Η αυξημένη σεισμική δραστηριότητα και τα έντονα καιρικά φαινόμενα που παρατηρούνται το τελευταίο διάστημα, φέρνουν για μία ακόμη φορά στην επικαιρότητα το πρόβλημα των εγκαταλελειμμένων και επικίνδυνων κτιρίων που αντιμετωπίζουν πολλές ελληνικές πόλεις.
Ειδικά, περιοχές όπως του Ψυρρή και το Μοναστηράκι, στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας, κάθε άλλο παρά ασφαλής τόπος για τους διερχόμενους πολίτες θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν. Και αυτό γιατί εκατοντάδες ερειπωμένα κτίρια, με μισογκρεμισμένους τοίχους, επικίνδυνες ρωγμές, στέγες υπό κατάρρευση και μπαλκόνια που κρέμονται στον αέρα, αποτελούν «βόμβα» έτοιμη να εκραγεί και να προκαλέσει τραυματισμούς ή ακόμη και ανθρώπινες απώλειες.
«Γόρδιος δεσμός»
Το διαχρονικό αυτό ζήτημα μοίαζει με «γόρδιο δεσμό», καθώς η πολυπλοκότητα με την οποία είναι «δεμένες» οι προοπτικές αυτών των κτιρίων παραμένει ακόμη και σήμερα αναλλοίωτη.
Ο δρ. Αλέξιος-Φώτιος Μεντής του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Υγείας Μητέρας και Παιδιού και Ιατρικής Ακριβείας μίλησε στο kathimerini.gr, με αφορμή μία πρόσφατη μελέτη του (από κοινού με τον καθηγητή I. Στ. Παπαδόπουλο) για τα κτίρια-παγίδες και τα επικίνδυνα πεζοδρόμια στο κέντρο της πρωτεύουσας, τονίζοντας πως το βασικότερο θέμα που πρέπει να γίνει είναι η συλλογική αλλαγή νοοτροπίας.
Υποβαθμισμένη ποιότητα ζωής και ανασφάλεια
Το τελευταίο διάστημα καταγράφεται έντονη σεισμική δραστηριότητα στην επικράτεια. Πόσο ασφαλείς θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν περιοχές με παλαιά κτίρια για τους διερχόμενους πολίτες;
«Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι καλύτερο να δίνεται πάντα από τους καθ’ ύλην αρμόδιος πολιτικούς μηχανικούς. Από πλευράς μας στη μελέτη μας προσπαθούμε να αναδείξουμε τη σημασία των ετοιμόρροπων κτιρίων από πλευράς ποιότητας της αποκαλούμενης “υγείας των πόλεων” και του προσφάτως αποκαλούμενου “δομικού πολιτισμού”.
Συχνά-πυκνά, πέρα από τα αντικειμενικά ευρήματα της επιστήμης της πολιτικής μηχανικής, ιδιαίτερα σημαντική είναι η υποκειμενική αίσθηση που αφήνει η παρουσία, θέαση, και διάβαση γύρω από ένα ετοιμόρροπο κτήριο. Αξίζει, π.χ., να αναρωτηθεί κανείς (με βάση τα δεδομένα που δίνει η μελέτη μας) πόσο υποβαθμισμένη μπορεί να είναι η ποιότητα της ζωής ως αποτέλεσμα της γειτνίασης με εγκαταλελειμμένα ή/και ετοιμόρροπα κτήρια. Ενα συχνό φαινόμενο που παρατηρείται είναι άστεγοι, χρήστες ουσιών και πρόσφυγες να χρησιμοποιούν τα κτήρια αυτά ως “άτυπες κατοικίες” με αποτελέσματα επιβλαβή για την υγείας τους (κίνδυνος κατάρρευσης, έλλειψη συνθηκών υγιεινής, κλπ). Τέλος αλλά εξίσου σημαντικά, το αίσθημα ανασφάλειας στους διερχόμενους πολίτες (οι οποίοι μάλιστα μπορεί να εκτεθούν ως πεζοί στο δρόμο κυκλοφορίας από το φόβο των κτιρίων αυτών και της μερικής ή/και ολικής κατάρρευσής τους) δεν είναι αμελητέο».
Πάνω από 1.500 κτίρια-παγίδες
Πού παρατηρούνται τα μεγαλύτερα προβλήματα και για τι αριθμό ετοιμόρροπων κτιρίων μιλάμε;
«Τα περισσότερα προβλήματα τουλάχιστον στην Αττική εντοπίζονται σε περιοχές του ιστορικού και ευρύτερο κέντρου της Αθήνας, όπως Ομόνοια, Εξάρχεια, Ψυρρή, Μοναστηράκι, Πετράλωνα, κ.ο.κ. Τα κτήρια είναι πάνω από 1.000-1.500.
Μιλάμε για ένα διαχρονικό πρόβλημα, το οποίο εσείς καταγράφετε εδώ και πολλά χρόνια. Τι είναι αυτό που καθιστά δύσκολη την παρέμβαση των τεχνικών υπηρεσιών; Εχετε παρατηρήσει κινήσεις που θα έδιναν κάποια λύση;
«Το φαινόμενο το έχουμε καταγράψει μέσα σε μία διάρκεια περίπου 15 ετών. Καλοί οικογενειακοί φίλοι-έμπειροι καθηγητές του Πολυτεχνείου μού έχουν επισημάνει ότι “όσον αφορά τα παλαιά εγκαταλελειμμένα κτίρια οι αιτίες κυρίως είναι ιδιοκτησιακές (συνήθως πολλοί ιδιοκτήτες σε ένα ακίνητο εκ κληρονομιάς) και φορολογικές (εκτιμώνται άνω της αξίας τους από την πολιτεία τα παλαιά κτίρια και ως εκ τούτου υπερφορολογούνται με όλες τις σχετικές συνέπειες)”».
Να αλλάξει η νοοτροπία
Ποιες είναι κατά τη γνώμη σας οι ενδεδειγμένες ενέργειες που θα έπρεπε να ληφθούν;
«Η αλλαγή νοοτροπίας είναι το βασικότερο, συγκεκριμένα να εκφραστεί δυναμικότερα και συλλογικότερα η δυσφορία για την ύπαρξη τέτοιων κτιρίων, και να παρθούν συλλογικές αποφάσεις. Η αξιοποίηση Ελλήνων ειδικών και από το εξωτερικό (π.χ., στο πανεπιστήμιο UCLA πρωτοπορεί μία Ελληνο-Αμερικανίδα πανεπιστημιακός κορυφαία στον αστικό σχεδιασμό), θα είναι ευχής έργον να συμβεί. Η δημιουργία γραφείο στο Δήμο Αθηναίων ή βάσης δεδομένων ως smart phone application για την καταγραφή στο cloud των κτιρίων αυτών και την έγκαιρη ειδοποίηση των δήμων. Η μείωση της υπερφορολόγησης και του ΕΝΦΙΑ προκειμένου να δοθούν κίνητρα για την εξεύρεση μίας λύσης. Και διάφορα άλλα μέτρα που ο αναγνώστης μπορεί να διαβάσει στη μελέτη μας με τίτλο: “Near-collapse buildings and unsafe sidewalks as neglected urban & public health issue: a qualitative study“».
Στην απευκταία περίπτωση τραυματισμού κάποιου διερχόμενου πολίτη, ποιος φέρει την ευθύνη;
«Την ευθυνη την φέρει, κατά μείζον λόγο, ο/οι ιδιοκτήτης/τες. Στο πλαίσιο αυτό βρίσκεται και η πρόσφατη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ 157/ 2020), σύμφωνα με την οποία:“Ελλείψει πληροφόρησης των αρμοδίων υπηρεσιών περί του ενδεχόμενου κινδύνου λόγω στατικής ή δομικής ανεπάρκειας κτιρίου, δεν ιδρύεται υποχρέωση διενέργειας αυτεπάγγελτου ελέγχου προς διαπίστωση της επικινδυνότητας του κτιρίου, ελλείψει δε διαπίστωσης της επικινδυνότητας δεν ιδρύεται νόμιμη υποχρέωση των ίδιων οργάνων να διατάξουν τα κατάλληλα μέτρα άρσης του κινδύνου”. Επομένως, η παράλειψη άσκησης από τη Διοίκηση των προβλεπόμενων στα άρθρα 424 και 425 του ΚΒΠΝ αρμοδιοτήτων δεν μπορεί να στοιχειοθετήσει ευθύνη προς αποζημίωση”. Οπότε, οι ιδιοκτήτες θα πρέπει να προβληματιστούν πολύ σοβαρά πλέον για το θέμα αυτό».
Οι νέες πρωτοβουλίες και ο λησμονημένος ιατρικός κίνδυνος
Πρόσφατα, τα υπουργεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού θέσπισαν μια νέα ρύθμιση, με την οποία θα εξετάζονται με «fast track» διαδικασία αιτήματα κατεδάφισης ετοιμόρροπων κτιρίων. Αρκεί αυτό για να δοθεί τέλος στο πρόβλημα;
«Πράγματι, τα τελευταία δύο χρόνια είναι εμφανείς αρκετές πρωτοβουλίες από την πολιτεία για την αντιμετώπιση του ζητήματος, σε σχέση με την αδράνεια παλαιότερων ετών. Είναι μία πολύ καλή πρώτη αρχή. Σημειώνω ωστόσο ότι ένας λησμονημένος ιατρικός κίνδυνος από την κατεδάφιση είναι η απελευθέρωση στελεχών ασπέργιλλου, ενός μύκητα που διασπείρεται ακόμα και σε ακτίνα χιλιομέτρου. Για το λόγο αυτό, θα πρέπει να δίνεται προσοχή αν υπάρχουν στην περιοχή άνθρωποι (ενήλικες ή παιδιά) με γενετική ανοσοανεπάρκεια ή ανοσοκαταστολή από φάρμακα, διότι μπορεί να κινδυνεύσουν να πάθουν ασπεργίλλωση. Νομίζω ότι αυτό είχε συμβεί παλαιότερα όταν γίνονταν οικοδομικές εργασίες κοντά σε αιματολογική κλινική, και ίσως είχε ως συνέπεια το θάνατο νοσηλευομένων».