Και τώρα τι θα κάνει η μικρή Αδαμαντία χωρίς τηλεκπαίδευση, στην οποία, όπως έλεγε στη μαμά της, «μπορώ να κλείνω το μικρόφωνο και να λέω στους συμμαθητές μου ό,τι πραγματικά πιστεύω»; Και τι θα κάνει η Ελένη Τ., η μητέρα της, που είχε μπει τόσο βαθιά στο σύμπαν της τηλεκπαίδευσης Α’ Δημοτικού, που παραδέχεται ότι «πλέον θέλω κι εγώ αυτοκόλλητο επιβράβευσης σε ό,τι δουλειά κάνω»; Πώς θα περνάει η μέρα χωρίς τον γνώριμο πονοκέφαλο από τη φασαρία, αλλά και χωρίς να σκάσει τουλάχιστον μια φορά στα γέλια, όπως τότε που η μικρή τη ρώτησε εάν είχε γεννηθεί το ’96, εκείνη της απάντησε «ναι ήμουν 16 ετών», για να δει αμέσως μετά το παιδί να γυρίζει στην οθόνη και να φωνάζει «κύριε, η μαμά μου είχε γεννηθεί όταν έγιναν οι πρώτοι Ολυμπιακοί!».
Ναι, οι γονείς των πιο μικρών μαθητών άκουσαν με ανακούφιση την ανακοίνωση για το άνοιγμα των δημοτικών σχολείων, μετά μια τόσο μεγάλη περίοδο εγκλεισμού και τηλεκπαίδευσης, αλλά τα συναισθήματα είναι ανάμεικτα. Ανυπομονούν για τις λίγες στιγμές ησυχίας που θα κερδίσουν, αλλά δεν κρύβουν ότι είχε και την… πλάκα της η επιστροφή τους στα θρανία μέσα από την παρακολούθηση –θέλοντας και μη– των online μαθημάτων των παιδιών τους.
«Χαίρομαι για το άνοιγμα των σχολείων, τα παιδιά πρέπει να είναι με παιδιά. Μεταξύ μας, όμως, να πω ότι δεν μου έχει λείψει καθόλου να ξυπνάω 7 στις π.μ. για να τα ετοιμάζω», παραδέχεται η Ρ.Μ., μαμά δύο παιδιών (νηπιαγωγείο και Γ΄ Δημοτικού). «Και αντίθετα με αυτά που ακούγονται, ούτε όλα τα παιδιά επιθυμούν τόσο διακαώς να επιστρέψουν στην τάξη. Η μεγάλη τουλάχιστον είχε βολευτεί με το τρίωρο μάθημα, το χαλαρό πρωινό ξύπνημα, τις βόλτες και το άραγμα στο σπίτι. Να τα λέμε κι αυτά». Φαίνεται ότι τα μικρότερα παιδιά επιθυμούν περισσότερο να γυρίσουν στο σχολείο. Οταν πρόσφατα ρώτησα τον 13χρονο Μιχάλη Γ. εάν θέλει να γυρίσει στην τάξη, απάντησε «όχι βέβαια». «Μα όλοι λένε ότι σας έχει λείψει πολύ το σχολείο, ότι δεν αντέχετε άλλο στο σπίτι». «Αυτά τα λένε οι γονείς», είπε αφοπλιστικά. «Το μόνο που μου ’χει λείψει είναι το διάλειμμα, να είμαι με τους φίλους μου».
Ενα ερώτημα, πάντως, ταλανίζει τις οικογένειες, που δεν τις έχει γεμίσει εμπιστοσύνη το διαρκές πίσω-μπρος των αρχών σχετικά με το άνοιγμα των σχολείων: Θα είναι ασφαλή τα παιδιά; «Την ίδια στιγμή χαίρομαι και τρέμω», λέει στην «Κ» η Εύη Ανδριανού, η οποία μεγαλώνει με τον σύντροφό της δύο παιδιά, ένα τρίχρονο αγόρι, που δεν πρόλαβε καλά καλά να ξεκινήσει παιδικό σταθμό τον Σεπτέμβριο του ’19 και έχει ήδη περάσει δύο καραντίνες στο σπίτι, και έναν 16χρονο έφηβο. Η ίδια είναι εκπαιδευτικός, εργάζεται ως ειδική παιδαγωγός σε κέντρο για παιδιά με επικοινωνιακές δυσκολίες, ΔΕΠΥ, σύνδρομο Ασπεργκερ κ.ά., και βρίσκεται σε αναστολή εργασίας.
Οι διαφορές
«Στην πρώτη καραντίνα ο μικρός ήταν… πολύ μικρός και τηλεκπαίδευση σήμαινε να βλέπουν μία φορά την εβδομάδα τις δασκάλες τους σε βίντεο, να παίζουν, να λένε τραγουδάκια, να βλέπουν βιντεάκια με κατασκευές, αστεία, παραμύθια. Περίμενε πώς και πώς να έρθουν αυτά τα βίντεο. Επίσης, επειδή ήταν άνοιξη, πηγαίναμε συχνά σε πάρκα, βγαίναμε βόλτες. Οποτε εγώ ένιωθα ότι δεν αντέχω, τον έπαιρνε ο άνδρας μου και τον έβγαζε βόλτα. Αντίστοιχα όταν εκείνος είχε πολλή δουλειά, αναλάμβανα εγώ την έξοδο». Ο μεγάλος γιος της οικογένειας ανταποκρίθηκε πιο θετικά στην αλλαγή. «Ετσι κι αλλιώς, σε αυτή την ηλικία τα κάνουν όλα με τα κινητά τους, του ήταν γνώριμα όλα αυτά. Αυτό που δεν του άρεσε ήταν που δεν έβλεπε τους φίλους του».
Η δεύτερη καραντίνα, όμως, ήταν διαφορετική για όλους. Η Εύη είχε αρχίσει να εργάζεται ως βοηθός του συντρόφου της, ο οποίος είναι σκηνογράφος. «Είχαμε πάρα πολλή δουλειά, ήταν αδύνατον να δουλέψεις με ένα μικρό παιδί. Και το παιδί είχε κουραστεί. «Θέλω να πάω σχολείο», έλεγε. Είχε βαρεθεί το τάμπλετ, του έλειπαν οι δασκάλες, οι φίλοι του, το ίδιο το σχολείο. Ηθελε να είναι στην αυλή, να παίζει με τις λάσπες και τα χώματα. Του λείπουν οι φυσικοί χώροι, το παιχνίδι. Οταν του είπα ότι θα ανοίξει το σχολείο τη Δευτέρα, κάθε μέρα ρωτούσε εάν ήρθε η Δευτέρα». Και για το μεγάλο παιδί, στη δεύτερη καραντίνα ήταν αλλιώς. «Εχει βαρεθεί. «Κάποια στιγμή πρέπει να δω το σχολείο μου», λέει. Εξακολουθεί, πάντως, να το διαχειρίζεται καλά. Μέχρι και αριστείο πήρε εν μέσω lockdown!».
Ποιος να το έλεγε πριν από λίγους μήνες ότι θα περνούσαμε όλα τα σπιτικά τέτοιες δοκιμασίες. «Αν με ρωτούσε κανείς πριν από την πανδημία, θα έλεγα ότι δεν υπάρχει περίπτωση, θα είχαμε χωρίσει. Αν ήμασταν πιο οξύθυμοι, θα είχαμε χωρίσει. Αν δεν ζεις σε τεράστιο σπίτι, δεν είναι εύκολη πίστα το lockdown. Βέβαια, είχε και τα καλά του όλο αυτό. Αφιερώσαμε χρόνο στα παιδιά μας, τα είδαμε, τα ζήσαμε. Τα είδαμε να εξελίσσονται σε διάφορους τομείς γιατί ασχοληθήκαμε μαζί τους περισσότερο. Φάγαμε μαζί σαν οικογένεια», λέει η Εύη Ανδριανού, για να προσθέσει αμέσως μετά, σχεδόν μονολογώντας: «Βέβαια, για να πω την αλήθεια, δεν ξέρω τι είναι σωστό, ή καλύτερα τι είναι πιο σημαντικό από το άλλο. Μπορεί το πιο σημαντικό να είναι τα παιδιά να μεγαλώνουν και με άλλους ανθρώπους (όχι μόνο τους γονείς τους) γιατί έτσι γίνονται πιο ευέλικτα, ευπροσάρμοστα και ανεξάρτητα».
Η ανησυχία για το bullying
Υπάρχουν πάντως και οικογένειες που δεν ανυπομονούν για το άνοιγμα των σχολείων. Για κάποια παιδιά, η επιστροφή στην τάξη σημαίνει την επιστροφή σε περιβάλλον εκφοβισμού. Η περίοδος του lockdown και της τηλεκπαίδευσης περιόρισε το φαινόμενο του σχολικού bullying και ανακούφισε προσωρινά τα παιδιά-θύματα. «Είναι χαρακτηριστικό ότι η κινητικότητα στην πλατφόρμα Live without Bullying την περίοδο του κορωνοϊού έχει περιοριστεί σημαντικά», λέει στην «Κ» η υπεύθυνη του προγράμματος, εκπαιδευτική ψυχολόγος και πρόεδρος του Κέντρου Κοινωνικής Δράσης και Καινοτομίας (ΚΜΟΠ), Αντωνία Τορρένς.
«Τα παιδιά δεν έρχονται σε επαφή μεταξύ τους, με αποτέλεσμα ο σχολικός εκφοβισμός να έχει περιοριστεί. Βέβαια, τα ποσοστά του cyber bullying παραμένουν στα ίδια επίπεδα με την προ κορωνοϊού εποχή. Αναγκαστικά, η ενασχόληση με τις οθόνες είναι περισσότερη λόγω μαθημάτων, αλλά συχνά τείνει να γίνεται ανεξέλεγκτη». Ηδη καταγράφονται περιστατικά με θύτες ομάδες παιδιών που έκαναν bullying στο φυσικό περιβάλλον και έχουν μεταφέρει τη «δράση» τους online.
Το άνοιγμα των σχολείων, πάντως, αναμένεται να αυξήσει και το school bullying και το cyber bullying. «Οι κοινωνικές εντάσεις στους ενηλίκους βρίσκουν χώρο να διοχετευθούν στους χώρους των ανηλίκων», εξηγεί η κ. Τορρένς. «Πολλοί άνθρωποι έχουν πιεστεί πολύ ψυχολογικά, έχουν μείνει άνεργοι, έχουν στριμωχτεί σε ένα σπίτι, προσπαθούν να εργαστούν με έναν υπολογιστή παράλληλα με την τηλεκπαίδευση των παιδιών τους». Ολη αυτή η πίεση «απορροφάται» από τα παιδιά. «Υπάρχει επίσης κατηγορία ενηλίκων που για Χ λόγους αρνούνται την ύπαρξη του κορωνοϊού και έρχονται σε αντιπαράθεση με άλλους. Αυτές οι κοινωνικές εντάσεις, ανοίγοντας τα σχολεία, θα βρουν τρόπο έκφρασης». Στο πρώτο lockdown ειχαν καταγραφεί φαινόμενα bullying από παιδιά που δεν φορούσαν μάσκα εναντίον παιδιών που φορούσαν.