Εναν σχεδιασμό που ξεκινάει από τη βάση και περιλαμβάνει τους κατοίκους και τους εμπλεκόμενους φορείς στις κατεστραμμένες περιοχές προτείνει η κ. Γεωργία Μαυρομμάτη, η οποία είναι επίκουρη καθηγήτρια Οικολογικών Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης, στη Βοστώνη. Στη συνέντευξή της στην «Κ» η κ. Μαυρομμάτη ζητεί συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας και στην πρόληψη, φέρνοντας παράδειγμα τη Νεβάδα των ΗΠΑ, όπου χρηματοδοτούνται οι δράσεις των πολιτών που συμμετέχουν σε δράσεις καθαρισμού του δάσους, ενώ παρουσιάζει και λύσεις που προσφέρει η τεχνολογία στην πρόληψη των δασικών πυρκαγιών.
– Μετά τη μεγάλη καταστροφή στη βόρεια Εύβοια συγκροτήθηκε η ειδική επιτροπή για την ανασυγκρότηση της περιοχής. Από πού θα πρέπει να ξεκινήσει ο σχεδιασμός και τι ορίζοντα πρέπει να έχει;
– Ο σχεδιασμός θα πρέπει να ξεκινήσει από τη βάση, δηλαδή τους κατοίκους και τους εμπλεκόμενους φορείς της περιοχής που πλήττονται έμμεσα και άμεσα από τις επιπτώσεις της πυρκαγιάς. Εχουμε παρατηρήσει ότι σε ανάλογες περιπτώσεις η συμμετοχή των πολιτών στον στρατηγικό σχεδιασμό είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να προσδιοριστούν προτεραιότητες, να αποτυπωθούν και να επιλυθούν συγκρουόμενα συμφέροντα, και να δημιουργηθούν οι κατάλληλες σχέσεις εμπιστοσύνης ανάμεσα στους επιστήμονες, κοινωνικούς σχεδιαστές, πολίτες και άλλους εμπλεκόμενους φορείς. Αυτό είναι σημαντικό γιατί δεν έχει νόημα να σχεδιαστεί η ανασυγκρότηση μιας περιοχής χωρίς την προθυμία των κατοίκων και των εμπλεκόμενων φορέων να προχωρήσουν στην υλοποίηση που προβλέπει ο σχεδιασμός. Με άλλα λόγια, δεν θέλουμε το ελληνικό κράτος να κάνει μια επένδυση που θα αποτύχει ή θα χαρακτηριστεί μερικώς επιτυχημένη. Επιπλέον είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η ανάκαμψη του οικοσυστήματος και της περιοχής θα είναι αργή ακόμα και εάν ξεκινήσουμε αύριο την υλοποίηση της ανασυγκρότησης. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα δούμε άμεσα τα οφέλη, αλλά κάνουμε μια επένδυση για τα παιδιά μας, τα εγγόνια μας και τις μελλοντικές γενιές.
– Μπορούμε να αποτιμήσουμε το κόστος της καταστροφής; Πέρα από την απώλεια των εκατοντάδων χιλιάδων στρεμμάτων.
– H οικονομική αποτίμηση του κόστους της καταστροφής είναι εξαιρετικά δύσκολη και είναι σύνηθες να μην μπορούμε να εκτιμήσουμε όλα τα κόστη (απολεσθέντα οφέλη λόγω της καταστροφής). Για παράδειγμα, ένα δάσος προσφέρει οικοσυστημικές υπηρεσίες που συνεισφέρουν άμεσα στην ανθρώπινη ευημερία, όπως το ξύλο, τα φαρμακευτικά φυτά, τα βιοκαύσιμα, το νερό για άρδευση, και άλλες υπηρεσίες που είναι εξίσου σημαντικές και συνεισφέρουν έμμεσα στην ανθρώπινη ευημερία, όπως η διατήρηση της βιοποικιλότητας, η προστασία από πλημμύρες, η ρύθμιση του κλίματος. Το βασικό μας πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχουν αγορές για όλα τα οφέλη, καθώς και ότι οι άνθρωποι έχουν περιορισμένη γνώση αυτών των οφελών ή αποκλείονται από τη διαδικασία αποτίμησής τους. Αν θέλουμε να αποτιμήσουμε το κόστος της καταστροφής θα πρέπει, όπως αναφέρω παραπάνω, να συμμετάσχουν σε αυτήν τη διαδικασία οι κάτοικοι και οι εμπλεκόμενοι φορείς άμεσα και να αποτυπώσουμε αυτές τις αξίες όχι μόνο ποσοτικά αλλά και ποιοτικά μέσα από ουσιαστικό διάλογο και συνεργασία. Επιπλέον, το κόστος καταστροφής δεν περιορίζεται μόνο στα σύνορα της βόρειας Εύβοιας, καθώς και οι γύρω περιοχές και η Αττική έχουν επηρεαστεί από την πυρκαγιά της βόρειας Εύβοιας.
– Οι ειδικοί μιλούν για επένδυση στην πρόληψη και όχι στην καταστολή. Με βάση το επιστημονικό σας πεδίο, ποια στοιχεία που έχουν ήδη εφαρμοστεί αλλού μπορούμε να μελετήσουμε για να εφαρμόσουμε αντίστοιχες πολιτικές στην Ελλάδα;
– Η πρόληψη των δασικών πυρκαγιών περιλαμβάνει όλα τα εργαλεία που έχουν σκοπό τη μείωση της πιθανότητας εκδήλωσης ή εξάπλωσης πυρκαγιών. Η πιθανότητα αυτή δεν μπορεί να γίνει μηδέν, γιατί η φωτιά είναι αναπόσπαστο κομμάτι του φυσικού συστήματος, αλλά μπορεί να μειωθεί αρκετά ώστε να περιοριστεί το κόστος της καταστροφής. Για να διερευνήσουμε τα κατάλληλα μέτρα πρόληψης θα πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε το φαινόμενο των πυρκαγιών στα μεσογειακά δάση και να λάβουμε υπόψη μας τη σχέση τους με την κοινωνικοοικονομική δραστηριότητα. Για παράδειγμα, η συνύπαρξη οικισμών και δασών αυξάνουν την πιθανότητα πυρκαγιών, αλλά ταυτόχρονα και τον κίνδυνο για ανθρώπινες απώλειες. Οπότε χρειαζόμαστε ένα θεσμικό πλαίσιο που θα ενσωματώνει τον κίνδυνο πρόκλησης πυρκαγιών στον χωροταξικό σχεδιασμό. Επιπλέον θα πρέπει να υπάρχει συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας στην πρόληψη των πυρκαγιών μέσα από την ενημέρωση των κατοίκων, δημιουργώντας τις συνθήκες να γίνουν μέρος της λύσης. Για παράδειγμα, στην πολιτεία της Νεβάδας, στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, χρηματοδοτούνται δράσεις πολιτών που συμμετέχουν σε δράσεις καθαρισμού του δάσους και των κατοικιών τους και στις οποίες συμμετέχουν και διάφοροι πολιτειακοί και ομοσπονδιακοί φορείς. Επομένως, η πρόληψη των πυρκαγιών περιλαμβάνει ένα σύνολο μέτρων και απαιτεί τη συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων, όπως για παράδειγμα δασολόγων, μηχανικών, πολιτών, τοπικών φορέων και Πυροσβεστικής.
– Η κλιματική αλλαγή φέρνει όλο και περισσότερες δασικές πυρκαγιές. Πώς μπορούμε να προφυλαχθούμε καλύτερα για να θωρακιστούμε άμεσα τα επόμενα χρόνια;
– Η κλιματική αλλαγή αποτελεί ένα ζήτημα που θα μας απασχολήσει αρκετά τα επόμενα χρόνια, αν θέλουμε να θωρακίσουμε την κοινωνία από τις επιπτώσεις της. Σε εθνικό επίπεδο πρέπει να μειώσουμε τις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου και να κάνουμε επενδύσεις για να μετριάσουμε τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Για παράδειγμα, η μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου μπορεί να γίνει με τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως είναι η αιολική ενέργεια και η ηλιακή ενέργεια. Προς αυτήν την κατεύθυνση, η Ελλάδα αυτήν τη στιγμή παράγει περίπου το 31% της ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ. Οσον αφορά τον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, η έκθεση του ΟΗΕ που δημοσιεύτηκε πριν από λίγες ημέρες είναι σαφής ότι θα πρέπει να προετοιμαστούμε για όλο και συχνότερα έντονα καιρικά φαινόμενα που μπορεί να οδηγήσουν σε δασικές πυρκαγιές. Ο συνδυασμός παρατεταμένης ξηρασίας και υψηλής θερμοκρασίας αποτελεί έναν επικίνδυνο «εμπρηστικό» μηχανισμό και είναι μια σημαντική παράμετρος για τον περιβαλλοντικό, οικονoμικό και κοινωνικό σχεδιασμό.
Νέες τεχνολογίες
– Τι λύσεις προσφέρει η τεχνολογία και ποια εργαλεία της μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε άμεσα;
– Οι επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες έχουν πολλά να προσφέρουν στην πρόληψη και αντιμετώπιση των πυρκαγιών. Χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Αυστραλία έχουν επενδύσει εκατομμύρια δολάρια στην έρευνα και ανάπτυξη αισθητήρων, drones και τεχνητής νοημοσύνης, για να εμποδίσουν ή να περιορίσουν μια δασική πυρκαγιά. Για παράδειγμα, με τη χρήση αισθητήρων που λειτουργούν χωρίς μπαταρίες και μπορούν να τοποθετηθούν πάνω στα δέντρα (από την κίνηση των οποίων φορτίζονται) μπορεί να ανιχνευθεί άμεσα μια δασική πυρκαγιά ή με τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να προβλεφθεί η πιθανότητα δασικής πυρκαγιάς. Ολα αυτά απαιτούν επενδύσεις σε έρευνα και τεχνολογία, δημιουργώντας μια ευκαιρία στην Ελλάδα να πρωτοστατήσει σε αυτόν τον χώρο.