Eρευνα – Ανάλυση: καθ. Γιάννης Μανιάτης
Με τη συνεργασία των μεταπτυχιακών φοιτητών/τριών: Ιωάννας Βούλγαρη, Γεωργίας Πολυτάνου, Ανδρέα Συρεγγέλα
Το τοπ 10 των παγκόσμιων ρυπαντών
Ο σωρευτικά μεγαλύτερος ρυπαντής της ατμόσφαιρας από το 1850 μέχρι σήμερα είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, με πάνω από 500 δισεκατομμύρια τόνους, ενώ ακολουθούν η Κίνα με περίπου 285 δισ. τόνους και η Ρωσία με 172 δισ. τόνους. Η Βραζιλία, η Ινδονησία, η Γερμανία, η Ινδία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιαπωνία και ο Καναδάς συμπληρώνουν τη δεκάδα των διαχρονικά μεγαλύτερων ρυπαντών, με σωρευτικές ποσότητες από 65 δισ. τόνους έως 113 δισ. τόνους. Σημαντικό στοιχείο συνιστά η εκτίμηση ότι ο εναπομένων «ανθρακικός προϋπολογισμός», δηλαδή η επιπλέον ποσότητα αερίων που έχει τη δυνατότητα να εκπέμψει η ανθρωπότητα για να μην ξεπεράσει το όριο του 1,5 βαθμού Κελσίου, είναι μόλις άλλο ένα 14%, για τα επόμενα 80 χρόνια, μέχρι το τέλος του αιώνα.
Αλμα αερίων θερμοκηπίου
Η 50ετία (1970-2020) είναι το διάστημα μέσα στο οποίο υπερδιπλασιάστηκαν τα αέρια του θερμοκηπίου, από 28 δισ. τόνους (1970) σε 60 δισ. τόνους (2021). H μεγαλύτερη ποσότητα είναι το CO2, όμως εξαιρετικά αυξημένη είναι και η ποσότητα μεθανίου. Σημαντικό ρόλο, επίσης, στην επιβάρυνση της θερμοκρασίας παίζουν οι αλλαγές χρήσεων γης και η αποψίλωση δασών (LULUCF).
Βαθύ χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών στο G20
Μια εικόνα, χίλιες λέξεις. Οι ανισότητες στις διαφορετικές ποσότητες εκπομπών πλούσιων και φτωχών πολιτών και κρατών στο G20, είναι εμφανείς. Για το 10% των πιο πλούσιων πολιτών, οι εκπομπές CO2 ξεκινούν από τους 3 τόνους ανά κάτοικο (Ινδία, Ινδονησία), ανεβαίνουν στους 22-28 τόνους σε Νότια Αφρική, Ρωσία, Ηνωμένο Βασίλειο, Καναδά, και εκτινάσσονται στους 50 τόνους στις ΗΠΑ. Είναι προφανής η ανάγκη αλλαγής καταναλωτικού προτύπου στις χώρες αυτές για το σύνολο των πολιτών τους, αφού ακόμα και το πιο φτωχό 50% των ΗΠΑ εκπέμπει ανά κάτοικο περισσότερους ρύπους από τους πιο πλούσιους σε Κίνα, Αργεντινή, Βραζιλία, Ινδονησία και Ινδία. Σημειώνεται ότι το 0,8% του παγκόσμιου πληθυσμού κατέχει το 45% του παγκόσμιου πλούτου. Οι πλουσιότεροι του 1% εξέπεμψαν τα τελευταία 25 χρόνια (1990-2015), πάνω από διπλάσιο CO2, από το φτωχότερο 50%.
Πολλαπλάσιο το κόστος
Η διαχρονική παρακολούθηση, τα τελευταία 40 χρόνια (1980-2020), των συμβάντων κλιματικών και καιρικών καταστροφών και των αντίστοιχων οικονομικών ζημιών στις Hνωμένες Πολιτείες, είναι χαρακτηριστικός δείκτης της διαρκούς επιδείνωσης των συνθηκών του πλανήτη.
Από τα 3 συμβάντα με ζημιές των 50 δισ. δολαρίων (1980), φτάνουμε τα τελευταία χρόνια στα έως 20 συμβάντα με ζημιές 300-400 δισ. δολαρίων.
Περικοπές με στόχο τη συγκράτηση της θερμοκρασίας
Οι εκπομπές ρύπων από καύση άνθρακα έως το 2040, με βάση τα σημερινά σχέδια των χωρών, μειώνονται κατά περίπου 15%, ενώ με βάση τις δεσμεύσεις τους μειώνονται κατά 20%. Για αύξηση της θερμοκρασίας κάτω του 1,5 βαθμού Κελσίου, θα πρέπει οι εκπομπές να μειωθούν πολύ περισσότερο, να φτάσουν σε μείωση 80%. Στο πετρέλαιο, αναμένεται σύμφωνα με τα σχέδια των κρατών, αύξηση της κατανάλωσης από τα σημερινά περίπου 95 εκατ. βαρέλια/ημέρα στα 105 το 2040. Σύμφωνα με τις δεσμεύσεις των κρατών, η κατανάλωση πετρελαίου θα είναι 100 εκατ. βαρέλια/ημέρα, όταν για αύξηση θερμοκρασίας κάτω του 1,5° C, η κατανάλωση πρέπει να πέσει στα 40 εκατ. βαρέλια/ημέρα. Στο φυσικό αέριο, αναμένεται αύξηση από τα 3,8 τρισ. κυβικά μέτρα/έτος, με βάση τα σχέδια των κρατών, στα 5,2-5,5 τρισ. κυβικά μέτρα/έτος. Για αύξηση θερμοκρασίας έως 1,5° C η κατανάλωση πρέπει να πέσει στα 2,2 τρισ. κυβικά μέτρα/έτος.
Μείωση 80% του άνθρακα
Το εκπεμπόμενο CO2 από την καύση άνθρακα είναι της τάξης των 15 δισ. τόνων ανά έτος, ενώ το αντίστοιχο του πετρελαίου είναι 12 δισ. τόνων ανά έτος και του φυσικού αερίου 7 δισ. τόνων ανά έτος. Για να υλοποιηθεί το σενάριο των Ηνωμένων Εθνών (IPCC) για αύξηση της θερμοκρασίας έως 1,5 βαθμό Κελσίου, η χρήση του άνθρακα πρέπει να μειωθεί 80%, του πετρελαίου 50% και του φυσικού αερίου 25%-30% μέσα στην επόμενη δεκαετία (2030).
