Ο Pablo δεν χρειάζεται συστάσεις. Ο Aalem ίσως ναι. Εάν και γνωρίζουμε όλοι πάνω κάτω την ιστορία του: ένα αγόρι 16 χρονών, από ένα μικρό χωριό στα ορεινά βουνά του Αφγανιστάν, πριν από κάποια χρόνια μετά από μια άγρια έφοδο από τους Ταλιμπάν, η οικογένεια του από την φυλή Hazara αναγκάστηκε σε φυγή. Πρώτη στάση στο Ιράν, μετά Τουρκία και πια ολομόναχος, χωρίς κανέναν δικό του, εδώ σε νησί του Βόρειου Αιγαίου και τέλος σε δομή στην Αθήνα. Εκεί είχα την τύχη να τον γνωρίσω μέσω ενός αξιόλογου προγράμματος mentoring για ανήλικα προσφυγόπουλα. Ο Aalem στην αρχή ντροπαλός, στα πρώτα zoom καλά-καλά δεν με κοίταζε στα μάτια, το βλέμμα του διαγώνια, αλλού. Το κοινό μας στοιχείο όμως, η αγάπη του για την ζωγραφική (ο λόγος κιόλας που μας ταίριαξαν), σιγά σιγά έσπασε την αρχική αμηχανία. Μικρές ταινίες κινούμενων σχεδίων και δείγματα ζωγραφικής καλλιτεχνών μας δώσανε την αφορμή για συζήτηση για το προς τα πού θέλει να προσανατολιστεί, και για την δικιά του προσωπική ζωή, στην αρχή με σπαστά Αγγλικά και διερμηνέα και μετά μόνος του με όλο και περισσότερη αυτοπεποίθηση γλωσσική.
Όταν πριν λίγες μέρες λοιπόν μου ανακοίνωσε με μεγάλη ανακούφιση ότι έφθασε στο τέλος της Οδύσσειας του και πως μετακομίζει οριστικά στην Γαλλία (δεν ξέρει πού ακόμα, ούτε γνωρίζει την γλώσσα αλλά δεν έχει σημασία γιατί αυτό που θα μας φαινόταν εμάς βουνό είναι για αυτόν το πιο εύκολο κομμάτι της διαδρομής) των ρώτησα εάν θέλει πριν φύγει να πάμε μαζί επίσκεψη σε ένα μουσείο για να δει ζωγραφική. Και κάπως έτσι ο Pablo γνώρισε τον Aalem.
Ομολογώ δεν το περίμενα, αλλά με το που αντίκρισε το πίνακα του Pablo, κοντοστάθηκε, πήρε με βαθιά ανάσα και σιωπηλός άρχισε έναν δικό του έντονο διάλογο με την ζωγραφική ωσάν εκείνη στην στιγμή να συνέβαινε κάτι ιερό, μια επικοινωνία διαγενεακή, διαπολιτισμική, μια ανακάλυψη για αυτόν τρομερά σημαντική. Αφού πέρασε αρκετός χρόνος ψέλλισε χαμηλόφωνα – this is so beautiful.
Vincent, Georges, Toulouse: σε κάθε έργο μια στάση πολλών λεπτών, συνομιλίας, σαν να φανερώθηκε ξαφνικά μπροστά του ένας ολόκληρος κόσμος μαγείας. Δεν ξέρω τι τον συγκίνησε τόσο στο έργο του Pablo, δεν μπορώ να γνωρίζω τις υπόγειες διαδρομές της συνείδησης ή της επούλωσης μιας πληγής, αλλά ένα δύσκολο στο πρώτο βλέμμα έργο, ρηξικέλευθο, του 1907, που σηματοδοτεί την αρχή του Κυβισμού, που ενσωματώνει την ένταση των προπολεμικών ρωγμών με δυνατές γραμμές σαν χαρακώματα, κεφαλή εμπνευσμένη από Αφρικάνικες μάσκες με μάτια γουρλωμένα, επικοινώνησε με ένα παιδί με άλλες παραστάσεις από κάπου μακριά πολύ; και όμως μια χαρά τα είπαν οι δυο τους.
Κοιτάζοντας τον Aalem να κοιτάζει τον Pablo που μέσω του έργου του αντικρίζει εμάς, θυμήθηκα την απόλυτη αναγκαιότητα της επαφής μας με την τέχνη, αυτής της σιωπηλής μετουσίωσης με την υπόσταση του άλλου. Να η απόδειξη πως ο πολιτισμός δεν είναι πολυτέλεια: η στιγμή εκείνη που ο Aalem ρούφηξε σαν οξυγόνο την εικόνα μπροστά του. Ο Pablo είναι τώρα και δικός του, ένα κομμάτι ευχάριστο του δύσκολου του ταξιδιού. Και εμείς; Καλή μας τύχη εάν γυρίσουμε τις πλάτες μας, μια γερασμένη κοινωνία, σε παιδιά σαν τον Aalem, ποιος ξέρει, οι εν δυνάμει επόμενοι μας δημιουργοί.
*Η Μαρία – Θάλεια Καρρά είναι συνιδρύτρια της locus athens, μιας αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρίας για την εξερεύνηση της σχέσης του δημόσιου χώρου με τη σύγχρονη τέχνη.