Πίσω από τις κλειστές πόρτες στην εποχή της πανδημίας και του lockdown, οι φιάλες του αλκοόλ ανοίγουν πιο εύκολα και πίνονται πιο μοναχικά από ανθρώπους που μάταια προσπαθούν να ποτίσουν μια καθημερινότητα η οποία στεγνώνει διαρκώς από σχέσεις, ενδιαφέροντα και ενδιαφέρον. Τα πρώτα στοιχεία, τα εμπειρικά δεδομένα, αλλά και η εικόνα των δομών που ασχολούνται με την αντιμετώπιση της υπερβολικής χρήσης αλκοόλ επιβεβαιώνουν την ύπαρξη ενός αυξανόμενου προβλήματος.
Οι χώροι εστίασης έχουν παραμείνει κλειστοί για πολλούς μήνες, με αποτέλεσμα να έχει συρρικνωθεί η πώληση αλκοολούχων ποτών μέσω αυτού του δικτύου. Από την άλλη, όμως, οι πωλήσεις ποτών μέσω των σούπερ μάρκετ απογειώθηκαν, με αύξηση έως και 85% σύμφωνα με ορισμένες καταγραφές.
«Εχουμε αύξηση των αιτημάτων βοήθειας μέσω τηλεφωνημάτων στο πρόγραμμά μας», λέει η κ. Ελένη Βοτίκα, επιστημονικά υπεύθυνη του προγράμματος «Αλφα» του ΚΕΘΕΑ, ένα από τα λίγα προγράμματα που ειδικεύεται στην αντιμετώπιση της προβληματικής χρήσης αλκοόλ.
«Το πρόβλημα με το αλκοόλ είναι πολυπαραγοντικό, αλλά οι κοινωνικές συνθήκες παίζουν ρόλο, όχι σε ευθεία γραμμή αλλά σε αλληλεπίδραση με άλλους παράγοντες. Η ουσία είναι πως σήμερα υπάρχει μια στρεσογόνος κατάσταση, η οποία δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για ανάπτυξη εξαρτησιακής συμπεριφοράς. Στα άτομα που απευθύνονται στο “Αλφα” αυτή την περίοδο καταγράφεται αποξένωση, μοναξιά, άγχος και φόβος για το εάν θα νοσήσουν», συμπληρώνει η κ. Βοτίκα.
Οπως σημειώνει, «πριν από τα lockdowns οι άνθρωποι είχαν άλλες διεξόδους, υγιείς, ενώ τώρα κλείνονται. Σε άτομα που ήταν ήδη επιβαρυμένα επιδεινώθηκε η κατάστασή τους». Εκδηλώσεις αγχώδους διαταραχής, κατάθλιψης, ακόμα και κακοποιητικών συμπεριφορών μέσα στην οικογένεια αυξήθηκαν. Υπάρχει και η άλλη πλευρά. «Καθώς πολλά προβλήματα έγιναν πιο πιεστικά, μπορεί ο αλκοολικός σύντροφος ή συγγενής να μην αποτελεί πρώτη προτεραιότητα για το περιβάλλον του», σημειώνει η υπεύθυνη του «Αλφα».
«Την περίοδο της καραντίνας τρεις στις πέντε κλήσεις είναι για αλκοόλ. Κι αυτό παρότι η δική μας τηλεφωνική γραμμή ασχολείται μόνο με τις ουσίες. Αποκαλύπτονται έτσι και η έκταση του προβλήματος και η έλλειψη δομών», λέει στην «Κ» η κ. Χριστίνα Σωτηροπούλου, υπεύθυνη της ανοικτής τηλεφωνικής γραμμής υποστήριξης της μονάδας απεξάρτησης «18 Ανω» του ΨΝΑ (210-3617089). «Δυστυχώς είναι πολύ λίγες οι θεραπευτικές υπηρεσίες και τα εξειδικευμένα προγράμματα για το αλκοόλ, σε σχέση με τις ανάγκες που υπάρχουν. Το πρόβλημα είναι ακόμα μεγαλύτερο στην επαρχία και στα νησιά. Ανύπαρκτες είναι και οι δομές πρόληψης», συμπληρώνει η κ. Σωτηροπούλου.
Αξιοσημείωτη είναι η εικόνα που μεταφέρει η ίδια, σύμφωνα με την οποία από την περίοδο του Νοεμβρίου και μετά, ύστερα από το δεύτερο lockdown, αυξήθηκαν ιδιαίτερα τα τηλεφωνήματα σε σχέση με το πρώτο απαγορευτικό της άνοιξης, με αιτήματα για ραντεβού και βοήθεια. «Φάνηκε σαν να μπούκωσε ο κόσμος, σαν να μην αντέχει άλλο», σχολιάζει.
Βεβαίως στο πεδίο των ψυχοκοινωνικών εκδηλώσεων τίποτα δεν είναι άσπρο-μαύρο. «Στο δικό μας πρόγραμμα δεν καταγράφηκε αύξηση αιτημάτων την περίοδο αυτή. Ισως είναι αποτέλεσμα μιας λανθάνουσας μορφής κατάθλιψης. Ατομα που είναι σε εξάρτηση, μπορεί να βουλιάξουν μέσα στον φόβο και την ανασφάλεια και να μην έχουν ούτε τη δύναμη να ζητήσουν βοήθεια», λέει στην «Κ» η κ. Βασιλική Τσιουγκρή, ψυχολόγος και επιστημονικά υπεύθυνη στο «Δανάη», ένα από τα προγράμματα της μονάδας απεξάρτησης αλκοολικών του ΨΝΑ.
Ο φόβος και το άγχος μπορούν να εκδηλωθούν πολύ πιο έντονα σε ανθρώπους που αντιμετωπίζουν προβλήματα εξαρτήσεων. Η κ. Τσιουγκρή μας μίλησε μάλιστα για μια πρόσφατη περίπτωση: «Μια κυρία από τη Νέα Σμύρνη τηλεφώνησε και μας είπε πως δεν θα έρθει στο ραντεβού γιατί φοβάται μην τη σταματήσει κάποιος αστυνομικός και της κόψει πρόστιμο». Ο φόβος των προστίμων απασχολεί πολλούς. «Παρότι χορηγούμε επίσημο έγγραφο από το νοσοκομείο, αρκετοί φοβούνται. “Σε τι αστυνομικό θα πέσω;”, μας λένε», σημειώνει η κ. Τσιουγκρή.
Αρκετοί εξαρτημένοι σταμάτησαν να πηγαίνουν στις συναντήσεις, καθώς ανήκαν σε ευπαθείς ομάδες ή ήταν ηλικιωμένοι. Ανησυχούσαν, δεν ήθελαν να μπουν στις δημόσιες συγκοινωνίες, με την κατάσταση που επικρατεί. Ταυτόχρονα, στα εξωτερικά προγράμματα του ΨΝΑ οι ομάδες των έξι-οκτώ ατόμων περιορίστηκαν στους τέσσερις, για λόγους προφύλαξης από τον κορωνοϊό. «Προσπαθούμε τηλεφωνικά, αλλά δεν είναι το ίδιο», λέει η ψυχολόγος του ΨΝΑ.
«Δίνουμε μάχη για να κρατηθεί η λειτουργία του προγράμματος μέσα σε αυτές τις συνθήκες, και διά ζώσης ατομικά ή με ζευγάρια/οικογένειες και ομαδικά διαδικτυακά. Δεν είναι βεβαίως το ίδιο με τη ζωντανή επικοινωνία αλλά βοηθάει. Σήμερα έχουμε συνολικά 50 άτομα στο πρόγραμμα για το αλκοόλ και 80 σε αυτό για τον τζόγο. Υπάρχουν όμως ακόμη περισσότερα αιτήματα, αλλά τόσους μπορούμε να καλύψουμε με βάση το προσωπικό», αναφέρει η κ. Βοτίκα από το ΚΕΘΕΑ.
«Αγχος για το αύριο»
Πέρα από το άγχος για την υγεία στην εποχή του κορωνοϊού, αυτό που φαίνεται να «βασανίζει» πολύ είναι η ανασφάλεια στο οικονομικό πεδίο. «Συναντάμε πολύ μεγάλη πίεση. Εργαζόμενους στον τουρισμό ή σε εποχικά επαγγέλματα που έχουν σταματήσει. Θα μπορώ να στηρίξω τα παιδιά μου; Θα έχω τη δουλειά μου; Υπάρχει τρομερό άγχος για το αύριο. Ακόμα και σε νέα παιδιά που δούλευαν στην εστίαση», σημειώνει η κ. Τσιουγκρή.
Ολο και πιο νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν πρόβλημα με το αλκοόλ. «Παλιότερα ο αλκοολικός ήταν πάνω από 50-55 ετών ή και περισσότερο. Τώρα η κατάχρηση αλκοόλ μπορεί να ξεκινά ακόμα και από τα 25. Εχουμε ομάδα όπου η πλειονότητα είναι κάτω των 35 ετών», λέει στην «Κ» η υπεύθυνη του «Δανάη».