Την πλήρη απαγόρευση της αλιείας στο 10% των ελληνικών χωρικών υδάτων και την επέκταση των θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών από το 22% στο 30% αποφάσισε η κυβέρνηση. Τη σημαντική αυτή δέσμευση ανακοίνωσε το βράδυ της Παρασκευής ο ίδιος ο πρωθυπουργός από τη Μασσαλία, συμμετέχοντας στο συνέδριο της Διεθνούς Ενωσης Προστασίας της Φύσης (ICUN). Με πρωτοβουλία της Γαλλίας το επιστημονικό συνέδριο έλαβε φέτος πολιτικό χαρακτήρα, καθώς παρουσιάστηκε το σχέδιο «Μεσόγειος, μια υποδειγματική θάλασσα έως το 2030», με έξι δεσμεύσεις για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και την προστασία των μεσογειακών οικοσυστημάτων.
Το οικοσύστημα της Μεσογείου θεωρείται από τα σημαντικότερα στον κόσμο, ταυτόχρονα όμως είναι και από τα πλέον ευάλωτα. Με γαλλική πρωτοβουλία και τη συμμετοχή της Ισπανίας και του Μονακό πέρυσι άρχισε η δημιουργία μιας «συμμαχίας» μεσογειακών χωρών, η οποία θα αναλάβει συγκεκριμένες δεσμεύσεις έως το 2030. Επειτα από διαβούλευση με τους διαφόρους περιβαλλοντικούς οργανισμούς που ασχολούνται με την προστασία της Μεσογείου (όπως η Σύμβαση της Βαρκελώνης, η Ενωση για τη Μεσόγειο, το WestMED και άλλες), το τελικό κείμενο παρουσιάστηκε χθες στη Μασσαλία με την αφορμή του επιστημονικού συνεδρίου ICUN (που καταρτίζει τον περίφημο «Ερυθρό κατάλογο» των απειλούμενων ειδών στον πλανήτη, ο οποίος αποτελεί τη Βίβλο όλων των περιβαλλοντικών πολιτικών διεθνώς). Η πολιτική αυτή επιλογή του Γάλλου πρωθυπουργού Εμανουέλ Μακρόν, η οποία καθυστέρησε λόγω κορωνοϊού, έρχεται να ενισχύσει την ευρωπαϊκή δυναμική σε θέματα περιβάλλοντος ενόψει της συνόδου του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή (COP26) τον Νοέμβριο στη Γλασκώβη.
Το σχέδιο «Μεσόγειος, μια υποδειγματική θάλασσα έως το 2030» περιλαμβάνει έξι δεσμεύσεις για τις χώρες που θα το υπογράψουν (μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, καθώς γι’ αυτόν τον σκοπό ταξίδεψαν την Παρασκευή στη Μασσαλία ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και ο υφυπουργός Περιβάλλοντος Γιώργος Αμυράς). Το σχέδιο εστιάζει στις τέσσερις βασικές προκλήσεις για τη μεσογειακή λεκάνη, δηλαδή την απώλεια βιοποικιλότητας, την υπεραλίευση, τη θαλάσσια ρύπανση ιδίως από τα πλαστικά και την επιβάρυνση από τις θαλάσσιες μεταφορές.
Η βασικότερη από τις δεσμεύσεις που θα αναλάβει και η Ελλάδα είναι η απαγόρευση της αλιείας στο 10% των εθνικών χωρικών υδάτων και η αύξηση των θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών στο 30% (από 22% σήμερα). Η αυστηρή προστασία του 10% των ελληνικών θαλασσών πρακτικά σημαίνει ότι το ένα τρίτο των θαλάσσιων περιοχών Natura της χώρας θα λειτουργήσουν ως «πυρήνες βιοποικιλότητας», επιτρέποντας την αναπαραγωγή των ειδών (άρα και την αύξηση των ιχθυοαποθεμάτων, που ενδιαφέρει οικονομικά την ελληνική αλιεία) αλλά και την εξισορρόπηση της θαλάσσιας βιοποικιλότητας από τις πιέσεις. Μέχρι σήμερα οι απαγορεύσεις στην αλιεία είναι πολύ περιορισμένες τοπικά, λ.χ. στη Γυάρο, ενώ πολλές ανάλογες προτάσεις από τοπικές κοινωνίες προσκρούουν επί χρόνια στην άρνηση του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, που χειρίζεται τα θέματα αλιείας. Συχνά δε οι προτάσεις αυτές κατετίθεντο ή είχαν την υποστήριξη τοπικών αλιευτικών συλλόγων, όπως λ.χ. στην Αμοργό ή τη Σαντορίνη, καθώς οι αλιείς επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από τη μείωση των ιχθυαποθεμάτων και έχουν πειστεί για την ανάγκη θέσπισης περιορισμών.
Απώλεια βιοποικιλότητας
Περαιτέρω, πρόθεση της νέας ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας είναι οι χώρες που θα συμμετάσχουν να μην περιοριστούν στο θεσμικό κομμάτι, αλλά να δημιουργήσουν ολοκληρωμένα πλαίσια προστασίας για τις θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές, ώστε αυτές να μην παραμείνουν «στα χαρτιά». Να σημειωθεί ότι σύμφωνα με έκθεση του διεθνούς WWF, εθνικά θαλάσσια πάρκα καλύπτουν σήμερα το 9,68% της Μεσογείου, όμως μόλις το 1,27% της μεσογειακής λεκάνης προστατεύεται αποτελεσματικά. Σύμφωνα με την ίδια πηγή, η προστασία του 30% της Μεσογείου και η θέσπιση ουσιαστικών απαγορεύσεων στην αλιεία είναι ο μόνος αποτελεσματικός τρόπος για να σταματήσει η ραγδαία απώλεια της βιοποικιλότητας.
Ολοκλήρωση μελετών
Περαιτέρω, ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε από τη Μασσαλία τη δέσμευση της κυβέρνησης να ολοκληρώσει το προστατευτικό καθεστώς όλων των περιοχών Natura 2000 της χώρας (ηπειρωτικών και θαλάσσιων), μεταξύ των οποίων και το 8% των θαλάσσιων περιοχών Natura που θα προστεθεί τώρα, έως το τέλος του 2022. Η δέσμευση αυτή αναφέρεται στην ολοκλήρωση των Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών που βρίσκονται σε εξέλιξη εδώ και δύο χρόνια (και παρουσίασαν αδικαιολόγητες από πλευράς υπουργείου Περιβάλλοντος καθυστερήσεις) και τη θέσπισή τους με προεδρικά διατάγματα. Η έγκαιρη ολοκλήρωση του προστατευτικού καθεστώτος των περιοχών Natura 2000 –για την έλλειψη του οποίου η Ελλάδα έχει καταδικαστεί από το Ευρωδικαστήριο– έχει μεγάλη σημασία καθώς συμπίπτει με την έναρξη της ανάθεσης των τοπικών πολεοδομικών σχεδίων για το μεγαλύτερο μέρος της χώρας, τα οποία πρέπει να λάβουν υπόψη τις αποφάσεις των ειδικών για τις προστατευόμενες περιοχές στον πολεοδομικό σχεδιασμό.
Δεσμεύσεις
Οι υπόλοιπες δεσμεύσεις στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας, τις οποίες ο Ελληνας πρωθυπουργός ανακοίνωσε στη Μασσαλία, είναι:
― Να ολοκληρωθεί η κατάρτιση θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού και σχεδίων ολοκληρωμένης διαχείρισης της παράκτιας ζώνης μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης.
― Να αναθεωρηθεί ο χωροταξικός σχεδιασμός για τις υδατοκαλλιέργειες, προκειμένου να αποφεύγονται συγκρούσεις με άλλες δραστηριότητες στη θάλασσα και την παράκτια ζώνη και να περιοριστεί το «αποτύπωμά» τους στη θαλάσσια ισορροπία.
― Να αναπτυχθεί μια βιώσιμη στρατηγική για τον τουρισμό, η οποία να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά την επίδραση του τουρισμού και να εντάξει με σαφήνεια την προστασία της βιοποικιλότητας στον σχεδιασμό για την τουριστική ανάπτυξη θαλάσσιων και παράκτιων περιοχών.
― Να διασφαλιστεί ότι η Ελλάδα θα πετύχει τον στόχο μείωσης της θαλάσσιας ρύπανσης από σκουπίδια κατά 50% έως το 2030 και των μικροπλαστικών που καταλήγουν στο υδάτινο περιβάλλον κατά 30%.
Να σημειωθεί ότι η Ελλάδα θα γίνει η δεύτερη χώρα, μετά τη Γαλλία, που θα αναλάβει την προεδρία της νέας μεσογειακής «συμμαχίας» (το 2023), επιβλέποντας την εφαρμογή του σχεδίου δράσης.