Σε ημιορεινό χωριό της Κεντρικής Ελλάδας, οι λίγοι, κυρίως ηλικιωμένοι, κάτοικοι έχουν εμβολιαστεί. Ο ιερέας που λειτουργεί την εκκλησία του χωριού είναι αντιεμβολιαστής και ανεμβολίαστος. Από την κοινότητα των αντιεμβολιαστών τον στηρίζουν οι πιστοί όμορου νομού, που καταφθάνουν με πούλμαν σχεδόν κάθε Κυριακή για τη λειτουργία. «Παππούλη, μας έκοψες την εκκλησία», διαμαρτύρονται οι μόνιμοι κάτοικοι.
Είναι ένα μόνο από τα παραδείγματα δύσκολων καταστάσεων που έχουν προκληθεί από την πανδημία και την άρνηση ιερέων να εφαρμόσουν στις ενορίες τους τα μέτρα, στα οποία κατ’ επανάληψιν έχει καλέσει η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος. «Σε όλες τις μητροπόλεις έχουν προκληθεί προβλήματα. Είτε από ιερείς, είτε σε υψηλότερο επίπεδο», αναφέρει σχετικά ιεράρχης μιλώντας στην «Κ». Ο ίδιος υπογραμμίζει ότι η ευθύνη των κατά τόπους ιεραρχών είναι μεγάλη, καθώς στη φροντίδα τους είναι όλο το ποίμνιο. Από την άλλη, βεβαίως, υπάρχουν και ιεράρχες οι οποίοι, είτε ευθέως αμφισβητούν την ορθότητα των μέτρων για την πανδημία –προτάσσοντας την πίστη ως μόνο όπλο έναντι στον ιό– είτε σιωπηρά επικροτούν ανάλογες συμπεριφορές.
Αντιπαραθέσεις
Το ζήτημα του εμβολιασμού βρέθηκε στο επίκεντρο έντονων αντιπαραθέσεων. Χαρακτηριστική για τον ρόλο που θεωρείται ότι διαδραμάτισε και μπορεί να διαδραματίσει η Εκκλησία στο να πειστούν οι πιστοί ήταν η απόφαση του υπουργείου Υγείας για κινητές εμβολιαστικές μονάδες έξω από εκκλησίες, ιδιαίτερα σε περιοχές με χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη. Πριν αποφασιστεί κεντρικά, ανάλογη πρωτοβουλία ανέλαβε ιερέας στην Κρήτη. Αντίστοιχη πρωτοβουλία ανέλαβε ο μητροπολίτης Λαρίσης και Τυρνάβου κ. Ιερώνυμος, ο οποίος δέχθηκε στην αρχή κριτική από αντιεμβολιαστές, που οργάνωσαν και συγκέντρωση διαμαρτυρίας. Η αρχική σκέψη από πλευράς υπουργείου Υγείας για εμβολιαστικές μονάδες έξω από εκκλησίες δείχνει ότι θεωρείται πως υπάρχει διάδοση των αντιεμβολιαστικών θεωριών στο εκκλησιαστικό ακροατήριο, αλλά και ότι σε ένα κοινό πιθανόν να λειτουργήσει πιο πειστικά η καθοδήγηση του τοπικού ιερέα από την κεντρική επιστημονική γνώμη.
Η θέση του κ. Ιερωνύμου
Ο ίδιος ο κ. Ιερώνυμος υπογραμμίζει ότι συνολικά η διαχείριση της πανδημίας αποτελεί πρόκληση, καθώς πρώτιστο μέλημα είναι ο μικρότερος τραυματισμός της κοινωνίας, να αποφευχθεί η διαμόρφωση στρατοπέδων και αντιπαράθεσης, που συχνά γίνεται αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης από ακραίους χώρους. Και προσθέτει ότι η καταλλαγή και η πειθώ είναι τα ασφαλέστερα μέσα για να προχωρήσει αποτελεσματικά η όποια πρωτοβουλία της Εκκλησίας. Φέρνει ως παράδειγμα της αποτελεσματικής άσκησης πειθούς τον εμβολιασμό 89 ατόμων την προηγούμενη Κυριακή από κινητή μονάδα εμβολιασμού που επισκέφθηκε την κοινότητα Κοιλάδας. Οπως συγκεκριμένα λέει, έχει οργανωθεί εμβολιαστικό πρόγραμμα με κινητές μονάδες, με δεύτερη επίσκεψη μετά τρεις εβδομάδες, για τον εμβολιασμό με δεύτερη δόση. Ετσι, όταν στο Αργυροπούλι πήγε η μονάδα για τη δεύτερη δόση 52 ατόμων, έγιναν συνολικά 82 εμβολιασμοί, καθώς έσπευσαν για την τρίτη, αναμνηστική δόση οι πλήρως εμβολιασμένοι. Ο κ. Ιερώνυμος αναγνωρίζει ότι στις μικρές κοινωνίες και ιδιαίτερα στην επαρχία η επίδραση της Εκκλησίας στο εμβολιαστικό πρόγραμμα μπορεί να είναι καθοριστική. «Διαφορετικά θα αντιμετωπιστεί μια εμβολιαστική μονάδα που θα εγκατασταθεί στην πλατεία του χωριού και διαφορετικά αν πάει έξω από την εκκλησία. Εκεί θα πάει όλο το χωριό», αναφέρει, με βάση και την εμπειρία από την πορεία των εμβολιασμών έξω από εκκλησίες που οργανώθηκαν και συνεχίζονται στη μητρόπολη.
Η Εκκλησία επέλεξε να κρατήσει χαμηλούς τόνους ακόμα και σε περιπτώσεις ιερωμένων ή ιεραρχών που εμφανίστηκαν πολύ προωθημένα κατά των μέτρων για έλεγχο της πανδημίας. Ωστόσο, όπως αναφέρουν καλά ενημερωμένες πηγές, στις περιπτώσεις εκείνες που τα πράγματα θεωρήθηκε ότι θα μπορούσαν να βγουν εκτός ελέγχου, υπήρχε διαρκώς ανοιχτός δίαυλος επικοινωνίας με τις αρμόδιες αστυνομικές και άλλες αρχές, ώστε να ληφθούν τα αναγκαία μέτρα χωρίς να φανεί –και για λόγους ισορροπιών– ότι η μητέρα Εκκλησία στρέφεται κατά λειτουργών της. Παράλληλα, στα πρώτα κρούσματα διαφοροποίησης σε επίπεδο μητροπολιτών, η Ιερά Σύνοδος κάλεσε σε απολογία τους μητροπολίτες Κυθήρων και Αιτωλοακαρνανίας, οι οποίοι δεν τήρησαν τα μέτρα που είχαν συμφωνηθεί για τον εορτασμό του Πάσχα και εμφανίστηκαν να ζητούν από τους πιστούς να μην φορούν μάσκες. «Ηταν ένα σαφές μήνυμα ότι η ανοχή δεν είναι απεριόριστη και ότι, τουλάχιστον σε κεντρικό επίπεδο, η Εκκλησία έχει επιλέξει να τηρήσει συγκεκριμένη στάση ευθύνης και δεν θα ανεχθεί δημόσιες ηχηρές διαφοροποιήσεις», αναφέρει ιεράρχης με γνώση του παρασκηνίου των επιλογών. Το ότι και οι συγκεκριμένοι δύο μητροπολίτες χαμήλωσαν τους τόνους, τουλάχιστον δημοσίως, και δεν υπήρξαν μιμητές σε κινήσεις δημόσιας ανυπακοής εκλαμβάνεται ως σαφής ένδειξη ότι το μήνυμα της Ιεράς Συνόδου έγινε αντιληπτό και από άλλους, οι οποίοι ενδεχομένως είχαν σκέψεις για αντίστοιχες κινήσεις.
Στη διαχείριση της πανδημίας η Εκκλησία εμφανίστηκε κεντρικά, μέσω της Ιεράς Συνόδου, να συντάσσεται με την εφαρμογή των ατομικών μέτρων προστασίας και τάχθηκε υπέρ του εμβολιασμού ως της ενδεδειγμένης επιστημονικής απάντησης στον κορωνοϊό. Ο μητροπολίτης Νέας Ιωνίας, Φιλαδελφείας, Ηρακλείου και Χαλκηδόνος κ. Γαβριήλ υπογραμμίζει σχετικά ότι «η Εκκλησία, από την πρώτη στιγμή, προέταξε την αρχή ότι η ζωή είναι το πολυτιμότερο δώρο και οφείλουμε να την προστατεύσουμε. Συνεργάστηκε με την επιστήμη, στήριξε τον εμβολιασμό και προσπάθησε να έχει ενιαία φωνή για να είναι σαφές το μήνυμα προς τους πιστούς, να μην αφήνεται περιθώριο παρερμηνείας και να μην γίνονται οι πιστοί έρμαια ακραίων και συχνά περιθωριακών φωνών».
Πολλές ταχύτητες
Η αναφορά του κ. Γαβριήλ σε προσπάθεια ενιαίας φωνής δεν είναι τυχαία. Σε επίπεδο μητροπόλεων καταγράφεται αντίδραση «πολλών ταχυτήτων», μπορεί να πει κανείς, με σημαντικό αριθμό ιεραρχών να τάσσονται δημόσια και ανοιχτά υπέρ της τήρησης των μέτρων, καταδικάζοντας αποκλίνουσες επιλογές, αλλά και κάποιους που έκαναν σημαία την άρνησή τους ακόμη και να αποδεχθούν την ύπαρξη του ιού.
Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που μητροπολίτες προχώρησαν σε μέτρα για να αντιμετωπίσουν συμπεριφορές ιερέων οι οποίοι ξεπέρασαν τα όρια. Η πρόσφατη επιστολή του μητροπολίτη Λέσβου, με την οποία προειδοποιούσε με διακοπή μισθού ιερείς που δεν θα εμβολιαστούν, αφορούσε, όπως λένε καλά γνωρίζοντες πρόσωπα και πράγματα στο νησί, έναν ιερέα ο οποίος σταθερά από την αρχή της πανδημίας έχει ταχθεί κατά των μέτρων, διοργανώνει συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας αρνητών και φέρεται υπεύθυνος για τη μεγάλη διασπορά του κορωνοϊού και τον σημαντικά αυξημένο αριθμό κρουσμάτων στη Λέσβο τις τελευταίες εβδομάδες. Βεβαίως, επισημαίνεται αρμοδίως ότι δεν είναι ούτε απλή ούτε εύκολη υπόθεση να επιβληθεί ανάλογη τιμωρία σε ιερέα, καθώς ακριβώς για την προστασία τους και την προστασία της Εκκλησίας έχουν θεσμοθετηθεί δικλίδες ασφαλείας, οι οποίες καθιστούν χρονοβόρο και με αρκετά ενδιάμεσα στάδια την ολοκλήρωση της διαδικασίας αυτής.
Άποψη
Συστήνουμε στους ιερείς να εμβολιαστούν
Toυ ΞΑΝΘΗΣ και ΠΕΡΙΘΕΩΡΙΟΥ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΟΣ
Εδώ και σχεδόν δύο χρόνια η πανδημία της COVID-19 προσβάλλει την ανθρωπότητα ανά την υφήλιο και έχει στείλει εκατομμύρια ανθρώπων στα νοσοκομεία, στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας, αλλά και στην αιωνιότητα. Δυστυχώς σε όλο το διάστημα της πανδημίας είδαμε να δημιουργείται μία αντιπαλότητα, ένα χάσμα μεταξύ των ανθρώπων αρχικά σε σχέση με την προέλευση του ιού, αργότερα αναφορικά με τη χρήση ή μη της μάσκας και την τήρηση συγκεκριμένων υγειονομικών μέτρων και κατόπιν σε σχέση με τον εμβολιασμό. Η θέση της Εκκλησίας της Ελλάδος είναι προτρεπτική και συμβουλευτική και αφορά τόσο την πνευματική όσο και τη σωματική υγεία των πιστών. Η Εκκλησία μας καλεί να ακούμε τους γιατρούς, τις αρμόδιες υγειονομικές αρχές και κανέναν άλλον. Ολοι οι άλλοι που καταφέρονται εναντίον των υγειονομικών μέτρων και του εμβολιασμού είναι ανεύθυνοι. Καλώ τους πιστούς να καταφεύγουν στους ιερείς μόνο για πνευματικά θέματα. Για θέματα υγείας να απευθύνονται αποκλειστικά στους ειδικούς επιστήμονες, στον ιατρικό κόσμο.
Εχουμε συστήσει τόσο στους ιερείς όσο και στους συμπολίτες μας, χριστιανούς και μουσουλμάνους, να τηρούν τα μέτρα που κάθε φορά θεσπίζονται, για τη διασφάλιση της δικής τους υγείας και από αγάπη προς τον συνάνθρωπο. Ειδικότερα, για τους ιερείς έχουμε συστήσει να εμβολιασθούν οπωσδήποτε. Σε κάποιες μεμονωμένες περιπτώσεις που είναι αρνητές των μέτρων ή του εμβολιασμού, συνδέοντάς τα αυθαίρετα με την πίστη ή το «σφράγισμα του Αντιχρίστου», επισημάναμε πως οι θέσεις αυτές δεν εκφράζουν τη διδασκαλία της Εκκλησίας και θα πρέπει να τις απορρίψουν. Αν δεν θέλουν να το κάνουν, τους επιστήσαμε την προσοχή τουλάχιστον να κρατήσουν τις απόψεις τους για τον εαυτό τους και μόνον και να μη δηλητηριάζουν και φανατίζουν τον λαό.
Εχω να καταθέσω και τη δική μου περίπτωση. Εγώ, δόξα τω Θεώ, εμβολιάσθηκα, και παρότι προσβλήθηκα από τον ιό, είχα πολύ ήπια συμπτώματα. Η μέριμνα και η αγωνία μου ως επισκόπου είναι αυτό που ο Κύριος εκφράζει ως αίτημά Του στην Αρχιερατική προσευχή με το «ίνα ώσιν έν» (Ιωαν. 17,21). Εκείνο που πρέπει να διαφυλάξουμε είναι η ενότητα της Εκκλησίας. Να μείνουμε μέσα στην Εκκλησία, γιατί η Εκκλησία είναι «ενότητος και συμφωνίας όνομα» (Αγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος).