«Εργαλεία» προς χρήση από τη διοίκηση προκειμένου να γίνουν περισσότερο αποτελεσματικές οι υπηρεσίες ασύλου της χώρας, τόσο ως προς τον χρόνο εξέτασης των αιτημάτων όσο και προς την αντικειμενικότητα της εξέτασης, έχει στόχο να παρέχει η ομάδα εργασίας η οποία έχει συσταθεί στο υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου. Τα κριτήρια με βάση τα οποία οι χώρες μπορούν να χαρακτηριστούν είτε «ασφαλείς χώρες καταγωγής» είτε «ασφαλείς τρίτες χώρες» αναμένεται να καθοριστούν από τους επιστήμονες, ώστε στη συνέχεια να μπορέσει να διαμορφωθεί η ανάλογη νομοθεσία.
«Με αυτόν τον τρόπο θα έχουμε τη δυνατότητα να έχουμε ένα σταθερό και μόνιμο σύστημα για το ποιες χώρες είναι “ασφαλείς τρίτες χώρες” ή “χώρες καταγωγής” με βάση επιστημονικά κριτήρια, το οποίο θα λαμβάνει υπόψη η εκάστοτε πολιτική ηγεσία προκειμένου να εκδώσει στη συνέχεια τις σχετικές αποφάσεις», τονίζει στην «Κ» ο γενικός γραμματέας Μεταναστευτικής Πολιτικής, Πάτροκλος Γεωργιάδης, ο οποίος προεδρεύει της ομάδας εργασίας που θα πρέπει εντός τριμήνου να έχει καταλήξει σε σχετικά πορίσματα. Οι αποφάσεις για το ποιες χώρες μπορούν να ενταχθούν στον σχετικό κατάλογο θα αλλάζουν ανά έτος, εφόσον η πολιτική κατάσταση δεν παραμένει σταθερή, ωστόσο οι χειριστές των αιτημάτων ασύλου θα μπορούν να έχουν μια «πυξίδα» στα χέρια τους, η οποία, σύμφωνα με το υπουργείο Μετανάστευσης, θα διευκολύνει το έργο τους.
«Ο στόχος μας είναι να βοηθήσουμε τον χειριστή μιας υπόθεσης να αιτιολογήσει την απόφασή του φτιάχνοντας κάποιους δείκτες με βάση τους οποίους θα μπορούν να χαρακτηρίζονται ή να αποχαρακτηρίζονται χώρες ή τμήματα χωρών», λέει στην «Κ» ο αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ Ιωάννης Παπαγεωργίου, ο οποίος συμμετέχει στην ομάδα εργασίας μαζί με άλλους καταξιωμένους πολιτικούς και νομικούς επιστήμονες, αλλά και αρμόδιους υπηρεσιακούς παράγοντες. Εξασφαλίζεται όμως έτσι η αντικειμενικότητα, οι ιδιαίτερες συνθήκες που ισχύουν για τον καθένα; Ο κ. Παπαγεωργίου είναι σαφής: «Στο προσφυγικό δεν υπάρχει άσπρο – μαύρο, όλα είναι γκρίζα. Υπάρχουν λεπτές αποχρώσεις που κάνουν τη διαφορά. Αλλά αυτό το λέω εγώ που είμαι καθηγητής. Η διοίκηση καλείται να αποφασίσει και υπό αυτήν την έννοια είναι θετικό να έχει ένα εργαλείο στα χέρια της».
Πακιστάν, Μπανγκλαντές
Την προηγούμενη Δευτέρα, στον κατάλογο των ασφαλών χωρών καταγωγής προστέθηκαν με υπουργική απόφαση το Πακιστάν και το Μπανγκλαντές. Το ποσοστό αναγνώρισης, από την ελληνική υπηρεσία ασύλου, των αιτημάτων ασύλου το 2020 για τους Πακιστανούς ήταν στο 3% και για τους υπηκόους του Μπανγκλαντές ακόμη χαμηλότερο, 2%. Αντίστροφα αυτό σημαίνει ότι το 97% και το 98% των αιτούντων άσυλο κρίθηκε ότι δεν χρήζουν διεθνούς προστασίας. Με βάση αυτά τα ποσοστά, οι δύο χώρες εντάχθηκαν στον κατάλογο των ασφαλών χωρών καταγωγής, χώρες στις οποίες δηλαδή οι υπήκοοί τους μπορούν να επιστρέψουν με ασφάλεια και δεν απειλείται η ζωή τους.
Ομως, στην πράξη, για να επιστρέψουν όσοι το αίτημα ασύλου τους απορρίφθηκε στις χώρες καταγωγής τους, θα πρέπει να υπάρχει συναίνεση και από τη χώρα καταγωγής. Πολλές χώρες που «γεννούν» μεταναστευτικές ροές δύσκολα δέχονται πίσω τους πολίτες τους, όπως δείχνουν τα στοιχεία.
Ενδεικτικά, το 2020 απορρίφθηκαν οριστικά οι αιτήσεις 6.961 πολιτών από το Πακιστάν και 1.785 πολιτών από το Μπανγκλαντές. Ομως καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους επέστρεψαν στο Πακιστάν 182 άτομα και στο Μπανγκλαντές 7. Και αν αυτή η χαμηλή επίδοση οφείλεται στις συνθήκες της πανδημίας και στους περιορισμούς στις μετακινήσεις, που επιβλήθηκαν, τα στοιχεία είναι ανάλογα και για τα προηγούμενα έτη. Ενδεικτικά το 2018 από την Ελλάδα με πέντε εθνικές και μια διεθνή επιχείρηση επιστροφών που οργανώθηκε, επεστράφησαν 87 υπήκοοι Πακιστάν στη χώρα καταγωγής τους.
Οπως φαίνεται, οι περισσότερες επιστροφές αφορούν τη γειτονική Αλβανία, η οποία επίσης βρίσκεται στον κατάλογο των ασφαλών χωρών καταγωγής.
«Οι επιστροφές στις χώρες καταγωγής είναι πολύ δύσκολες, γι’ αυτό και συνήθως πραγματοποιούνται μέσω της Ευρωπαϊκής Ενωσης», τονίζει ο κ. Παπαγεωργίου. Ούτε όμως η Ε.Ε. παρουσιάζει εξαιρετικές επιδόσεις στο θέμα των επιστροφών. Σύμφωνα με την Eurostat, 188.905 πολίτες τρίτων χωρών επεστράφησαν το 2017, έναντι 618.780 παράτυπα διαμενόντων στην Ε.Ε., δηλαδή κάτι λιγότερο από το 1/3 αυτών που έχουν καταγραφεί.
Η περίπτωση της Τουρκίας
Η ομάδα εργασίας που έχει συσταθεί έχει αναλάβει και το δύσκολο έργο του προσδιορισμού των προϋποθέσεων ώστε μια χώρα να χαρακτηριστεί «ασφαλής τρίτη χώρα». Είναι φανερό, βέβαια, ότι σε αυτή τη περίπτωση αναφερόμαστε στην Τουρκία, ο χαρακτηρισμός της οποίας θα βοηθούσε πολύ τις υπηρεσίες ασύλου της Ελλάδας. Αν η Τουρκία κριθεί «ασφαλής τρίτη χώρα», σημαίνει ότι η Ελλάδα μπορεί να κρίνει το αίτημα ασύλου όσων περνούν από την Τουρκία «απαράδεκτο», υπό την έννοια ότι θα πρέπει να εξεταστεί από την Τουρκία. «Ακόμη και έτσι, θα πρέπει να δεχτεί και η Τουρκία να πάρει πίσω τους αιτούντες», επισημαίνει ο κ. Παπαγεωργίου.