποφασιστικά η διαπερατότητα του συστήματος, καθώς σπάνε τα στεγανά μεταξύ των επιπέδων και των τύπων εκπαίδευσης και κατάρτισης, με εμβληματική ρύθμιση την παροχή δυνατότητας στους αποφοίτους των Ι.Ε.Κ. και του Μεταλυκειακού Έτους – Τάξης Μαθητείας να εισαχθούν στην ανώτατη εκπαίδευση έπειτα από κατατακτήριες εξετάσεις που οργανώνουν τα πανεπιστημιακά τμήματα.
Επιπλέον, προς την ενίσχυση της ευελιξίας του συστήματος προωθείται η επικύρωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων της μη τυπικής και άτυπης μάθησης και προβλέπεται η θεσμοθέτηση του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων, κατ’ αντιστοιχία του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων. Με τις πρωτοβουλίες αυτές, ενισχύεται επιπλέον η κινητικότητα του ανθρώπινου δυναμικού της χώρας μας, με πιστοποιημένους τίτλους και με διακριτά επίπεδα προσόντων, οι νέοι μας μπορούν να κινούνται για σπουδές ή εργασία με διαβατήριο τις γνώσεις, τις δεξιότητες και ικανότητες που έλαβαν στην Ελλάδα. Με τη σύνδεση του Εθνικού με το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων, εκπαιδευόμενοι, εργαζόμενοι και εργοδότες θα μπορούν να συγκρίνουν τα επίπεδα των παρεχομένων προσόντων, εντός και εκτός χώρας.
Η μεταρρύθμιση για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση, όπως όλες, θα κριθεί συν τω χρόνω. Θα κριθεί από την προσήλωση των συντελεστών του συστήματος στον στόχο της. Θα κριθεί από τις αντιστάσεις των παικτών που θα χρειαστεί να αλλάξουν πλεύση και βλέμμα. Σίγουρα όμως, αυτό το οποίο έχει ήδη επιτευχθεί είναι ότι για πρώτη φορά έχουμε μια συνολική προσέγγιση για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση, ένα νόμο – πλαίσιο για τον «παρία» του εκπαιδευτικού μας συστήματος, ένα νόμο – πλαίσιο το οποίο θα παρέχει στους πολίτες ευκαιρίες για μάθηση, ώστε να μη βρίσκονται ποτέ σε αδιέξοδο. Και αυτό συνιστά μια σημαντική παρακαταθήκη και ένα μεγάλο βήμα προς την αναδιαρρύθμιση του εκπαιδευτικού μας συστήματος.
· Η Ιωάννας Λυτρίβη είναι Διευθύνουσα Σύμβουλος του Εθνικού Οργανισμού Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού (ΕΟΠΠΕΠ)