Η χώρα μας ξεχωρίζει διεθνώς γιατί δεν έχει εθνικό σύστημα αξιολόγησης και λογοδοσίας της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Το θέμα της αξιολόγησης έφερε το 2010, μετά από 30 χρόνια, η κ. Άννα Διαμαντοπούλου, ενταγμένο στη συνολική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του Νέου Σχολείου. Εφαρμόστηκε Πιλοτικά σε 500 σχολεία (συμμετείχαν εθελοντικά) το Πρόγραμμα «Αυτοαξιολόγηση του Έργου της Σχολικής Μονάδας», άνοιξε τη συζήτηση για την αξιολόγηση και άφησε πολλά χρήσιμα δεδομένα. Στη συνέχεια ο κ. Αρβανιτόπουλος εισήγαγε την εξωτερική αξιολόγηση, η οποία εφαρμόστηκε μόνο σε στελέχη.
O ΟΟΣΑ επισημαίνει ότι υπάρχουν σήμερα σημαντικοί παράγοντες που οδηγούν στην εφαρμογή αξιοκρατικού και δίκαιου συστήματος αξιολογήσεων και ανταμοιβών για τους εκπαιδευτικούς, όπως η αυξημένη ζήτηση για αποτελεσματικότητα, ισότητα και ποιότητα στην εκπαίδευση, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις, η τάση στην εκπαίδευση προς μια μεγαλύτερη αυτονομία των σχολείων, οι ανάγκες στην τεχνολογία πληροφορικής, και η εμπιστοσύνη στα αποτελέσματα των αξιολογήσεων για λήψη αποφάσεων βάσει στοιχείων.
Το νέο πολυνομοσχέδιο «Αναβάθμιση του Σχολείου και ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών», που έφερε στη βουλή η υπουργός Παιδείας κ. Κεραμέως, εισάγει τρία ζητήματα που παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ποιότητα του εκπαιδευτικού έργου. Το πρώτο είναι το σύστημα επιλογής των στελεχών με αξιοκρατικές και διαφανείς διαδικασίες, που συμβάλλει στην αποκομματικοποίηση της διοίκησης της εκπαίδευσης και στην οικοδόμηση της εμπιστοσύνης όλων των εμπλεκομένων. Το δεύτερο ζήτημα είναι η ενίσχυση της αυτονομίας της σχολικής μονάδας, ώστε να λειτουργήσει ως δημιουργική κοινότητα μάθησης. Ο ρόλος των εκπαιδευτικών κρίνεται καίριος στην υλοποίηση εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων, αν λάβει κανείς υπόψη ότι είναι αυτοί που υλοποιούν την εκπαιδευτική πολιτική, είναι αυτοί που βρίσκονται στην καρδιά της μαθησιακής διαδικασίας. Η συμμετοχή των εκπαιδευτικών στη λήψη σημαντικών αποφάσεων για τη λειτουργία του σχολείου, όπως εξασφαλίζεται μέσα από την πολιτική της αυτονομίας των σχολείων, ενισχύει την εμπιστοσύνη στους εκπαιδευτικούς, καθώς εδραιώνει την αίσθηση πως συμβάλλουν και οι ίδιοι στην αλλαγή, τούς κινητοποιεί προς την υλοποίησή της και ενισχύει ακόμα περισσότερο τη δέσμευσή τους.
Το τρίτο ζήτημα είναι η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, αλλά και όλων των στελεχών. Το νέο ΝΣ εισάγει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για την αξιολόγηση των σχολείων, που αφορά την αξιολόγηση μαθητών, εκπαιδευτικών, διευθυντών σχολείων, στελεχών της εκπαίδευσης, σχολείων και εκπαιδευτικού συστήματος, η οποία συνδέεται με την επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών, την ενίσχυση της αυτονομίας της σχολικής μονάδας, και τα μαθησιακά αποτελέσματα στο τέλος κάθε βαθμίδας με την θέσπιση του «ελληνικού PISA». Επομένως η αξιολόγηση διευρύνεται και γίνεται πολύ χρήσιμη για να κατανοηθούν τα μαθησιακά αποτελέσματα, για την παροχή πληροφοριών στους γονείς και την ευρύτερη κοινωνία ως προς την απόδοση του εκπαιδευτικού συστήματος, καθώς και για τη βελτίωση των σχολείων. Τα αποτελέσματα αυτών των αξιολογήσεων αποτελούν κρίσιμα στοιχεία, προκειμένου να διαπιστωθεί πόσο καλά αποδίδουν τα σχολεία, να εντοπιστούν εκείνοι οι τομείς στους οποίους έχουν καλές επιδόσεις, καθώς και εκείνοι οι οποίοι χρειάζονται βελτίωση.
Επιπροσθέτως η αξιολόγηση εξυπηρετεί και προάγει τους εκπαιδευτικούς στόχους και ευθυγραμμίζεται με τους μαθησιακούς στόχους, ενώ διασφαλίζει ότι οι εκπαιδευτικοί στόχοι γίνονται πλήρως κατανοητοί από τους σχολικούς παράγοντες. Επικεντρώνεται στη βελτίωση των πρακτικών που εφαρμόζονται στην τάξη, αποκτώντας εκπαιδευτική αξία αφού επιφέρει οφέλη στους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς.
Η αξιολόγηση και η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών υποστηρίζεται από τις νέες δομές, που προβλέπει το πολυνομοσχέδιο και την ίδρυση νέων θέσεων στελεχών με αμιγώς παιδαγωγικό χαρακτήρα στο αυτόνομο σχολείο. Στα σχολεία εισάγονται τρεις νέοι θεσμοί, οι Μέντορες, οι Συντονιστές Τάξης και οι Υπεύθυνοι Μαθημάτων. Οι Μέντορες θα καθοδηγούν τους νεοδιόριστους εκπαιδευτικούς και θα μεριμνούν για την προσαρμογή τους στο εκπαιδευτικό περιβάλλον, οι Συντονιστές θα ασχολούνται με προβλήματα που προκύπτουν σε κάθε τάξη και οι Υπεύθυνοι Μαθημάτων θα ασχολούνται με την ενδοσχολική επιμόρφωση. Ταυτόχρονα οι Διευθυντές Σχολείων θα είναι υποχρεωμένοι να διοργανώνουν ετησίως επιμορφώσεις των εκπαιδευτικών τους, που θα γίνονται από τους ίδιους, από εξωτερικούς εκπαιδευτικούς ή πανεπιστημιακούς.
Η θέσπιση των Συμβούλων Εκπαίδευσης και των Εποπτών Ποιότητας της Εκπαίδευσης, των οποίων ο ρόλος εστιάζει στο κέντρο της μαθησιακής πράξης, με βασικό έργο την παιδαγωγική και επιστημονική καθοδήγηση των εκπαιδευτικών, την εφαρμογή των προγραμμάτων σπουδών, την επίτευξη των μαθησιακών στόχων, την επιμόρφωση και ενθάρρυνση για επιστημονική έρευνα και ανάπτυξη καινοτόμων πρωτοβουλιών στο χώρο της εκπαίδευσης, και την γενική και ειδική διδακτική αξιολόγηση θα συμβάλει ουσιαστικά στην ποιότητα του εκπαιδευτικού έργου, στην αλλαγή της εσωτερικής κουλτούρας των σχολείων, στην βελτίωση των εκπαιδευτικών, και κυρίως στην βελτίωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων.
Η ποιότητα της εκπαίδευσης είναι συλλογική ευθύνη, για το λόγο αυτό η οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ πολιτείας, κομμάτων, εκπαιδευτικών συνδικάτων και εκπαιδευτικών, η αποκέντρωση του εκπαιδευτικού συστήματος και η αξιολόγηση θεωρούνται βασικά στοιχεία για τη βελτίωση της ποιότητας, της ισότητας και της αποτελεσματικότητας της εκπαίδευσης.
Αν στα παραπάνω προστεθούν τα Νέα Προγράμματα Σπουδών, τα Πρότυπα-Πειραματικά Σχολεία, το ψηφιακό σχολείο, η διετής υποχρεωτική προσχολική αγωγή, ένα ενισχυμένο σύστημα εκπαίδευσης και επιλογής εκπαιδευτικών έχουμε ελπίδα να προλάβουμε τον αγώνα δρόμου για το σχολείο του 21ου αι.