Η ελεύθερη κυκλοφορία των Ευρωπαίων πολιτών έχει διευκολυνθεί σημαντικά από τη σταδιακή κατάργηση των ελέγχων στα σύνορα εντός της Ε.Ε. Τούτο αναπόφευκτα κατέστησε ευκολότερη και τη διαμεθοριακή δράση των εγκληματιών, με αποτέλεσμα το διασυνοριακό έγκλημα να αποτελεί μια σημαντική πρόκληση, την οποία ο χώρος ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης επιδιώκει να αντιμετωπίσει με την πρόβλεψη και λήψη μέτρων για την προώθηση της δικαστικής συνεργασίας μεταξύ των κρατών – μελών σε ποινικές υποθέσεις.
Η αρχή της αμοιβαίας αναγνώρισης των δικαστικών αποφάσεων και διαταγών αποτελεί τη βάση της δικαστικής συνεργασίας και σε ποινικές υποθέσεις. Τα κυριότερα βήματα που έχουν λάβει χώρα στον τομέα της δικαστικής συνεργασίας σε επίπεδο Ε.Ε. αποτυπώνονται αφενός στην αποδοχή κοινών ελαχίστων προτύπων για τις ποινικές διαδικασίες σε επίπεδο δικονομικής τάξεως, η οποία εκτείνεται σε ουσιαστικό επίπεδο στην καταπολέμηση σύνθετων διασυνοριακών αδικημάτων –που απαιτούν, αν όχι επιβάλλουν, τη συνεργασία περισσότερων εννόμων τάξεων–, όπως η τρομοκρατία, η διαφθορά, το ηλεκτρονικό έγκλημα συνολικά, η απάτη και η νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και αφετέρου στην ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των κρατών – μελών και των οργανισμών της Ε.Ε. και στην ευρεία και αποτελεσματική προστασία των θυμάτων. Ο οργανισμός της Ε.Ε. για τη συνεργασία στον τομέα της ποινικής δικαιοσύνης (Eurojust) και η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO) αποτελούν τους βασικούς «θεσμούς» που διασφαλίζουν τη δικαστική συνεργασία των κρατών – μελών για ποινικής φύσεως υποθέσεις.
Παρά το γεγονός πως η πανδημία επηρέασε σε μεγάλο βαθμό όλο τον κόσμο, οι δικαστικές αρχές σε ολόκληρη την Ε.Ε., αλλά και εκτός αυτής, εξακολούθησαν να εντείνουν τη συνεργασία τους και να διασφαλίζουν την αποφασιστική δικαστική αντίδραση στο σοβαρό διασυνοριακό έγκλημα και την τρομοκρατία. Βρίσκονταν σε στενή συνεργασία με τις αρχές επιβολής του νόμου και άλλους εταίρους στην αλυσίδα της ποινικής δικαιοσύνης και χρησιμοποίησαν τη Eurojust ως κόμβο διασύνδεσης και ανταλλαγής πληροφοριών, αξιοποιώντας τη στήριξη μέσω εξατομικευμένων μέσων, την τεχνογνωσία και τη χρηματοδότηση στον τομέα της δικαστικής συνεργασίας. Στο πλαίσιο της ενίσχυσης της δικαστικής συνεργασίας και της συμμόρφωσης της χώρας μας προς τις διεθνείς υποχρεώσεις της, το υπουργείο Δικαιοσύνης ανέλαβε συγκεκριμένες πρωτοβουλίες. Μια από αυτές ήταν η ψήφιση του νόμου 4786/2021 για την εφαρμογή των διατάξεων του κανονισμού (Ε.Ε.) 2017/ 1939 του Συμβουλίου της 12ης Οκτωβρίου 2017. Ο νόμος εισάγει στην εσωτερική έννομη τάξη διατάξεις που αφορούν τον καθορισμό των αρμοδιοτήτων της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, ορίζει τα προσόντα των υποψηφίων για τη θέση του Ευρωπαίου εισαγγελέα και των Ευρωπαίων εντεταλμένων εισαγγελέων και ρυθμίζει τη σύσταση, τη στελέχωση και τη λειτουργία του γραφείου των Ευρωπαίων εντεταλμένων εισαγγελέων. Με τη σύσταση του Γραφείου Ευρωπαίων εντεταλμένων εισαγγελέων και τη συνεργασία αυτού με την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία σκοπείται η επίτευξη ταχύτερης και αποτελεσματικότερης αντιμετώπισης των εγκληματικών φαινομένων που στρέφονται κατά των οικονομικών συμφερόντων της Ε.Ε. και η διασφάλιση μιας στενότερης και αποδοτικότερης συνεργασίας των κρατών – μελών της Ενωσης για τον παραπάνω σκοπό.
Οι μακροπρόθεσμοι στόχοι του θεσμού της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας κινούνται σε δύο κατευθύνσεις: από τη μια πλευρά επιδιώκεται η αποτρεπτική λειτουργία του θεσμού έναντι όσων επιχειρούν να επιβουλευθούν τα οικονομικά συμφέροντα της Ευρωπαϊκής Ενωσης και από την άλλη πλευρά δημιουργείται δι’ αυτής ένα ισχυρό πλέγμα προστασίας τόσο της Ενωσης όσο και των απαρτιζόντων αυτήν κρατών – μελών, μέσω της ενίσχυσης της συνεργασίας για την καταπολέμηση των αξιόποινων πράξεων που στρέφονται εις βάρος του προϋπολογισμού της. Το όφελος από την εξέλιξη αυτή είναι η εμπέδωση της επιτυχούς συνεργασίας μεταξύ των κρατών – μελών και η ουσιαστική αποτύπωση στο εκάστοτε εσωτερικό δίκαιο των κοινών εκείνων κανόνων που θα μεταφέρουν την καταπολέμηση του διεθνικού εγκλήματος από το επίπεδο της θεωρίας στο επίπεδο της στοχευμένης δράσης.
Μια ακόμα πρόσφατη νομοθετική πρωτοβουλία ήταν και η ψήφιση του νόμου 4816/2021, με τον οποίο ενσωματώθηκε στην εσωτερική μας έννομη τάξη η Οδηγία (Ε.Ε.) 2018/1673 σχετικά με την πρόληψη και καταστολή της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας. Η εν λόγω νομοθετική πρωτοβουλία αναδιαμόρφωσε και ενίσχυσε σημαντικά το θεσμικό πλαίσιο, ώστε αφενός να ευθυγραμμίζεται με την επιδιωκόμενη προώθηση της συνεργασίας της χώρας μας με τις αλλοδαπές έννομες τάξεις και αφετέρου να επιτυγχάνει βελτίωση των δεικτών προσαρμογής μας με τις εγγυήσεις που τάσσει η ευρωπαϊκή δικαιοταξία.
* Ο Γιώργος Κώτσηρας είναι υφυπουργός Δικαιοσύνης, βουλευτής Δυτικής Αττικής Ν.Δ.