Η εκπαιδευτική πολιτική οφείλει να προσανατολίζει κατάλληλα το εκπαιδευτικό σύστημα ώστε να ανταποκρίνεται στον πραγματικό του ρόλο, που είναι κατεξοχήν επενδυτικός για τα άτομα που προορίζονται να στελεχώσουν την οικονομία ενός τόπου.
H επένδυση στην Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση (ΕΕΚ) σε όλο τον κόσμο έχει καίρια σημασία για την αύξηση της παραγωγικότητας, την οικονομική ανάπτυξη και την καταπολέμηση της ανεργίας. Στην Ευρώπη δε, σε ό,τι αφορά τα εκπαιδευτικά συστήματα, βρίσκεται διαρκώς στην κορυφή του ενδιαφέροντος και αποτελεί βασική προτεραιότητα. Ο λόγος είναι προφανής· τα συστήματα επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης θεωρούνται και είναι άμεσα συνδεδεμένα με την αποδοτικότητα των οικονομικών συστημάτων. Εις επίρρωσιν της ιδιαίτερης σημασίας της ΕΕΚ αξίζει να σημειωθεί ότι οι μεσοπρόθεσμες προβλέψεις του Cedefop για τη δεκαετία που διανύουμε δείχνουν ότι οι απαιτήσεις σε ό,τι αφορά τις θέσεις εργασίας, ως προς τα 2/3 τους, θα αντιστοιχούν σε χαμηλά και μεσαία προσόντα. Οι προβλέψεις αυτές του σημαντικότερου ευρωπαϊκού οργανισμού για την Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση αναδεικνύουν την ιδιαίτερη βαρύτητα που πρέπει να αποδίδεται στα συστήματα της ΕΕΚ (δηλαδή των επιπέδων 3, 4 και 5).
Τα χρόνια χαρακτηριστικά της ΕΕΚ στη χώρα μας είναι η αδυναμία της κοινωνικής της καταξίωσης, η μειωμένη ελκυστικότητά της και η συνεχώς αμφισβητούμενη αποτελεσματικότητά της, τα οποία έχουν δημιουργήσει μια εικόνα η οποία φαίνεται καθαρά στους σχετικούς δείκτες, όπου η Ελλάδα βρίσκεται για χρόνια μονίμως στις τελευταίες θέσεις των κρατών-μελών, στον δε δείκτη των δεξιοτήτων, στην τελευταία. Είναι κοινό μυστικό εξάλλου, αποδεικνύεται και από μελέτες, ότι παρά την υψηλή ανεργία των νέων, επιχειρήσεις ζητούν να κάνουν προσλήψεις και δεν βρίσκουν τις ειδικότητες που ζητούν. Κάτι δεν πάει καλά επομένως. Ούτε για το ανθρώπινο δυναμικό της χώρας ούτε για την τοπική και την εθνική οικονομία.
Οταν ένας τόσο σοβαρός τομέας χωλαίνει, οφείλουμε να παρέμβουμε. Και στην περίπτωση αυτή, η παρέμβαση της κυβέρνησης ήταν ηχηρή. Στην ουσία αλλάζουν όλα στην ΕΕΚ.
Αυτήν την περίοδο είναι σε εξέλιξη σειρά συντονισμένων, μεθοδικών και προγραμματισμένων δράσεων, οι οποίες αποσκοπούν στο να πάψει η ΕΕΚ να είναι ο «φτωχός συγγενής» και «το αποπαίδι» του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος· μια πολυετής κατάσταση που όλοι ήμασταν θεατές, αλλά όχι θιασώτες λύσεων, και ήταν σε πλήρη αντιδιαστολή με τις ευρωπαϊκές πρακτικές και προτεραιότητες.
Αλλάζουν όλα σημαίνει διαμορφώνεται το νομοθετικό πλαίσιο που διέπει την ΕΕΚ και αυτό αποτυπώθηκε στον νόμο 4763/2020 που ψηφίστηκε τον Δεκέμβριο από το Ελληνικό Κοινοβούλιο, ο οποίος τακτοποίησε σφαιρικά και ολιστικά εν πολλοίς ένα άναρχο και νεφελώδες τοπίο.
Αλλάζουν όλα σημαίνει καθιερώνεται ένα σύστημα διακυβέρνησης της ΕΕΚ σε τρία επίπεδα: κεντρικό (ΚΣΕΕΚ), περιφερειακό (ΣΣΠΑΕ) και επιστημονικό (ΚΕΕ). Τα όργανα δεν έμειναν στο επίπεδο της συγκρότησης, αλλά συνεδριάζουν, συλλέγουν ανάγκες, προτείνουν, γνωμοδοτούν και υλοποιούν τον εξορθολογισμό και τον εκσυγχρονισμό του χάρτη της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης με: στρατηγικό σχεδιασμό και πιστοποίηση τριών διακριτών επιπέδων προσόντων (3, 4 και 5), ίδρυση νέων μοντέλων δομών, όπως τα Θεματικά και Πειραματικά ΙΕΚ και τα Πρότυπα ΕΠΑΛ, με στόχο την επέκταση των μοντέλων αυτών και σε υφιστάμενες δομές, και συνολική αναβάθμιση των εγκαταστάσεων, του εξοπλισμού, των προγραμμάτων σπουδών και του ανθρώπινου δυναμικού του συνόλου των δομών Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης.
Αλλάζουν όλα σημαίνει ότι το υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων αλλάζει φυσιογνωμία: χαράζει και συνδιαμορφώνει πολιτική με τους κοινωνικούς εταίρους, τους πλέον αρμόδιους να μεταφέρουν τις πραγματικές ανάγκες της ελληνικής αγοράς, που πρέπει να αποτυπωθούν σε σύγχρονες ειδικότητες προσφερόμενες από την ΕΕΚ. Συμπράττει με Πανεπιστήμια, συνεργάζεται με Επιμελητήρια, με επιχειρήσεις, αξιοποιεί την τεχνογνωσία άλλων ευρωπαϊκών κρατών, πρωτοπόρων στον τομέα της ΕΕΚ, και βρίσκεται κοντά στους συντελεστές της εκπαιδευτικής διαδικασίας, ακούγοντας –αφουγκραζόμενο– τις ανάγκες και τα προβλήματά τους, αναζητώντας ευέλικτες λύσεις και βγαίνοντας φυσικά έξω από το παραπλανητικό και ασφαλές περιβάλλον του γραφείου, ακόμη κι εν μέσω πανδημίας.
Αλλάζουν όλα σημαίνει δίνουμε διεξόδους στους αποφοίτους της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Με το παράλληλο μηχανογραφικό δελτίο, το οποίο θα μπορούν από φέτος να συμπληρώνουν οι νέοι που συμμετέχουν στις Πανελλαδικές Εξετάσεις για να εισαχθούν σε 52 ειδικότητες που προσφέρονται σε δημόσια ΙΕΚ αρμοδιότητας ΥΠΑΙΘ και άλλων υπουργείων, οι νέοι αποκτούν μια ξεκάθαρη, συνολική, ελκυστική εικόνα για τις αναβαθμισμένες, εναλλακτικές επιλογές τους στο πλαίσιο της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης, καλύπτοντας ποιοτικά και αποτελεσματικά τον χώρο μεταξύ Λυκείου και Πανεπιστημίου.
Αλλάζουν όλα σημαίνει εξασφαλίζουμε πηγές χρηματοδότησης από το ΕΣΠΑ και το Ταμείο Ανάκαμψης, μέσω των οποίων το όραμά μας θα πάρει σάρκα και οστά: σύγχρονος εργαστηριακός εξοπλισμός για όλα τα Εργαστηριακά Κέντρα της χώρας, για τα Θεματικά και Πειραματικά ΙΕΚ, για τα Πρότυπα ΕΠΑΛ, διαμόρφωση νέων οδηγών κατάρτισης, επιμόρφωση εκπαιδευτικών/εκπαιδευτών επαγγελματικών ειδικοτήτων ΕΠΑΛ και κατάρτισης ΙΕΚ, ψηφιακή πλατφόρμα ΕΕΚ, πλήρης ψηφιοποίηση του ΕΟΠΠΕΠ, αμειβόμενη πρακτική άσκηση για τους καταρτιζόμενους στα ΙΕΚ, διεύρυνση του θεσμού της μαθητείας, ίδρυση Γραφείων Επαγγελματικής Ανάπτυξης και Σταδιοδρομίας (ΓΕΑΣ) στα ΙΕΚ, Παρατηρητήριο Μετάβασης στην αγορά εργασίας, εφαρμογή ΤΠΕ εξ αποστάσεως μάθησης στα ΙΕΚ είναι μερικά από τα έργα που έχουν ήδη δρομολογηθεί και θα συμβάλουν στον εκσυγχρονισμό της ΕΕΚ.
Η ΕΕΚ δεν έτυχε μέχρι τώρα της δέουσας προσοχής της πολιτείας, αλλά βρίσκεται στην κορυφή του ενδιαφέροντος της σημερινής κυβέρνησης. Κάποιες εκ των προαναφερόμενων αλλαγών θα φανούν από τον Σεπτέμβριο, κάποιες θέλουν τον χρόνο τους, αλλά έχουν μπει τα θεμέλια και έχουν δρομολογηθεί. Ενα είναι σίγουρο: το τοπίο αλλάζει, οι ευκαιρίες πληθαίνουν, το χρωστάμε στους νέους και στην ελληνική κοινωνία και οικονομία.
* Ο κ. Γεώργιος Βούτσινος είναι γενικός γραμματέας Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης, Διά Βίου Μάθησης και Νεολαίας Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων.