Μοναδικό μέσο για την πλήρη ανάκτηση της προστασίας από σοβαρή COVID-19 που είχε επιτευχθεί με το βασικό σχήμα του εμβολιασμού, πολύτιμο εργαλείο για τη μείωση του αριθμού των κρουσμάτων και ενδεχομένως το βασικό υλικό για το χτίσιμο του τείχους ανοσίας που θα επιφέρει την τελική νίκη επί της πανδημίας, αναδεικνύεται η αναμνηστική δόση εμβολίων έναντι του SARS-CoV-2.
Σχεδόν έντεκα μήνες μετά την έναρξη του εμβολιαστικού προγράμματος έναντι της COVID-19 στη χώρα μας και ήδη έχει προχωρήσει η χορήγηση της αναμνηστικής δόσης του εμβολίου, που από τον επόμενο μήνα θα είναι προϋπόθεση για τα άτομα άνω των 60 ετών προκειμένου να παραταθεί η ισχύς των πιστοποιητικών εμβολιασμού τους σε ορίζοντα μεγαλύτερο των επτά μηνών. Σύμφωνα δε με τους ειδικούς, αντίστοιχη παρέμβαση θα πρέπει να εξετασθεί για το σύνολο των εμβολιασμένων.
Εως το βράδυ της Πέμπτης, 805.500 εμβολιασμένοι πολίτες είχαν κάνει την αναμνηστική δόση, η οποία «οδηγεί» αυτή την περίοδο το πρόγραμμα «Ελευθερία» με περίπου 40.000 έως 50.000 εμβολιασμούς τρίτης δόσης σε καθημερινή βάση. Οι δικαιούχοι της αναμνηστικής δόσης έχουν ξεπεράσει τα 2.500.000 και ο αριθμός τους αυξάνεται γρήγορα με δεδομένο ότι η πλειονότητα των εμβολιασμών στην Ελλάδα διενεργήθηκε το διάστημα Μαΐου – Ιουλίου 2021.
Η επεξεργασία των δεδομένων από χώρες που έχουν προηγηθεί στη χορήγηση της αναμνηστικής δόσης και κυρίως από το Ισραήλ, το οποίο κατάφερε πολύ νωρίς να δαμάσει το τέταρτο κύμα της πανδημίας, δεν αφήνει περιθώρια αμφισβήτησης για τη χρησιμότητα της αναμνηστικής δόσης. Σύμφωνα με αυτά, η αναμνηστική δόση επαναφέρει την αποτελεσματικότητα των εμβολίων στα αρχικά επίπεδα και μάλιστα φαίνεται ότι επάγει επίπεδο αντισωμάτων υψηλότερο από τη δεύτερη δόση και συντομότερα – μόλις επτά ημέρες μετά τη χορήγησή της.
Στα άτομα που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες πληθυσμού η αναμνηστική δόση μειώνει τον κίνδυνο για συμπτωματική νόσο κατά 80% σε σχέση με όσους έχουν λάβει δεύτερη δόση. Συγκρίνοντας στο Ισραήλ όσους είχαν λάβει αναμνηστική δόση και όσους είχαν κάνει δύο δόσεις εμβολίου τουλάχιστον πέντε μήνες πριν, φάνηκε ότι το 93% των ατόμων της πρώτης ομάδας είχε μικρότερη πιθανότητα εισαγωγής σε νοσοκομείο, το 92% μικρότερο κίνδυνο σοβαρής νόσου και το 81% μικρότερο κίνδυνο να καταλήξει. Πρώιμα δεδομένα από μη δημοσιευμένα στοιχεία μελέτης από το Ισραήλ αναφέρουν ότι η αναμνηστική δόση επάγει επίπεδα αντισωμάτων μεγάλης διάρκειας, που μπορεί να διατηρηθούν και για διάστημα έως δέκα μήνες, κάτι που ωστόσο μένει να αποδειχθεί στην πράξη.
Eξαιρετικά πιθανό με την αναμνηστική δόση να μπορέσουμε να χτίσουμε το τείχος ανοσίας – Ηδη πάνω από 800.000 πολίτες έχουν κάνει την αναμνηστική δόση.
«Διάφορες μελέτες στα εμβόλια Pfizer, Moderna και AstraZeneca έδειξαν πτώση της ανοσίας έξι μήνες μετά τη χορήγηση και των δύο δόσεων», σημειώνει στην «Κ» ο καθηγητής Φαρμακολογίας, Φαρμακογονιδιωματικής και Ιατρικής Ακριβείας στο Ιατρικό Τμήμα του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Φαρμακολογίας, Ευάγγελος Μανωλόπουλος. «Για το εμβόλιο της Pfizer φάνηκε να μειώνεται η ανοσία από 90% που ήταν στο 40% έως 70% ανάλογα με τη μελέτη, για το Moderna από το 95% στο 60%-72% και για το AstraZeneca από 70%, περίπου, στο 45%. Δηλαδή βλέπουμε ανάλογη μείωση ανεξαρτήτως εμβολίου. Πρακτικά μπορούμε να πούμε ότι στους δέκα εμβολιασμένους με δύο δόσεις, ο ένας έχει εξαρχής πιθανότητα να μην αποκτήσει ανοσία και για τους υπόλοιπους η προστασία πέφτει σχεδόν στο μισό έξι μήνες μετά τη δεύτερη δόση και επανέρχεται σε επίπεδα πλήρους κάλυψης μετά την 3η δόση».
Ο κ. Μανωλόπουλος επισημαίνει πως «δεν πρέπει να υπάρχει πανικός, η δεύτερη δόση είναι ακόμη προστατευτική. Συνεχίζει να ισχύει ότι στην πλειονότητά τους οι εμβολιασμένοι θα νοσήσουν πιο ελαφρά. Εκτιμώ ότι σε αυτή τη φάση είναι πολύ αυστηρό να μιλάμε για λήξη του πιστοποιητικού εμβολιασμού στο σύνολο των εμβολιασμένων στους έξι μήνες. Ωστόσο, είναι μια συζήτηση που πρέπει να γίνεται, ειδικά τη στιγμή που υπάρχει επάρκεια εμβολίων και η αναμνηστική δόση είναι ασφαλής».
Ο αναπληρωτής καθηγητής Επιδημιολογίας – Προληπτικής Ιατρικής στο Εργαστήριο Υγιεινής Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής του ΕΚΠΑ, Δημήτρης Παρασκευής, χαρακτηρίζει ως ιδιαίτερης σημασίας την αναμνηστική δόση και για τον έλεγχο της διασποράς του ιού. Οπως επισημαίνει στην «Κ», «η προστασία έναντι της μόλυνσης από τα εμβόλια ατονεί με την πάροδο του χρόνου σε όλες τις ηλικιακές ομάδες. Επομένως η αναμνηστική δόση, η οποία έχει φανεί ότι επάγει σε μικρό χρονικό διάστημα την ανοσιακή απάντηση, προφυλάσσει σημαντικά και έναντι της μόλυνσης. Αυτό συνεπάγεται ότι με την αναμνηστική δόση θα έχουμε σημαντική μείωση κρουσμάτων στην κοινότητα και στις νεότερες ηλικιακές ομάδες, που έχουν μεγαλύτερο αριθμό επαφών και κοινωνικών δραστηριοτήτων, και ως συνέπεια αυτού και των κρουσμάτων σε μεγαλύτερες ηλικίες, που διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο από τη νόσο».
Ο κ. Παρασκευής τονίζει ότι «θεωρείται εξαιρετικά πιθανό με την αναμνηστική δόση να μπορέσουμε να χτίσουμε το τείχος ανοσίας, αφού εκτιμάται ότι θα συμβάλει στην ενίσχυση της ανοσίας μνήμης. Ετσι μας φέρνει πιο κοντά σε ένα σενάριο όπου ο κορωνοϊός θα γίνει σαν τη γρίπη. Και όπως και με τη γρίπη, θα υπάρχει κίνδυνος σοβαρής νόσησης και θανάτου σε ηλικιωμένους και ομάδες πληθυσμού με υποκείμενα νοσήματα, όπου η ανοσία δεν μπορεί να είναι ισχυρή, και οι οποίοι θα προστατεύονται με το εμβόλιο, σε συνδυασμό με θεραπευτικές προσεγγίσεις που ήδη έχουν αναπτυχθεί ή αναπτύσσονται».
Τα σενάρια
Στην ερώτηση για το ποιο εμβολιαστικό σχήμα θα επικρατήσει για τον κορωνοϊό, ο κ. Μανωλόπουλος σημειώνει ότι είναι δύσκολο να προβλεφθεί σε αυτήν τη φάση. «Οσο παραμένει ο ιός στην κοινότητα ως έχει, με πολύ έντονη κινητικότητα, πιθανόν να πρέπει να συνεχίζουμε να εμβολιαζόμαστε σε τακτά χρονικά διαστήματα. Εάν ο ιός ατονήσει, είτε επειδή θα επικρατήσει ένα πιο ήπιο στέλεχος είτε επειδή ο οργανισμός με τον εμβολιασμό θα μάθει να αντιμετωπίζει τον ιό ευκολότερα, και φτάσει να είναι τοξικός όσο η γρίπη, τότε ο εμβολιασμός θα μπορούσε να γίνεται με συστάσεις σε ομάδες πληθυσμού που κινδυνεύουν περισσότερο».
Δυνατότητα ραντεβού ακριβώς στους 6 μήνες
Τη δυνατότητα να λαμβάνουν αναμνηστική δόση του εμβολίου έναντι του SARS-CoV-2 στους έξι μήνες μετά τη δεύτερη δόση έχουν πλέον οι πολίτες. Από την Παρασκευή, εμβολιασμένοι που έχουν συμπληρώσει 5,5 μήνες από τη δεύτερη δόση μπορούν μέσω της πλατφόρμας emvolio.gov.gr να προγραμματίσουν το ραντεβού τους για αναμνηστική δόση ακριβώς στους έξι μήνες. Υπενθυμίζεται ότι η τρίτη δόση γίνεται με εμβόλια mRNA (Pfizer ή Moderna). Για όσους έχουν λάβει το μονοδοσικό J&J η αναμνηστική δόση (δεν απαιτείται τρίτη δόση) γίνεται είτε με το ίδιο εμβόλιο είτε με mRNA. Οι πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες της αναμνηστικής δόσης είναι πόνος στο σημείο της ένεσης, κόπωση, κεφαλαλγία, μυϊκός πόνος, σπανιότερα αρθραλγίες που διαρκούν μία έως δύο ημέρες και αντιμετωπίζονται εύκολα με ένα αντιπυρετικό αναλγητικό φάρμακο. Μικρή πιθανότητα, της τάξης του 0,3% έως 1%, υπάρχει για την εμφάνιση διόγκωσης των μασχαλιαίων ή των υπερκλείδιων λεμφαδένων, που μπορεί να διαρκέσει μία έως τέσσερις εβδομάδες και υποχωρεί χωρίς ειδική θεραπεία.