Παγκόσμιος συμβιβασμός μεταξύ συμφερόντων και περιβάλλοντος

Η σύνοδος κορυφής για το κλίμα COP26 χαρακτηρίστηκε ως η «τελευταία ευκαιρία» που έχει η ανθρωπότητα για να σωθεί ο πλανήτης. Υστερα από δύο χρόνια προετοιμασίας και 13 ημέρες σκληρών διαπραγματεύσεων, οι συμμετέχοντες στη συνδιάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα στη Γλασκώβη μάλλον δεν κατάφεραν να αδράξουν την ευκαιρία. Τα σχέδια για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής εξακολουθούν να μην είναι αρκετά φιλόδοξα. Η διάσκεψη πέτυχε εν μέρει μια σημαντική νίκη στην επίλυση των κανόνων σχετικά με την αγορά άνθρακα, αλλά έκανε ελάχιστα για να κατευνάσει τις ανησυχίες των ευάλωτων χωρών σχετικά με τη χρηματοδότηση για το κλίμα από τις πιο πλούσιες χώρες. Η COP26 κατέληξε σε έναν παγκόσμιο συμβιβασμό που αντανακλά τη λεπτή ισορροπία μεταξύ των συμφερόντων και των προσδοκιών των σχεδόν 200 εμπλεκόμενων κρατών. Σύμφωνα με προκαταρκτικές αναλύσεις, το Σύμφωνο της Γλασκώβης υπολείπεται των αποφασιστικών μέτρων που απαιτούνται για να διατηρηθεί η αύξηση της θερμοκρασίας στον 1,5° C πάνω από την προβιομηχανική εποχή μέχρι το τέλος του αιώνα.

Ωστόσο, δεν ήταν άσκοπη. Το επίκεντρο των συνομιλιών δεν ήταν η καθιέρωση μιας νέας συνθήκης, αλλά η οριστικοποίηση αυτής που συμφωνήθηκε στο Παρίσι το 2015 και η αξιοποίησή της με τον περαιτέρω περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ρίχνοντας την καμπύλη της θερμοκρασίας του πλανήτη πιο κοντά σε επίπεδα που δεν απειλούν τη ζωή μας. Οι περισσότερες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, της Κίνας και της Ε.Ε., ανακοίνωσαν νέους, πιο φιλόδοξους στόχους για τη μείωση των εκπομπών, ενώ η Ινδία ανακοίνωσε πρόσθετα μέτρα. Την Τετάρτη, οι ΗΠΑ και η Κίνα δήλωσαν ότι θα συνεργαστούν από κοινού για να επιβραδύνουν την υπερθέρμανση του πλανήτη. Είναι μια δυνητικά σημαντική κίνηση για τις δύο χώρες, οι οποίες παρήγαγαν από κοινού περίπου το 40% των παγκόσμιων εκπομπών το 2019, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη.

Οι χώρες συμφώνησαν να επικεντρωθούν στον πιο φιλόδοξο στόχο της Συμφωνίας του Παρισιού (να αποτρέψουν την υπερθέρμανση του πλανήτη να ξεπεράσει τον 1,5 βαθμό) και δεσμεύτηκαν για πρώτη φορά να περιορίσουν τη χρήση άνθρακα και τις επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων, αν και οι αρχικές προτάσεις υποβαθμίστηκαν σημαντικά. Ως μέρος της συμφωνίας, σε μια προσπάθεια για τη δημιουργία πιο φιλόδοξων στόχων, θα ζητηθεί από τους μεγάλους ρυπαντές του πλανήτη να παρουσιάσουν νέους στόχους στη διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα το 2022 στην Αίγυπτο. Εκτός από τις επίσημες διαπραγματεύσεις, άλλες συμφωνίες έθεσαν τα θεμέλια για την προώθηση πιο άμεσης δράσης στις μελλοντικές COP, για τη μείωση των εκπομπών μεθανίου και την ανάσχεση της αποψίλωσης των δασών. Η δέσμευση για το μεθάνιο από περισσότερα από 100 κράτη σημαίνει ότι τα έθνη πρέπει να μειώσουν συλλογικά τις εκπομπές μεθανίου κατά τουλάχιστον 30% σε σχέση με τα επίπεδα του 2020 έως το 2030. Ωστόσο, ο θετικός αντίκτυπος της δέσμευσης υπονομεύεται σε μεγάλο βαθμό από το ότι οι χώρες με τις μεγαλύτερες εκπομπές μεθανίου στον κόσμο –Κίνα, Ρωσία και Ινδία– δεν έχουν ακόμη υπογράψει τη συμφωνία.

Περιμένοντας τα 100 δισ.

Οι χώρες συμφώνησαν για πρώτη φορά να περιορίσουν τη χρήση άνθρακα και τις επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων.

Παρά την τεράστια ανάγκη και την πίεση για παροχή χρηματοδότησης για το κλίμα δεν υπήρξε σημαντική πρόοδος στις διαπραγματεύσεις. Οι ανεπτυγμένες χώρες δεν έχουν ακόμη εκπληρώσει την υπόσχεσή τους να κινητοποιήσουν 100 δισ. δολάρια ετησίως έως το 2030, προκειμένου να βοηθήσουν τις αναπτυσσόμενες χώρες να προσαρμοστούν στην κλιματική αλλαγή και να μειώσουν τις εκπομπές τους. Η COP26 απέτυχε να εφαρμόσει μηχανισμό χρηματοδότησης, επομένως τέτοιες χρηματοοικονομικές ροές παραμένουν εθελοντικές. Οι κύριοι αντίπαλοι ήταν οι ΗΠΑ, η Βρετανία και η Ε.Ε. –και οι τρεις ιστορικά υπεύθυνοι για την κλιματική αλλαγή– φοβούμενοι ότι μια τέτοια αναγνώριση θα μπορούσε να οδηγήσει σε αγωγές και αιτήματα για οικονομικές αποζημιώσεις.

Η COP26 συμφώνησε, πάντως, στο πολυαναμενόμενο άρθρο 6 της Συμφωνίας του Παρισιού, το οποίο καθορίζει τη λειτουργία των διεθνών αγορών άνθρακα σχετικά με το πώς μπορούν οι χώρες να συνεργαστούν διασυνοριακά για να επιτύχουν τους κλιματικούς τους στόχους. Ενας τρόπος για να γίνει αυτό είναι μια χώρα που έχει υπερβεί τον κλιματικό στόχο της να μπορεί να πουλήσει τις εκπομπές που απέτρεψε σε μια χώρα που υστερεί. Ενας άλλος τρόπος είναι μέσω των αντισταθμίσεων άνθρακα χάρη σε έργα μείωσης των εκπομπών στο εξωτερικό. Για να λειτουργήσουν όλα αυτά αποτελεσματικά, το άρθρο 6 περιλαμβάνει πλέον κοινούς κανόνες για την αποφυγή διπλής καταμέτρησης των πιστώσεων εκπομπών και έκλεισε παραθυράκια, όπως η μεταφορά πιστώσεων που είχαν αποκτηθεί στο παρελθόν βάσει του Πρωτοκόλλου του Κιότο.

Μια μικρή προσαύξηση στις συναλλαγές άνθρακα θα πάει σε ένα ταμείο για να βοηθήσει τις φτωχές χώρες να προσαρμοστούν στην κλιματική αλλαγή, αλλά πολλοί ήλπιζαν ότι η εισφορά θα εφαρμοστεί ευρύτερα, κατηγορώντας τις ΗΠΑ για το αποτέλεσμα της διαπραγμάτευσης. Οι χώρες συμφώνησαν τελικά σε αρκετές τροποποιήσεις στους κανόνες σχετικά με το πώς και πόσο συχνά πρέπει να αναφέρουν τι κάνουν για να μειώσουν τις εκπομπές τους. Τα έθνη αναμένεται πλέον να υποβάλλουν εκθέσεις κάθε 5 αντί κάθε 10 χρόνια, καθώς η μεγαλύτερη διαφάνεια και η συχνότερη αναφορά είναι σημαντικά για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης.